გენადი იანაევი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია

გენადი იანაევი (რუს. Генна́дий Ива́нович Яна́ев; დ. 26 აგვისტო, 1937 — გ. 24 სექტემბერი, 2010[1]) — საბჭოთა პარტიული და სახელმწიფო მოღვაწე, სსრკ-ს ვიცე-პრეზიდენტი (1990 წლის 27 დეკემბერი — 1991 წლის 4 სექტემბერი), პოლიტბიუროს წევრი, საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის მდივანი (1990-1991). 1991 წლის 19-21 აგვისტოს მოვლენების დროს იყო სსრკ-ს პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელი და საგანგებო მდგომარეობასთან დაკავშირებით შექმნილი სახელმწიფო კომიტეტის დე-ფაქტო ლიდერი. არის ისტორიულ მეცნიერებათა კანდიდატი[2] და გადამდგარი ვიცე-პოლკოვნიკი.

პოლიტიკური მოღვაწოება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1968 წლიდან 1980 წლამდე იყო სსრკ-ს ახალგაზრდულ ორგანიზაციათა კომიტეტის თავმჯდომარე.[3]

1980 წლიდან 1986 წლამდე იყო უცხოურ ქვეყნებთან მეგობრობის და კულტურულის კავშირის საბჭოთა საზოგადოების კავშირის პრეზიდიუმის თავმჯდომარის მოადგილე.[3] იყო ჟურნალ „Вокруг света“-ს სარედაქციო კოლეგიის წევრი.

იყო პროფკავშირთა სრულიად საბჭოთა კავშირის ცენტრალური საბჭოს მდივანი 1986-1989 წლებში , 1989 წლის სექტემბრიდან თავმჯდომარის მოადგლე, 1990 წლის აპრილ-ივლისში თავმჯდომარე. 1989-1990 წლებში იანაევი იყო სსრკ-ს სახალხო დეპუტატი,[3] ხოლო 1971-1980 წლებში რსფსრ-ს უზენაესი საბჭოს დეპუტატი.[3]

კომპარტიის ცენტრალური კომიტეტის საერთაშორისო განყოფილების კონსულტატის, ე. ბაჟანოვის მტკიცებით, იანაევს თანამშრომლები ერთმანეთს აძლევდნენ რჩევას, „გენასთან“ ყველა საქმე დილით მოეგვარებინათ; სადილის შემდეგ მასთან შესვლას აზრი არ ჰქონდა, რადგან ის უკვე „მზად იყო“.[4][5]

1990 წლის ივლისში აირჩიეს საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის წევრად.[3] 1990 წლის ივლისიდან 1991 წლის იანვრამდე იყო პოლიტბიუროსა და ცენტრალური კომიტეტის მდივანი. 1990 წლის დეკემბრიდან 1991 წლის სექტემბრამდე იყო სსრკ-ს ვიცე პრეზიდენტი (თუმცა, თავდაპირველად, გორბაჩოვი ვიცე-პრეზიდენტობის კანდიდატად ედუარდ შევარდნაძეს განიხილავდა).[6] 1991 წლის მარტიდან სსრკ-ს დაშლამდე იყო სსრკ-ს უსაფრთხოების საბჭოს წევრი.[7]

1991 წლის 19-21 აგვისტოს დროს, გორბაჩოვის ავადმყოფობის მიზეზით, ასრულებდა სსრკ-ს პრეზიდენტის მოვალეობას[8] და იყო საგანგებო მდგომარეობასთან დაკავშირებით შექმნილი სახელმწიფო კომიტეტის ერთ-ერთი ძირითადი წევრი. მიხეილ ლეონტევის ინფორმაციით, იანაევმა კრიუჩკოვს მოვლენებს დროს უთხრა: „გაიგე ჩემი ხასიათი, ერთი კაცი მაინც თუ დაიღუპა — ცხოვრებას ვერ შევძლებ“.

21 აგვისტოს სსრკ-ს უზენაესი საბჭოს პრეზიდიუმმა, საკავშირო პარლამენტის ლიდერთა თავმჯდომარეობით, მიიღო დადგენილება, რომელშიც უკანონოდ აცხადებდა სსრკ-ს პრეზიდენტის მოვალეობის შესრულებიდან ჩამოშორებას და მისი უფლებამოსილებების ქვეყნის ვიცე-პრეზიდენტისთვის გადაცემა[9] და ამის გამო, მოითხოვა ვიცე-პრეზიდენტ იანაევისგან, გაუექმებინა საგანგებო მდგომარეობის საფუძვლით მიღებული ბრძანებების და დადგენილებების გაუქმება. იმავე დღეს იანაევმა ხელი მოაწერა ბრძანებას, რომლითაც „ГКЧП“ დაშლილად გამოცხადდა, ხოლო მის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები — ბათილად.[10][11]

„ГКЧП“-ს მოღვაწოებაში მონაწილეობის გამო, მიეცა სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობს ქვეშ. 1991 წლის 22 აგვისტოს დააპატიმრეს და გადაიყვანეს იზოლატორ კაშინაში (კალინინის ოლქი). 26 აგვისტოს გადაიყვანეს „მატროსულ სიჩუმეში“, სადაც მან თითქმის წელიწადნახევარი გაატარა. სსრკ-ს სახალხო დეპუტატმა, რიგგარეშე 5 ყრილობის გადაწყვეტილებით, 1991 წელს გათავისუფლდა სსრკ-ს ვიცე-პრეზიდენტის მოვალეობებისგან,[12][13] მიუხედავად იმისა, რომ სსრკ-ს კონსტიტუციაში არ იყო დარეგულირებული ვიცე-პრეზიდენტის იმპიჩმენტის პროცედურა. ედავებოდნენ რსფსრ სისხლის სასამართლის 64-ე მუხლის „а“ თავის დარღვევას („სამშობლოს ღალატი“, „შეთქმულება ხელისუფლების ხელში ჩაგდების მიზნით“ და 175-ე მუხლის დარღვევას.[14] 1993 წლის 26 იანვარს გაათავისუფლეს პატიმრობიდან „ГКЧП“-ს სხვა წევრებთან (პავლოვი, კრიუჩკოვი, ტიზიაკოვი, ბალკანოვი, იაზოვი) ერთად.[15] 1994 წლის თებერვალში სისხლის სამართლის საქმე შეწყდა დუმას მიერ გამოცხადებული ამნისტიის შედეგად (დუმას ამნისტიაში აგრეთვე მოხდნენ რუსლან ხასბულატოვი, ალექსანდრე რუცკოი და სხვ.).[16]

1993 წლის 1 მაისს ყოფილი ვიცე-პრეზიდენტი, კოლეგა კრიუჩკოვთან ერთად მონაწილეობას იღებდა დემონსტრაციაში, რომელიც, საბოლოო ჯამში, პოლიციასთან შეტაკებით დასრულდა.[17][18]

1996 წელს, იანაევის მაშინდელმა ცოლმა, მიცემულ ინტერვიუში განაცხადა, რომ მისი მეუღლე პარტიული ჩინოვნიკის თანამდებობას ბოროტად არასოდეს არ იყენებდა:

ვიკიციტატა
„გორბაჩოვმა გენასთან დაკავშირებით არასწორი გათვლა გააკეთა... გენა სხვანაირია, იგი პირად კეთილდღეობაზე არ ზრუნავს; განსხვავებით ჩვენი მეზობლისგან, შევარდნაძისგან, რომელმაც თბილისში გაფრენამდე მოსკოვის ბინის პრივატიზაცია მოასწრო[19]“

2001 წელს იანაევმა განმარტა, თუ რატომ დაეთანხმა ამნისტიას:

ვიკიციტატა
„სიტუაცია ადამიანურად უნდა გავიგოთ. წელიწადნახევარი არც თუ ისე ახალგაზრდა ადამიანები ციხეში ვიჯექით. თანაც, ვიცოდით, რომ რუსეთის უმაღლეს ხელმძრვანელობას ჰქონდა მყარი განზრახვა, საქმე ბოლომდე მიეყვანა და ჩვენ „უმაღლესზე“ გავეშვით. ელცინი კიდევ ამნისტიაზე იმიტომ წავიდა, რომ თავისი 1993 წელს, თეთრ სახლში თავისი დანაშაულებრივი ქმედებები დაეფარა. ამნისტია ხომ მარტო ჩვენ არ გამოგვიცხადეს“

.

გარდაიცვალა 2010 წლის 24 სექტემბერს. მის გარდაცვალებასთან დაკავშირებით მწუხარება გამოთქვა რუსეთის ფედერაციის კომუნისტურმა პარტიამ. დაასაფლავეს ტროეკურსკის სასაფლაოზე, მოსკოვში. დაკრძალვაეს ესწრებოდნენ მოსკოვის ვიცე-მერ ლიუდმილა შევცოვა და რუსეთის კომუნისტური პარტიის თავმჯდომარისპირველი მოადგილე ივანე მელნიკოვი.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ Умер Геннадий Янаев. Лента.Ру (2010-09-24). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-08-24. ციტირების თარიღი: 2013-08-19.
  2. ↑ Янаев, Геннадий Иванович. Проблемы развития прогрессивных тенденций в молодёжном движении стран развитого капитализма (конец 60-х — первая половина 70-х годов) : Автореф. дис. на соиск. учён. степ. канд. ист. наук : (07.00.04). — Москва, 1979. — 19 с.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 Янаев Геннадий Иванович. Биография.ру. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-08-24. ციტირების თარიღი: 2013-08-19.
  4. ↑ Калиф Янаев
  5. ↑ Бажанов Е. П. Вознесённые на Олимп // Знамя. 2007. № 4.
  6. ↑ Постановление Съезда народных депутатов СССР от 27 декабря 1990 г. N 1877-I «О Вице-президенте СССР»
  7. ↑ Указ Президента СССР от 13 марта 1991 г. № УП-1615, согласие на назначение дано постановлением Верховного Совета СССР от 7 марта 1991 г. № 2010-I
  8. ↑ Указ вице-президента СССР от 18 августа 1991 года
  9. ↑ Заседание Президиума Верховного Совета СССР // ТАСС, 21 августа 1991 года
  10. ↑ Коробов П. Геннадий Янаев: Горбачёва никто не арестовывал Газета "Коммерсантъ" № 148 от 18.08.2001. С. 6
  11. ↑ 10-я годовщина событий августа 1991 года
  12. ↑ Постановление Съезда народных депутатов СССР от 4 сентября 1991 г. N 2390-I "Об освобождении Г. И. Янаева от обязанностей Вице-президента СССР
  13. ↑ Янаев Геннадий Иванович. Правители России и Советского Союза. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-08-24. ციტირების თარიღი: 2013-08-19.
  14. ↑ Ъ-Газета — Следствие/приговоры
  15. ↑ Ъ-Газета — Пресс-конференция по делу ГКЧП
  16. ↑ Постановление Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации от 23 февраля 1994 г. № 65-1 ГД «Об объявлении политической и экономической амнистии»
  17. ↑ 1 МАЯ 1993 ч.1 Янаев на 2:35
  18. ↑ 1 МАЯ 1993 ч.7
  19. ↑ Интервью Розы Янаевой в «Новом Взгляде» (1996)
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=გენადი_იანაევი&oldid=4551591“-დან