ძირი, ფუძე, აფიქსი

ძირი, ფუძე, აფიქსი — სიტყვის შემდგენელი ნაწილთა აღმნიშვნელი ცნება-ტერმინთა სახელები სიტყვათა მორფოლოგიური ანალიზის დროს.

სიტყვათა მორფოლოგიური ანალიზის დროს ერთმანეთისგან გამოჰყოფენ ფუძეს და მაწარმოებელ ელემენტებს, რომელთაც თავ-თავისი მნიშვნელობა აქვთ. თვითეული მაწარმოებელი ელემენტი, რომელსაც გარკვეული ფუნქცია აქვს, წარმოადგენს მორფემას (ფორმანტს); მაგ., "შეაქებს" სიტყვაში, სხვადასხვა ფორმის შეპირისპირების ნიადაგზე (შეაქებს, შეაქებ, აქებ, უქებ, აქო, იქე და სხვა), გამოიყოფა შემდეგი ელემენტები: შე - ა - ქ - ებ - ს. თვითეულ მათგანს თავისი მნიშვნელობა ახლავს, რომელთა დადგენა მორფოლოგიის საქმეა. ერთი მათგანი იქნება ფუძე (ამ შემთხვევაში ქ ელემენტი), რომელთანაც დაკავშირებულია ძირითადი ლექსიკური მნიშვნელობა სიტყვისა. ფუძეს, რომელიც შემადგენელ ნაწილებად აღარ დაიშლება, ძირი ეწოდება.

სიტყვის ფუძეზე დართულ ყოველგვარ მ ო რ ფ ე მ ა ს ჰქვია ა ფ ი ქ ს ი (სართი). წინ დართულ აფიქსს პ რ ე ფ ი ქ ს ი (ქართ. თავსართი) ჰქვია, ბოლოში დართულს - ს უ ფ ი ქ ს ი (ქართ. ბოლოსართი), შუაში ჩართულს კი - ი ნ ფ ი ქ ს ი (ქართ. ჩასართი).

ლიტერატურა

• შანიძე, აკაკი: ქართული ენის გრამატიკის საფუძვლები. თხზულებათა თორმეტტომეული. საქართველოს სსრ საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია. თბილისი, უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 1980.