დარგავსი
დარგავსი — სოფელი ჩრდილოეთ ოსეთის რესპუბლიკის გარეუბან - ალანიაში. დარგავსკი ამ სოფლის დასახლების ადმინისტრაციული ცენტრია. მდებარეობს პრიგოროდის რაიონის სამხრეთ ნაწილში, მდინარე გიზელდონის მარჯვენა ნაპირზე, მთის ხეობის ცენტრში. იგი მდებარეობს ქალაქ ვლადიკავკაზის სამხრეთ-დასავლეთით 37 კმ-ში. სოფლის სახელის წარმოშობას მრავალი ახსნა აქვს, ასე მაგალითად ოსურად დურგუუსი (ხეობის კარიბჭეს ან დამცველს) აღნშნავს.
ტერიტორია, სადაც სოფელი მდებარეობს, დასახლებული იყო ბრინჯაოს ხანიდან. აქ აღმოაჩინეს უამრავი არქეოლოგიური ძეგლი, მათ შორის ალანიის სამარხი, რომელიც დათარიღებულია ძველი წელთაღრიცხვის I ათასწლეულით.
შუა საუკუნეებში დარგავსი იყო საზოგადოების ფორმირების ერთ-ერთი მთავარი ცენტრი. ისტორიული და გენეალოგიური ტრადიციების თანახმად, აქ ცხოვრობდა ცარევიჩ თაგა, კლანებისა და გვარების წინაპარი, რომლებიც მიეკუთვნებოდნენ აღმოსავლეთ ოსეთის ზემო კლასს. დარგავებიდან მოდიოდა ოსეთის მრავალი კეთილშობილი (ალდარული) გვარი.
სოფლის მოსახლეობის უმეტესი ნაწილის დაბლობში გადასახლება დაიწყო 1763 წელს მოზდოკის ციხესიმაგრის დაარსების შემდეგ. 1830 წელს, ოსეთში აჯანყების დროს, ცარისტული ჯარები შეიჭრნენ დარგავში, გენერალ აფხაზოვის მეთაურობით. ამის შედეგად დარგავის მრავალი მკვიდრი დაიღუპა, რამდენიმე კოშკი განადგურდა. აჯანყების ლიდერები ციმბირში გადაასახლეს.
ამჟამად მოსახლეობა კვლავ მცირდება.
სოფელი ძალზედ მდიდარია სხვადასხვა არქიტექტურული ძეგლით, იგი განსაკუთრებით ცნობილია საბრძოლო კოშკებითა და "მიცვალებულთა ქალაქით" მდინარე ულაგდონის ნაპირზე დგას მამსუროვის კოშკი (ოსეთი. მუსგ), რომლის სიმაღლეა 16 მეტრი.
მიუხედავად იმისა, რომ კოშკის ზედა ნაწილი განადგურებულია, იგი შთაბეჭდილებას ახდენს მისი ზომით და ქვის ხარისხით. თაღოვანი შესასვლელი მდებარეობს 2 მეტრის სიმაღლეზე.
ალიკოვის კოშკი მაღლა დგას "მიცვალებულთა ქალაქზე", სოფლიდან რამდენიმე კილომეტრში, რამინირაგის მთის ფერდობზე. ეს კოშკი აკონტროლებდა დარგავების შესასვლელს გენალდონის ხეობიდან. კოშკი ძლიერ დაზიანდა მიწისძვრის შედეგად 1923 წელს.
აულის აღმოსავლეთ გარეუბანში, დეგოევთა საცხოვრებელი კოშკი მდებარეობს, რომლის გვერდით აღმოჩენილია დეგოევსის საბრძოლო კოშკის ნანგრევები. დეგოევსის საცხოვრებელი კოშკი კარგად დაცული ციხესიმაგრე იყო, რომლის შიგნით იყო: კერა, რომელსაც ზემოთ ჯაჭვი ეკიდა, მოჩუქურთმებული ხის სავარძელი ხანდაზმული კაცისთვის (ცხელი), დაბალი სამნავიანი სასურსათო მაგიდები (ფანგი), ხის საყრდენი, ხის საწოლები, ცეცხლსასროლი იარაღი კედელზე საპატიო ადგილს იკავებდა.
დარგავში შემორჩენილია შემდეგი არქიტექტურული ძეგლები: ტაროევსის კომპლექსი, სახმანოვის ციხე (გალუანი), ჯიბილოვის კოშკი, სასიევის კოშკი, ბაიმატოვის კოშკი და განანა.
სოფელ დარგავსის გარეთ არის ალანური ნეკროპოლი, რომელსაც ეწოდება "მიცვალებულთა ქალაქი". იგი მოიცავს 99 სხვადასხვა სამარხს და კრიპტს. ზოგიერთი წყაროს ცნობით, ეს კრიპტოგრაფიული უძველესი ნაშთები XII საუკუნით თარიღდება, თუმცა ზოგი ამბობს, რომ უძველესი საძვალე თარიღდება XIV საუკუნით , ზოგის ვარაუდით კი XVI თარიღდება. კომპლექსის უკან არის კოშკი, თუმცა მისი ზედა ნაწილი დღეს განადგურებულია.