უსასრულო მაიმუნების თეორემა

შიმპანზე ზის საბეჭდი მანქანასთან

უსასრულო მაიმუნების თეორემა — თეორია, რომელიც აცხადებს რომ თუ მაიმუნი უსასრულოდ განაგრძობს საბეჭდი მანქანის ღილაკებზე დაჭერას, ის აუცილებლად დაწერს ნებისმიერ ტექსტს, მათ შორის ისეთებსაც, როგორიცაა უილიამ შექსპირის სრული ნაწარმოებები. რეალურად, მაიმუნი აუცილებლად აკრებს ყველა შესაძლო სასრულ ტექსტს უსასრულო რაოდენობით. თუმცა , ალბათობა იმისა, რომ მაიმუნები დაწერენ ერთ სრულ ნამუშევარს, მაგალითად შექსპირის „ჰამლეტს“, ძალიან დაბალია (მაგრამ ტექნიკურად არ არის ნულოვანი).

ამ კონტექსტში „აუცილებლად“ არის მათემატიკური ტერმინი ზუსტი მნიშვნელობით და „მაიმუნი“ არ არის ნამდვილი მაიმუნი, მაგრამ მეტაფორაა აბსტრაქტული მოწყობილობისა, რომელიც წარმოქმნის ასოებისა და სიმბოლოების დაუსრულებელ შემთხვევით მიმდევრობას. „მაიმუნის მეტაფორის“ გამოყენების ერთ-ერთი ადრეული შემთხვევაა ფრანგი მათემატიკოსი ემილ ბორელი 1913 წელს, მაგრამ პირველი მაგალითი შეიძლება უფრო ადრეულიც ყოფილიყო.

თეორემის ვარიანტებში შედისუსასრულოდ მრავალი საბეჭდი მანქანა, ხოლო სამიზნე ტექსტი იცვლება მთელ ბიბლიოთეკასა და ერთ წინადადებას შორის. ამ იდეის ისტორია ხორხე ლუის ბორხესმა მოიძია არისტოტელეს მიერ „თაობის და კორუფცის შესაახებ“ და ციცერონის „De Natura Deorum“ (ღმერთების ბუნების შესახებ), ბლეზ პასკალისა და ჯონათან სვიფტის საშუალებით, თანამედროვე განცხადებებით მათი სიმურიანი და საბეჭდი მანქანებით. მე −20 საუკუნის დასაწყისში ბორელმა და არტურ ედინგტონმა გამოიყენეს ეს თეორემა სტატისტიკური მექანიკის საფუძვლებში ნაჩვენები დროის ნიშნების საილუსტრაციოდ.

იხილეთ აგრეთვე

• ჰილბერტის გრანდ სასტუმროს პარადოქსი
• ბოლცმანის ტვინი

რესურსები ინტერნეტში

• Bridge, Adam. (August 1998) Ask Dr. Math.
• The Parable of the Monkeys. – a bibliography with quotations
• Planck Monkeys. – on populating the cosmos with monkey particles
• Kane, Matt. PixelMonkeys.org. – Artist Matt Kane’s application of the Infinite Monkey Theorem on pixels to create images.
• RFC 2795. – April Fools' Day RFC on the implementation of the Infinite Monkey Theorem.