ფარსმან თმოგველი
ფარსმან თმოგველი — ჯავახეთის დიდი ფეოდალი XI საუკუნის შუა წლებში, თმოგვის მემამულე, ჯავახეთის ერისთავთერისთავი, სათხის ეკლესიის (ახლანდელი ნინოწმინდის რაიონი) ამშენებელი. ეკუთვნოდა ახალი ჩორჩანელთა საგვარეულოს, რომელიც წარმოიქმნა IX საუკუნეში, ჩორჩანელებისა და ბაჰლაუნდების დანათესავების შედეგად (უშუალოდ გარდაცვლილი გიორგი ჩორჩანელის მამულს და საგვარეულო სახელწოდებას დაეუფლა მისი დის — მირიან ბაჰლაუნდის ცოლის თეკლას შთამომავლობა).
ფარსმან თმოგველი სულას შვილი ყოფილა. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ სულა იყო შვილი ივანე სულას ძისა, რომელმაც X საუკუნის 70-იან წლებში მონაწილეობა მიიღო დავით კურაპალატის ლაშქრობაში ბარდა სკლიაროსის წინააღმდეგ და რომელიც მოხსენიებულია ზარზმის სამრეკლოში ჩატანებულ წარწერაში ეგვტერის ამშენებლად.
XI საუკუნის 50-იან წლებში ფარსმან თმოგველმა, ბეშქენ ჯაყელთან ერთად, მხარი დაუჭირა ლიპარიტ ბაღვაშს ბაგრატ IV-ის წინააღმდეგ ბრძოლაში. მესხეთის აზნაურთა მეორე ჯგუფი გამოვიდა ლიპარიტის წინააღმდეგ. ლიპარიტის დამარცხებას მოჰყვა მისი მომხრე მესხი ფეოდალების დამცრობა. როგორც ჩანს, ფარსმან თმოგველს მეფემ ჩამოართვა თმოგვი. ფარსმან თმოგველი (ისევე როგორც ლიპარიტი) ათონის ივერთა მონასტერში არსენის სახელით შედგა ბერად. „ათონის კრებულში“ შეტანილია ფარსმან თმოგველისა და მისი ძმის გიორგი ჩორჩანელის რამდენიმე აღაპი, საიდანაც ჩანს, რომ ფარსმან თმოგველმა დიდი ღვაწლი დასდო მონასტერს, რის გამოც ის მისი წინამძღვარის გახდა.
პირველ თმოგველთა გვარის ისტორია ფარსმან თმოგველით იწყება და ფარსმანითვე მთავრდება: გიორგი II-მ (1072-1089) თმოგვი უბოძა ნიანია ქუაბულისძეს, ბოლოს თამარ მეფემ ის გადასცა სარგის მხარგრძელს, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა ახალ თმოგველების საგვარეულოს (XIII-XIV საუკუნეები).
წყარო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ათონის ივერიის მონასტრის 1074 წლის ხელნაწერი აღაპებით, [ტფ.], 1901;
- მატიანე ქართლისა, წგნ.: ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის გამოც., ტ. 1, თბ., 1955;
- სათხის ეკლესიის წარწერა, წგნ.: ცისკარიშვილი ვ., ჯავახეთის ეპიგრაფიკა როგორც საისტორიო წყარო, თბ., 1959;
- ცხოვრებაჲ სერაპიონ ზარზმელისაჲ, წგნ.: ძველი ქართული აგიოგრაფიული ლიტერატურის ძეგლები, ილ. აბულაძის რედ., წგნ. 1, თბ. 1963
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- შოშიაშვილი ნ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 233.