ნარშახი
| ნარშახი | |
|---|---|
| სპარს. ابوبکر محمد نرشخی | |
 "ბუხარას ისტორიის" პირველი ფრანგული გამოცემა. დათარიღებული 1892 წლით. | |
| სრული სახელი | აბუ ბაქრ მუჰამედ იბნ ჯაფარ ნარშახი |
| დაბადების თარიღი | 899 |
| დაბადების ადგილი | ნარშახი |
| გარდაცვალების თარიღი | 959 |
| საქმიანობა | ისტორიკოსი |
| ენა | არაბული |
| მოქალაქეობა | სამანიდების სახელმწიფო |
| Magnum opus | The History of Bukhara |
აბუ ბაქრ მუჰამედ იბნ ჯაფარ ნარშახი (ან ნარშაკი) (დაახლოებით 899–959), ( სპარს. ابوبکر محمد نرشخی ) — [1] X საუკუნის სოღდელი ისტორიკოსი, ავტორი ისტორიული ნაშრომისა „ ბუხარას ისტორია “. ( Tarikh-i Bukhara ) დაწერა არაბულ ენაზე და წარუდგინა სამანიდების იმპერატორ ნუჰ I-ს 943 ან 944 წელს. წიგნში მოცემულია მნიშვნელოვანი ინფორმაცია ბუხარას შესახებ, რომელიც არ მოიძებნება სხვა თანამედროვე წყაროებში. ნარშახის შესახებ არაფერია ცნობილი, გარდა ამ წიგნისა. [2]
ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ნარშახი დაიბადა ჰიჯრის კალენდრით 286 წელს (899 წ.) ბუხარას მიდამოებში მდებარე სოფელ ნარშახში და გარდაიცვალა 348 წლის (959 წლის გაზაფხული) საფარის თვეში (მუსლიმური კალენდრის მე-2 თვე). მისი ცხოვრების შესახებ პრაქტიკულად არ არსებობს ინფორმაცია, გარდა იმისა, რომ ის არის ავტორი წიგნისა"ბუხარას ისტორია", რომელიც საჩუქრად წარუდგინა სამანიდების ემირს ნუჰ იბნ ნასრს 943 ან 944 წელს (332 წ. ჰიჯრით).
ნარშახი სოღდელი იყო. [3] [4] მიუხედავად იმისა, რომ თავის დროზე სოღდის მჭიდროდ დასახლებულ ადგილებში სოღდური ენა ძირითადად სპარსულმა ჩაანაცვლა, სავარაუდოა, რომ მაინც კარგად საუბრობდა სოღდურად. [5]
ბუხარას ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
"ბუხარას ისტორია" ( არაბ. تاریخ بخارا დაიწერა არაბულ ენაზე 943-944 წლებში (სხვა წყაროების მიხედვით 948-949 წლებში).
"ბუხარას ისტორია" (Tarikh-i Bukhara) შედგენილი იყო მფარველისთვის, რომელიც მხარს უჭერდა სუნიტურ ისლამს ისმაილიზმის წინააღმდეგ. იგი დაიწერა სამანიდების აჯანყების დროს.
ნარშახის ნაშრომი Tarikh-i Buhara არაერთხელ იქნა რედაქტირებული და შეცვლილი. 1128 წელს მე-12 საუკუნის ისტორიკოსმა ქალაქ კუვას (ფერღანის ხეობა) მკვიდრმა აბუ ნასრ კუბავმა, თარგმნა „ბუხარას ისტორია“ სპარსულ ენაზე. იგი ითვლება ნარშახის „თანაავტორად“. კუბავმა შეამოკლა ორიგინალური ტექსტი და ასევე დაამატა დეტალები სამანიდების ეპოქის შესახებ 975 წლამდე. 1178 წელს ტექსტი კვლავ შეამოკლა და შეავსო მუჰამედ იბნ ზუფარმა, რომელმაც თხრობა XII საუკუნემდე დაიყვანა. მან თავისი ნაშრომი მიუძღვნა ბურხან ად-დინ ბუხარის, ბუხარის ჰანაფიტების მეთაურს და დიდგვაროვან ბურხანთა საგვარეულოს წარმომადგენელს. მოგვიანებით ტექსტი კვლავ დაამუშავა უცნობმა ავტორმა, რომელმაც დაამატა ინფორმაცია შემდგომი მოვლენების შესახებ, მაგალითად, ხორეზმშაჰ ალაადინ მუჰამედ II მიერ ბუხარას აღების შესახებ 1207 წელს და 1219 წელს მონღოლების მიერ ქალაქის დაპყრობის შესახებ.
თავის მხრივ, 1220 წელს აბუ ნასრ აჰმედმა შეავსო ნაშრომი ახალი მტკიცებულებებითა და ისტორიული მოვლენებით. ნაწარმოებმა ჩვენს დრომდე ამ გამოცემის სახით მოაღწია.
წიგნის არაბულ ენაზე დაწერილი ორიგინალი დაიკარგა და შემორჩენილია მხოლოდ სპარსული ვერსია, რომელიც სხვადასხვა ავტორების კრებულს წარმოადგენს.
ნარშახის ნამუშევარი პირველად გამოქვეყნდა 1892 წელს პარიზში ჩარლზ შეფერის მიერ ორ ხელნაწერზე დაყრდნობით, ერთი მე-16 საუკუნით თარიღდება, მეორე — თანამედროვე პერიოდით.[6][7][8]
1954 წელს ისტორიკოსმა რიჩარდ ნ. ფრაიმ თარგმნა წიგნი ინგლისურად. [9]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Фольц, Ричард (2013). Религии Ирана От доисторических времен до наших дней.
- ↑ Narshakhī, Abū Bakr Muḥammad ibn Jaʻfar. The History of Bukhara: Translated from a Persian Abridgment of the Arabic Original by Narshakhī. Mediaeval Academy of America, გვ. xii.
- ↑ Foltz, Richard (2013). Religions of Iran From Prehistory to the Present. Simon & Schuster. ISBN 9781780743097. „Narshakhi, a tenth-century Sogdian historian, states that al-Moqanna' used mirrors to direct sunlight“
- ↑ Veidlinger, Daniel (2018). From Indra's Net to Internet Communication, Technology, and the Evolution of Buddhist Ideas. University of Hawaii Press, გვ. 114. ISBN 9780824876289.
- ↑ Societa Iranologica Europaea (Scholars of the Second European Conference of Iranian Studies (1991)) (1995). Proceedings of the ... European Conference of Iranian Studies. Istituto italiano per il Medio ed Estremo Oriente via University of Michigan, გვ. 186.
- ↑ Mimi Hanaoka. Authority and Identity in Medieval Islamic Historiography: Persian Histories from the Peripheries. Cambridge University Press, გვ. 46–7.
- ↑ Description topographique et historique de Boukhara, par Mohammed Nerchakhy, suivie de textes relatifs à la Transoxiane. Texte persan publié par Charles Schefer, membre de l’Institut. Paris 1892. IV.
- ↑ Nasiri-Moghaddam, Nader. Schefer, Charles-Henri-Auguste.
- ↑ Yarshater, Ehsan. In Memory of Richard N. Frye, 1920-2014 (31 March 2014). ციტირების თარიღი: 10 January 2019.