ჯორჯია ო’კიფი

ჯორჯია ო'კიფი
ჯორჯია ო'კიფი
	Georgia O'Keeffe
	; ჯორჯია ო'კიფი, ნიუ-მექსიკო, 1950 წელი, კარლ ვან ვეხტენის ფოტო
დაიბადა	15 ნოემბერი, 1887
დაბადების ადგილი	სან-პრერი, უისკონსინი
გარდაიცვალა	6 მარტი, 1986
გარდაცვალების ადგილი	სანტა-ფე, ნიუ-მექსიკო
ეროვნება	აშშ
სფერო	ფერწერა
მიმდინარეობა	მოდერნიზმი
ჟანრი	ნატურმორტი , floral painting, აბსტრაქციონიზმი , feminist art და პეიზაჟი
ცნობილი ნამუშევრები	"კალა-ლილიები"
მან გავლენა მოახდინა	გვიანდელი მოდერნიზმი

ჯორჯია ო’კიფი (ინგლ. Georgia O'Keeffe; დ. 15 ნოემბერი, 1887, სან-პრერი, უისკონსინი — გ. 6 მარტი, 1986, სანტა-ფე, ნიუ-მექსიკო) — ამერიკელი მოდერნისტი ფერმწერი.

ბიოგრაფია

ო’კიფი დაიბადა და იზრდებოდა ქალაქ სან-პრერიში, უისკონსინი, მერძევე ფერმერთა ოჯახში. ის ო'კიფთა შვიდი შვილიდან მეორე იყო. აქვე შევიდა სკოლაში, სადაც აკვარელით ხატვის გაკვეთილებს მხატვარი სარა მანი უტარებდა. 1902 წლიდან ის ვილიამსბურგის, ვირჯინია, სკოლაში გადავიდა. ადრეული ასაკიდან მიზნად დაისახა მხატვარი გამოსულიყო და 1904-1905 წლებში ჩიკაგოს ხელოვნების ინსტიტუტში, ხოლო 1907-1908 წლებში კი ნიუ-იორკის სამხატვრო სტუდენტთა ლიგაში სწავლობდა. შემდეგ ის ხელოვნებას ასწავლის ტეხასისა და სამხრეთის შტატების სხვადასხვა სკოლებში 1912-1916 წლებში. მოგვიანებით ნიუ-იორკში მისი ნამუშევრები აღმოაჩინა ამერიკელმა ფოტოგრაფმა ალფრედ შტიგლიცმა. შტიგლიცი ყოველმხრივ ხელს უწყობდა მისი ნამუშევრების ფართო აუდიტორიისთვის გაცნობას. ამ ორი ხელოვნის ცხოვრებისეული ურთიერთობა მათი შეუღლებით დაწყო 1924 წელს. შტიგლიცთან შეხვედრის შემდეგ ო'კიფი ნიუ-იორკში სახლდება, მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ კი (1946) ის ნიუ-მექსიკოში გადადის.

ადრეული მოღვაწეობა

ო’კიფის ადრეული სურათები ძირითადად იმიტაციები იყო, თუმცა 20-იანი წლების დასაწყისში მას უკვე ხატვის დახვეწილი ინდივიდუალისტური სტილი აქვს. ხშირად მისი ხატვის ობიექტები ცხოველთა ქალისა და ძვლების, ყვავილების, მცენარეთა ორგანოების, ნიჟარების, ქვებისა და სხვა ნატურალური ფორმების გამოსახულება იყო გაზრდილ მასშტაბებში.

1912 წლის ზაფხულში ვირჯინიის უნივერსიტეტის საზაფხულო ლექციებზე ის ეცნობა ართურ დოუს ხატვის უჩვეულო ტექნიკასა და იდეებს, რომელთა მიზანი ხაზებით, ფერებით, მასებით, თემების უსასრულო განმეორებითა და სიმეტრიით მიღებული აბსტრაქტული ხელოვნება იყო. დოუს ტექნიკამ დიდი გავლენა იქონია ო'კიფის შემოქმედებით პროცესზე.

1914-1915 წლებში ო'კიფი კოლუმბიის უნივერსიტეტში (ნიუ-იორკი) სწავლობს. კოლუმბიაში ყოფნის განმავლობაში მან გადაწყვიტა კარიერა ვიზუალურ ხელოვნებაში გაეკეთებინა. ამ პერიოდში მან შავ-თეთრი აბსტრაქციების რამდენიმე სერია შექმნა და ისინი თავის მეგობარ ანიტა პლიტცერს გაუგზავნა, რომელმაც თავის მხრივ ეს აბსტრაქციები ალფრედ შტიგლიცს გააცნო. შტიგლიცი იმდენად მოიხიბლა ამ აბსტრაქციებით, რომ ო'კიფს ამ ნამუშევრების საკუთარ გალერეაში გამოფენის უფლება სთხოვა. ამგვარად, ო'კიფის პირველი ჯგუფური გამოფენა 1916 წლის 23 ივნისს გაიმართა. 1917 წლის 3 აპრილს კი შტიგლიცმა თავის გალერეაში გახსნა შოუ სახელწოდებით "ჯორჯია ო'კიფი", რომელიც პირადად ო'კიფის ნამუშევრებს მიეძღვნა.

მხატვრის კარიერის დასაწყისის პარალელურად ო'კიფი მასწავლებლობას მისდევს. 1916 წლის მარტში ის იღებს კურსს ართურ დოუს სწავლების მეთოდში, შემდეგ კი მასწავლებლად იწყებს მუშაობას დასავლეთ ტეხასის საშტატო კოლეჯში, ქენიონში. 1918 წლის ივნისში ის შტიგლიცის მოწვევით ნიუ-იორკში გადადის სამუშაოდ.

ნიუ-იორკი

1918 წელს ო’კიფის ნიუ-იორკში ჩასვლისას ის შტიგლიცის მიერ შემოთავაზებულ საკუთარი დისწულის თავისუფალ ბინაში სახლდება. იმავე წლის ივლისში შტიგლიცი მეუღლეს ტოვებს და ო’კიფთან გადადის საცხოვრებლად. ამავე დროს ის იწყებს ო’კიფის ფოტოგრაფირებას. მისი 45 ნამუშევარი, რომელთა შირის ო’კიფის რამდენიმე შიშველი ფოტოც იყო, გამოტანილ იქნა ანდერსონის გალერეაში 1921 წლის თებერვალში შტიგლიცის რეტროსპექტიულ გამოფენაზე. ამ ფოტოებმა სახალხო სენსაცია მოახდინა. 1924 წელს ო’კიფი და შტიგლიცი დაქორწინდნენ. წყვილი ზამთარს მანჰეტენზე ატარებდა, ხოლო ზაფხულობით შტიგლიცების მამულში, ჯორჯის ტბასთან ზედა ნიუ-იორკის შტატში.

ო’კიფის ნიუ-იორკისეული წლების განმავლობაში ის უახლოვდება ადრეულ ამერიკელ მოდერნისტებს, ჩარლზ დემუთს, ართურ დოუს, მარსდენ ჰართლის, ჯონ მერინს, პოლ სტრანდსა და ედვარდ შტაიხენს. მათი დისკუსიები შტიგლიცის გალერეაში შემდგომში გავლენას ჰპოულობს ო’კიფის ნამუშევრებშიც. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო სტრანდის ფოტოგრაფიები, რომლებშიც ყოველდღიური ობიექტებიდან აბსტრაქცირებული პეიზაჟები, გეოგრაფიული ფორმები და ხაზები იყო ასახული. ნიუ-იორკში ჩამოსვლის შემდეგ ო’კიფი ნახშირისა და აქვარელების ნაცვლად ზეთის საღებავებზე გადადის და შუა 20-იან წლებში მასიურ ტილოებზე გადიდებული ობიექტების ხატვას იწყებს.

1920-იან წლებში ო’კიფი უამრავ პეიზაჟსა და ბოტანიკურ მონახაზებს ქმნის ჯორჯის ტბაზე ყოველ წელს გატარებული დროის განმავლობაში. აქვე, 1924 წელს, მან დახატა პირველი უზარმაზარი სიმინდის ყვავილი, რომელიც პირველად 1925 წელს გამოიფინა. 1926 წლიდან კი ის ურბანული პეიზაჟებისა დაცათამბჯენების ხატვას იწყებს, რომელთა შორის აღსანიშნავია "ქალაქის ღამე", "რადიატორის შენობა ღამით" და "ნიუ-იორკი ღამით". ეს ნამუშევრები შენობათა სტრუქტურას აფიქსირებს დღე-ღამის გარკვეულ დროს.

შტიგლიცი ნიუ-იორკის მხატვრებთან პირადი კავშირების წყალობით 1923 წლიდან ორგანიზებას უკეთებს ო'კიფის ყოველწლიურ გამოფენებს. ამ დროინდელი ნამუშევრები დიდ ყურადღებასა და კარგ ანაზღაურებას პოულობს. 1928 წელს მისი კალა-ლილიების 6 ნამუშევარი $25.000 დოლარად გაიყიდა, იმ დროისთვის უდიდესი თანხა რაც კი ოდესმე ცოცხალი ამერიკელი მხატვრისთვის გადაეხადათ.

ნიუ-მექსიკო

1929 წლის ზაფხულში ო'კიფი რებეკა სტრანდთან ერთად ნიუ-მექსიკოში მიემგზავრება. მათ ჯერ სანტა-ფე, შემდეგ კი ტაოსი მოიარეს. მას შემდეგ 1949 წლამდე ის ნიუ-მექსიკოში ყოველწლიურად ჩადის. აქ ის იწყებს ცხოველთა ძვლების შეგროვებას და აქაური პეიზაჟების ხატვას. აქ ის ყოველ წელს სიმარტოვეში სამუშაოდ ჩამოდიოდა და შემდეგ ნიუ-იორკში დაბრუნებისას შტიგლიცი მისთვის გამოფენებს აწყობდა. 1932 წლის ბოლოსთვის ო'კიფს მწვავე ფორმის ფსიქოლოგიური აშლილობა დაემართა და 1933 წლის დასაწყისში ჰოსპიტალიზებულ იქნა, რის გამოც ერთი წლის განმავლობაში აღარ დაუხატავს. 1934 წლის აგვისტოში მან ნიუ-მექსიკოში აბიქუიოს სოფელში ე.წ. სულთა რანჩო (ინგ. Ghost Ranch) მოინახულა - მისი შემდგომი პერიოდის ყველაზე ცნობილი ნამუშევრები ამ რანჩოს პეიზაჟებია.

1930 და 1940-იან წლებში ო'კიფის რეპუტაცია სწრაფად იზრდება. მისი ნამუშევრები გამოფენილ იქნა ამერიკის უდიდეს და ყველაზე პრესტიჟულ გალერეებში. 1942 წელს ამერიკული ხელოვნების უიტნის მუზეუმის პროექტით მომზადდა მისი ნამუშევრების კატალოგი. 1943 წელს ჩიკაგოს ხელოვნების ინსტიტუტში, ხოლო 1946 წელს ნიუ-იორკის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმში (მომა) (პირველად მუზეუმის ისტორიაში ქალისთვის) მოეწყო მისი გამოფენა სახელწოდებით ერთი-ქალის რეტროსპექტივა. ამავე პერიოდში მრავალი უნივერსიტეტი მას საპატიო ხარისხს ანიჭებს, რომელთა შორის პირველი უილიამ და მერის კოლეჯი (ვირჯინია) იყო.

1946 წელს შტიგლიცის გარდაცვალების შემდეგ ო'კიფი რამდენიმე წელს ნიუ-იორკის შტატის მამულში ატარებს, 1949 წელს კი ნიუ-მექსიკოში გადადის სამუდამოდ. მისი შტიგლიცის შემდგომი პერიოდის ნამუშევრები არანაკლებ მომხიბლავია, თუმცა, როგორც მიიჩნევენ, მათ აკლია ადრეული ნამუშევრების ემოცია და აღტაცება. ამ პერიოდს განეკუთვნება ნამუშევრები აბიქუიაში მისი მიწური სახლის კედლის გამოსახულებით, 1958 წლის "სიკვდილის კიბე მთვარისკენ", მისი საზღვარგარეთ პირველი მგზავრობის შემდეგ კი ნამუშევართა სერია ღრუბელთა ზემოთ ცის პანორამებით (თვითმფრინავის ფანჯრიდან დანახული).

1962 წელს ის არჩეულ იქნა ამერიკის ხელოვნებისა და მწერლობის აკადემიის წევრად. 60-იანი წლების ბოლოსკენ მისი მხედველობა მკვეთრად უარესდება და 1972 წელს ის უკვე თითქმის ვეღარ ხედავს. 1973 წელს ის ხუან ჰამილტონს ხვდება, რომელიც მას საშინაო საქმეებში ეხმარება. ჰამილტონი შემდგომში მისი ახლო კომპანიონი ხდება. ჰამილტონი ეხმარება ო'კიფს მისი ბოლო ნამუშევრების დასრულებაში. 1976 წელს გამოიცა წიგნი მისი მოღვაწეობის შესახებ, რომელსაც შემდგომში ვიდეო-დანართიც დაემატა. ო'კიფი დაუხმარებლად ზეთოვანი საღებავებით მუშაობას 1972 წლამდე, აქვარელებით და ნახშირით 1978, ხოლო გრაფიტით 1984 წლამდე ახერხებს.

1984 წელს ო'კიფი ჰამილტონთან სანტა-ფეში გადადის სამედიცინო დაწესებულებებთან სიახლოვის გამო. ჰამილტონმა მოამზადა ო'კიფის ანდერძი, რომლის მიხედვითაც მთელი ო'კიფის ქონება მას დარჩა. ო'კიფი გარდაიცვალა სენტ-ვინსენტის საავადმყოფოში, სანტა-ფე, 1986 წლის 6 მარტს. ანდერძის თანახმად კრემაციის შემდეგ მისი ფერფლი სულთა რანჩოზე მიმოაბნიეს.

მემკვიდრეობა

ო'კიფის გარდაცვალების შემდეგ მისი ოჯახი ანდერძის გადახედვას ითხოვს, შედეგად ჰამილტონი მხილებულ იქნა ო'კიფზე უკანონო ზეგავლენის მოხდენაში. სასამართლოს გადაწყვეტილებით შეიქმნა არასამთავრობო ფონდი, რომლის მიზანი ხელოვანის დანატოვარის 2005 წლისთვის ჯორჯია ო'კიფის მუზეუმისთვის გადაცემა იყო. მუზეუმი შეიქმნა სანტა-ფეში 1997 წელს. მისი პირადი წერილები და საქმიანი ქაღალდები იელის ბაინეკის ბიბლიოთეკას გადაეცა.

ჯორჯია ო'კიფს 10 საპატიო დოქტორის ხარისხი მიენიჭა. მის ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე რამდენიმე თეატრალური დადგმა და წიგნი დაწერილა. აშშ-ის საფოსტო სერვისმა მას მიუძღვნა საფოსტო მარკა "წითელი მიხაკი (1927)".

ო'კიფის მუდმივი კოლექციები გამოფენილია თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმში (მომა), უითნის ამერიკის ხელოვნების მუზეუმში, მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმში, ნიუ-იორკში; ჩიკაგოს ხელოვნების მუზეუმში; ბოსტონის სახვითი ხელოვნების მუზეუმში; ფილადელფიის ხელოვნების მუზეუმში; და ხელოვნების ეროვნულ გალერეაში, ვაშინგტონი, კოლუმბიის ოლქი.

1999 წელს ორ წიგნად გამოცემულ იქნა ჯორჯია ო'კიფის ნამუშევართა კატალოგი სახ. Georgia O'Keeffe : Catalogue Raisonné, მისივე სახელობის მუზეუმის კურატორის ბარბარა ლინის მიერ. კატალოგში აღწერილია 2.045 ობიექტი, შექმნილი ო'კიფის მიერ 1901-1984 წლებში.