ფინდიქლი
| ქალაქი | |
|---|---|
|
ფინდიქლი Fındıklı | |
 ვიწე | |
| ქვეყანა |
 თურქეთი |
| პროვინცია | რიზე |
| კოორდინატები | 41°08′00″ ჩ. გ. 41°01′00″ ა. გ. / 41.13333° ჩ. გ. 41.01667° ა. გ. |
| მერი | ერჯუმენთ შაჰინ ჩერვათოღლუ |
| ადრეული სახელები | ნაგები, რუვისთავი. |
| ფართობი | 409 კმ² |
| მოსახლეობა | 10 886 კაცი (2021) |
| ეროვნული შემადგენლობა | ქართველები, თურქები |
| სასაათო სარტყელი | UTC+3 |
| სატელეფონო კოდი | 53700 |
| საფოსტო ინდექსი | 53 |
  | |
ფინდიქლი (თურქ. Fındıklı); ლაზური სახელწოდება ვიწე — ქალაქი თურქეთში, რიზეს პროვინციაში. ფინდიქლის რაიონის ცენტრი.[1] მდებარეობს შავი ზღვის სანაპიროზე. ვიწეს ფართობია 409 კმ², მოსახლეობა — 10 886 (2021).[2] ფინდიქლიში ძირითადად ლაზები ცხოვრობენ. წარმოადგენს ერთ-ერთ დიდ ლაზურ ქალაქს თურქეთის ტერიტორიაზე. პირველი მსოფლიო ომის დროს ფინდიქლიში შეიქმნა ქართული ლეგიონი[3]
ეტიმოლოგია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ვიწე არის ლაზური სიტყვა და ქართულად ნიშნავს ტოტს, განშტოებას. ქალაქის თურქული სახელია ფინდიქლი.
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]თანმიმდევრულად რომის იმპერიისა და ტრაპიზონის იმპერიის მმართველობის ქვეშ მყოფი ფინდიქლი 1509 წელს ოსმალეთის იმპერიის შემადგენლობაში შევიდა. რაიონი, რომელიც თავდაპირველად ართვინის შემადგენლობაში იყო, 1953 წელს რიზეს შეუერთდა. სახელი მიიღო იმის გამო, რომ ოდესღაც მისი მცხოვრებლები თხილს აწარმოებდნენ, თუმცა ახლა ეს ადგილი ჩაის მწარმოებლებს დაუთმეს. ეს არის ნახევრად ტროპიკული რეგიონი, არც ისე ფართო სანაპირო ზოლით, მაგრამ თანდათან ფართოვდება ზღვიდან კაჩკარების მთებისკენ, ფართო ხეობებით აბუსა და პიშალას მდინარეებს შორის. ფინდიქლის რაიონი ოსმალეთის იმპერიის შემადგენლობაში შევიდა მეჰმედ II-ის მიერ 1461 წელს ტრაპიზონის დაპყრობის შემდეგ. ადრე რეგიონში ცხოვრობდნენ ტირანელები, მაკედონელები და ბიზანტიელები.
ფინდიქლი, რომელიც ოსმალეთის პერიოდში „ვიჩედ“ იყო ცნობილი, ოსმალეთის მმართველობის დროს ტრაპიზონის პროვინციის საზღვრებში მდებარეობდა. 1867 წელს ტრაპიზონის პროვინცია გადაკეთდა ტრაპიზონის ვილაიეთად. ვიჩე ამ ვილაიეთის ლაზისტანის სანჯაყის შემადგენლობაში შედიოდა. 1876 წლის ტრაპიზონის ვილაიეთის ათინას რაიონის, ჰემშინის ნაჰიეს წელიწდეულში ვიჩე მოხსენიებულია როგორც ორი ცალკეული სოფელი: „ვიჩე-ი ულია“ (ویچە علیا) და „ვიჩე-ი სუფლა“ (ویچە سفلا). ზემო ვიჩეში (ვიჩე-ი ულია) 28 ოჯახში 95 ადამიანი, ხოლო ქვემო ვიჩეში (ვიჩე-ი სუფლა) 36 ოჯახში 127 ადამიანი იყო აღრიცხული. ორ სოფელში სულ 64 ოჯახში 222 ადამიანი ცხოვრობდა.[4]
1886 წლამდე ფინდიქლის ძველი სახელი იყო „ვიჩე“. წყაროების თანახმად, ვიჩე 1887 წელს ხოფას რაიონზე დაქვემდებარებულ ნაჰიედ გადაიქცა. ვიჩე 1916 წლის 15 თებერვალს რუსული ოკუპაციის ქვეშ მოექცა, რუსეთში 1917 წლის ბოლშევიკური რევოლუციის შემდეგ ბრესტ-ლიტოვსკის სამშვიდობო ხელშეკრულების ხელმოწერის შემდეგ 1918 წლის 11 მარტს ოკუპაციიდან გათავისუფლდა.
კულტურის ისტორიკოსი ნიკო მარი 1910 წელს წერდა, რომ ვიჩე სოფელი ორ მდინარეს შორის მდებარეობდა, ორივე მდინარიდან თანაბარი მანძილით დაშორებული. ამ სოფლის, რომელიც ასევე ცნობილი იყო როგორც „ბღეტი“, დასავლეთით მდებარე მდინარეს ვიცე დერესი, ხოლო აღმოსავლეთით მდებარეს კი აბუ დერესი ერქვა. ვიცე დერესი ფართო კალაპოტით გამოირჩეოდა და მასზე ქვის ბურჯებიანი ხიდი იყო. აბუ დერესი კი ცნობილი იყო სუფთა და სასმელი წყლით. მარი ასევე ჩამოთვლის ორივე მდინარის გასწვრივ მდებარე სოფლების სახელებს.[5]
ვიჩე 1928 წლის ოსმალური სოფლების სიაში რიზეს ვილაიეთის ხოფას რაიონის ერთ-ერთი ნაჰიე იყო. ვიჩეს ნაჰიე მოიცავდა 18 სოფელს, მათ შორის აბ-ი ულია, აბ-ი სუფლა, პიშალა-ი ულია, პიშალა-ი სუფლა, დერბენდი, ზუღუ-ი ულია, ზუღუ-ი სუფლა. ამ სოფლებიდან ერთ-ერთი იყო სოფელი ვიჩე. სოფლები ზემო ვიჩე და ქვემო ვიჩე ამ სიაში ერთეულად არის აღრიცხული.[6] 1935 წლის ზოგად მოსახლეობის აღწერაში „ვიცეისუფლის “ სახელით აღრიცხულ ზემო ვიჩეში 279 ადამიანი ცხოვრობდა, ხოლო „ვიცეისუფლის“ სახელით აღრიცხულ ქვემო ვიჩეში 394 ადამიანი. ამ დროს ეს ორი სოფელი რიზეს და ართვინის ვილაიეთების ნაცვლად შექმნილი ჩორუჰის ვილაიეთის პაზარის რაიონის ჰემშინის ნაჰიეს ექვემდებარებოდა.[7]
ვიჩე 1947 წლის 11 ივნისს „ფინდიქლის“ სახელით ჩორუჰის (ართვინის) პროვინციის რაიონად იქცა და 1948 წელს დაარსდა მუნიციპალური ორგანიზაციაც. 1953 წლის 27 ნოემბერს ფინდიქლი ართვინის პროვინციას გამოეყო და რიზეს პროვინციას დაუქვემდებარდა.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ İlçe Belediyesi, Turkey Civil Administration Departments Inventory. Retrieved 30 January 2023.
- ↑ Address-based population registration system (ADNKS) results dated 31 December 2021 tr (XLS). TÜİK. ციტირების თარიღი: 30 January 2023
- ↑ ჯანელიძე ო., „ნარკვევები საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის ისტორიიდან“, თბილისი: „მეცნიერებება“, 2002. — გვ. 248-249, ISBN 99928-962-0-5.
- ↑ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 376-377, ISBN 9789157871117.
- ↑ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 76, ISBN 9786055753634.
- ↑ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 622.
- ↑ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 280.. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 Ocak 2020. ციტირების თარიღი: 20 Temmuz 2021.