ტერა მარიანა
| ტერა მარიანა | |
[[File: |150|ტერა მარიანა]] Გერბი | |
[[File: |250px|რუკა]] რუკა | |
| უწყების შესახებ | |
|---|---|
| შეიქმნა | 1207 |
| გაუქმდა | 1561 |
| მომდევნო უწყება |  ესტონეთი ლატვია
|
| მთავარი სამმართველო | პარლამენტი
|
| მთავარი დოკუმენტი | (და ა. შ.) |
ტერა მარიანა — ლივონიის ოფიციალური სახელი. იგი ჩამოყალიბდა ლივონიის ჯვაროსნული ლაშქრობის შემდეგ და მისი ტერიტორიები შედგებოდა დღევანდელი ესტონეთისა და ლატვიისგან. იგი შეიქმნა 1207 წლის 2 თებერვალს,[1] როგორც რომის საღვთო იმპერიის სამთავრო,[2] მაგრამ ეს სტატუსი დაკარგა 1215 წელს. პაპ ინოკენტი III-ს ლეგატმა უილიამ მოდენემ ტერა მარიანა დაყო ფეოდალურ სამთავროებად: ესტონეთის საჰერცოგო;[3][4] რიგის საეპისკოპოსო; კურლანდიის საეპისკოპოსო; დორპატის საეპისკოპოსო; Ösel – Wiek– ის საეპისკოპოსო და ორენ "ლივონიის ხმლის ძმების" სამხედრო ადმინისტრაციის ქვეშ მყოფი ტერიტორიები.
1236 წელს საულის ბრძოლის შემდეგ, ორდენის გადარჩენილი წევრები 1237 წელს შეუერთდნენ პრუსიის ტევტონთა ორდენს და დაირქვეს ლივონიური ორდენი. 1346 წელს ორდენმა დანიიდან იყიდა ესტონეთის საჰერცოგო.
1410 წელს გრუნვალდის ბრძოლაში დამარცხების შემდეგ ტევტონის ორდენი გაუქმდა მაგრამ ლივონიურმა ორდენმა მოახერხა არსებობის შენარჩუნება. 1561 წელს, ლივონიის ომის დროს, ტერა მარიანამ შეწყვიტა არსებობა. მისი ჩრდილოეთი ნაწილები გადაეცა შვედეთს და ჩამოყალიბდა ესტონეთის საჰერცოგო. მისი სამხრეთ ნაწილი კი თანამედროვე ლატვიის ტერიტორიაზე იყო. ასევე კუნძული საარემაა დანიის ნაწილი გახდა. მე -20 საუკუნის დასაწყისიდან ტერა მარიანა გამოიყენებოდა, როგორც პოეტური სახელი. 1995 წელს დაწესდა ტერა მარიანას ჯვრის ორდენი, ესტონეთის დამოუკიდებლობის პატივსაცემად.[5]
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ლივონიის ჯვაროსნული ლაშქრობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
.png)
მიწები ბალტიის ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროებზე იყო ევროპის ბოლო ნაწილი, რომელიც გაქრისტიანდა რომის კათოლიკური ეკლესიის მიერ.[6] 1193 წელს რომის პაპი სელესტინე III მოუწოდებდა ჯვაროსნულ ლაშქრობაში მონაწილეებს წარმართთა წინააღმდეგ ჩრდილოეთ ევროპაში ებრძოლათ. ამ ჯვაროსნულ ლაშქრობას ხშირად ადარებენ ფრანკთა და კარლოს დიდის ჯვაროსნულ ლაშქრობას.[7] ამასთან, ეს ჯვაროსნული ლაშქრობა ოფიციალურად არ გამოცხადებულა 1197, მაგრამ ამ ჯვაროსნული ლაშქრობის შესახებ პირველი ცნობები მოცემულია პაპის ინოკენტი III- ის წერილში. მე -13 საუკუნის დასაწყისში გოთლანდისა და ჩრდილოეთ საღვთო რომის იმპერიის გერმანელმა ჯვაროსნებმა დაიპყრეს მდინარეების დაუგავასა და გაუჯას გასწვრივ ლივონიისა და ლატვიის მიწები.
საბოლოოდ მოხდა ოსელიელების, კურონელების და სემიგალების გაქრისტიანებაც. ჯვაროსნული ლაშქრობის წარმატების შემდეგ, უილიამ მოდენელმა გერმანიისა და დანიის მიერ დაპყრობილი ტერიტორია ფეოდალურ სამთავროებად დაყო.[8]
დაარსება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
შუა საუკუნეების ლივონიის ეს განყოფილება შექმნა პაპის ლეგატმა უილიამ მოდენამ 1228 წელს. შუა საუკუნეების ლივონიას პერიოდულად მართავდნენ ორენ "ლივონიის ხმლის ძმების" წარმომადგენლები. XIV საუკუნის შუა პერიოდში, ქრისტეფორე II– სგან ესტონეთის საჰერცოგოს ყიდვის შემდეგ, ლივონიის ორდერს გადაეცა ძველი ლივონიის დაახლოებით 67 000 კვადრატული კილომეტრი ტერიტორია და ეკლესია რომელიც მოიცავდა 41 000 კვადრატული კილომეტრს. ორდენის მიწები დაყოფილი იყო დაახლოებით 40 ოლქად, რომელსაც ვოგტი მართავდა. ყველაზე დიდი საეკლესიო ოლქი იყო რიგის საეპისკოპოსო (18,000 კმ 2, 6900 კვ.მ.), რასაც მოჰყვა კურლენდის საეპისკოპოსო (4,500 კმ 2, 1,700 კვ.მ.), დორპატის საეპისკოპოსო და Ösel-Wiek– ის საეპისკოპოსო. ტერა მარიანას და ასევე რიგის ნომინალური ხელმძღვანელი იყო რიგის მთავარეპისკოპოსი.[9]
1240 წელს ვალდემარ II- მ შექმნა რევალის საეპისკოპოსო ესტონეთის საჰერცოგოში. ეს საეპისკოპოსო მმართველობით გამოირჩეოდა. იმ დროისთვის მთელ კათოლიკურ ეკლესიაში უნიკალური იყო დამოუკიდებლობის საყდრის კანდიდატურის წარდგენის გადაწყვეტილება და სადავო იყო ეპისკოპოსებისა და პაპის მიერ. ამ ეპოქაში, რევალში არასოდეს არჩეულა ეპისკოპოსი.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Brundage, James. Thirteenth-Century Livonian Crusade: Henricus De Lettis and the First Legatine Mission of Bishop William of Modena. Franz Steiner Verlag. pp. 1–9
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- 'Terra Mariana. 1186 – 1888' (2015) – Library დაარქივებული 2021-05-10 საიტზე Wayback Machine. / www.manabiblioteka.lv
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Bilmanis, Alfreds (1944). Latvian-Russian Relations: Documents. The Latvian legation.
- ↑ Herbermann, Charles George (1907). The Catholic Encyclopedia. Robert Appleton Company.
- ↑ Christiansen, Eric (1997). The Northern Crusades. Penguin, გვ. 111. ISBN 0-14-026653-4.
- ↑ Knut, Helle (2003). The Cambridge History of Scandinavia: Prehistory to 1520. Cambridge University Press, გვ. 269. ISBN 0-521-47299-7.
- ↑ The Order of the Cross of Terra Mariana დაარქივებული 2017-10-07 საიტზე Wayback Machine. . President of the Republic of Estonia, Estonian State Decorations. Retrieved 2011-01-22
- ↑ O'Connor, Kevin (2005). „Religion“, Culture and customs of the Baltic states. Greenwood Publishing Group, გვ. 35. ISBN 0-313-33125-1.
- ↑ Brundage, James. Thirteenth-Century Livonian Crusade: Henricus De Lettis and the First Legatine Mission of Bishop William of Modena. Franz Steiner Verlag. pp. 1–9
- ↑ William Urban.An Historical Overview of the Crusade to Livonia.
- ↑ Plakans, Andrejs (1995) The Latvians: A Short History. ISBN 9780817993030.