ტაჯიკფილმი

„ტაჯიკფილმი“

„ტაჯიკფილმი“
დარგი	კინემატოგრაფი
დაფუძნდა	1930
სათავო ოფისი	დუშანბე, ( ტაჯიკეთი)
პროდუქცია	მხატვრული, დოკუმენტური, ანიმაციური
საიტი	http://tojikfilm.tj/ru

ტაჯიკიფილმი (ტაჯ. „Тоҷикфилм“) — ტაჯიკური მხატვრული და დოკუმენტური ფილმების კინოსტუდია. დაარსდა 1930 წელს, როგორც „ტაჯიკკინო“, 1936-1938 წლებში იყო „ტაჯიკფილმი“, 1938-1958 წლებში — სტალინაბადის ერთობლივი კინოსტუდია, 1958 წლიდან — კინოსტუდია „ტაჯიკფილმი“.

ტაჯიკური კინოს ისტორიიდან

1929 წლის 11 სექტემბერი. გამოცდამ კარგად ჩაიარა და ახლა ადგილობრივი მცხოვრებნი, საბჭოთა ხელისუფლების ახალი ტრადიციების მიხედვით, პირველი სამგზავრო მატარებლის შემოსვლას ელოდებოდნენ დუშანბეს ახლად აშენებულ რკინიგზის სადგურზე. დამსწრეებს შორის, რომელთა უმეტესობა ხელისუფლების წარმომადგენლები იყვნენ და რომლებსაც საზეიმო შეხვედრა უნდა გაემართათ, სამი ევროპელი ახალგაზრდა გამოირჩეოდა, ტყავის დიდი ქუდებით. ისინი დამსწრეთა უმრავლესობისთვის უცნობი საქმით იყვნენ დაკავებული. რკინიგზის სადგურის ტერიტორიაზე გადაადგილდებოდნენ, სადმე დიდ სამფეხა შტატივს დააყენებდნენ, ზედ რაღაც მოწყობილობას ათავსებდნენ და სახელურს ატრიალებდნენ. მერე ისევ იგივეს სხვა ადგილას აკეთებდნენ. უცებ ყველას ყურადღება მოსახვევიდან შემოსულმა მატარებელმა მიიქცია, რომელიც რელსებს მოუყვებოდა და სადგურში შემოდიოდა. იქ მყოფთა სტვენას, მღელვარებას, სიხარულს და გაოცებას საზღვარი არ ჰქონდა, რადგან ამ უძველეს, შორეულ მიწაზე პირველად მოვიდა „რკინის ცხენი“ ან, როგორც ადგილობრივები ეძახდნენ, „ეშმაკის ეტლი“. რკინიგზის სადგურზე მყოფ ხალხს უკვე აღარ ეცალა ყურადღება მიექცია სამი ახალგაზრდა მამაკაცის საოცარი ქმედებებისთვის. ის სამიც აღტაცებული იყო მომხდარი მოვლენით და თან თავისი ყუთის ყურს განუწყვეტლივ ატრიალებდნენ. ორთქლმავალი რკინიგზის სადგურის წინ გაჩერდა, თან კვამლს და ორთქლს უშვებდა.

რამდენიმე დღის შემდეგ ხალხმა კინოს ეკრანზე იხილა მატარებლის დუშანბეში ჩასვლა და საკუთარი და ნაცნობთა სახეები. ისინი მაშინ მიხვდნენ, რითაც იყვნენ დაკავებული სადგურზე ეს მამაკაცები. ეს ევროპელი ახალგაზრდები იყვნენ კინოს მოყვარულები ნ. გიზულინი, ვ. კუზინი, ა. შევიჩი, რომელთაც დუშანბეს სადგურში პირველი მატარებლის შესვლა „კინემას“ კამერით გადაიღეს. ეს მოვლენა ტაჯიკეთის ისტორიაში ჩაიწერა.

ტაჯიკური კინოს ფუძემდებელი, ვასილ კუზინი თავის მოგონებებში წერს, რომ: „1929 წლის 16 ოქტომბერს - ტაჯიკეთის ავტონომიური რესპუბლიკის საბჭოების მესამე საგანგებო ასამბლეის გახსნის დღეს, რომლის დროსაც მიღებულ იქნა დეკლარაცია — ტაჯიკეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის სსრკ-ში შესვლის შესახებ, დელეგატებს აჩვენეს პირველი კინოჟურნალი „საბჭოთა ტაჯიკეთი“. იგი შედგებოდა ორი სიუჟეტისგან: „ახალგაზრდობის საერთაშორისო დღე“ და „პირველი მატარებლის ჩამოსვლა დუშანბეში“. კონფერენციის სამუშაო ნაწილის დასრულების შემდეგ სცენაზე თეთრი ფარდა დაეშვა. დარბაზში, სადაც იმყოფებოდა 800-მდე ადამიანი, რომლებიც სკამებზე ისხდნენ და გასასვლელებში იდგნენ, სიჩუმემ დაისადგურა. ფილმის საპროექციო აპარატმა დაიწყო მუშაობა და მხოლოდ მისი ხმა ისმოდა. მაყურებელმა ეკრანზე დედაქალაქში ბოლო დროს განვითარებული მოვლენები იხილა. ფილმის ფირი გრძელი არ იყო — დაახლოებით 300 მეტრი. მაგრამ იმ საღამოს მათ რამდენიმეჯერ უყურეს კადრებს და ყოველ ჯერზე მხიარულებითა და აპლოდისმენტებით ხვდებოდნენ“. სიმბოლური დამთხვევაა, რომ მსოფლიო კინო და ტაჯიკური კინემატოგრაფიის ისტორია პირველი მატარებლის ჩასვლით დაიწყო. ტაჯიკეთის პოსტრევოლუციური კულტურის ისტორიაში მატარებელი მათ ქვეყანაში კაცობრიობის მოწინავე ცივილიზაციის სწრაფი ჩასვლის სიმბოლოა.

დასაწყისი

1930 წლის 18 მაისს დაარსდა კინოსტუდია „ტაჯიკკინო“ ანუ, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეროვნული კინოსტუდია. ორგანიზაციას ჯერ არ გააჩნდა საჭირო აღჭურვილობა და ტექნოლოგია. მისი დამფუძნებლები იყვნენ გამომგონებლები, ძველ ფოტოგრაფიებს ფილმად აქცევდნენ. კინორეჟისორები გადასაღებ ადგილებზე ხან ფეხით მიდიოდნენ, ხან ვირებით, აქლემებითა და ცხენებით. ხანაც, თუ შესაძლებლობა მიეცემოდათ, შემთხვევით გამვლელი მანქანებით და ფილმებს იღებდნენ. ისინი ტაჯიკი ხალხის ახალ ისტორიას წერდნენ. ამავე წლებში, დიდი რაოდენობით სარეკლამო დოკუმენტური ფილმის წარმოებასთან ერთად, გადაიღეს მხატვრული ფილმებიც. მაგრამ იმ პერიოდის ფილმები შავ-თეთრი და ხმის გარეშე იყო. დიახ, იმ დროს გადაღების ტექნოლოგია ძალიან მარტივი და სუსტი იყო. ამავე პერიოდის პირველ მუნჯ მხატვრულ ფილმებს შორის შეიძლება დავასახელოთ ფილმები „ღირსების უფლება“, „საზღვრიდან შორს“ (1932), „ცოცხალი ღმერთი“ (1935) და სხვა.

ტაჯიკური კინოს ისტორიის დასაწყისი მჭიდრო კავშირშია კამილ იარმატოვის სახელთან. იარმატოვი პირველი ეროვნული კინორეჟისორია. „ღირსების უფლება“ (1932) იარმატოვის პირველი ფილმია „ტაჯიკკინოში“. ფილმი „ემიგრანტი“ (1934, რეჟ. კამილ იარმატოვი) ითვლება ტაჯიკეთის ყველაზე გამორჩეულ მუნჯ მხატვრულ ფილმად. ფილმში მთავარი როლი, სახელად კამილი, თავად რეჟისორმა შეასრულა, ხოლო გმირის ცოლი - მთავარი ქალის როლი - ტაჯიკური კინოს პირველმა მსახიობმა სოფია ტუიბოევამ. ამიტომ ტაჯიკური პროფესიული კინოს რეალური დამკვიდრება იმ პერიოდიდან და იმ ფაქტიდან უნდა ჩაითვალოს, რაც ეროვნული კინემატოგრაფები არიან - კამილ იარმატოვი (პროდიუსერი, სცენარისტი, მსახიობი), სოფია ტუიბოევა (მსახიობი), ფირუზ ბაჰორი (დოკუმენტური ფილმის პროდიუსერი). და კომპოზიტორი), რ. ყურბანოვი, რ. პირმუჰამედოვი, დ. საიდოვი (მსახიობი), კ. ოლიმი (ტაჯიკური დუბლირების დამფუძნებელი), მ. რაჰიმი (სცენარისტი) და სხვები კინოს სცენაზე გამოვიდნენ და მთელი პასუხისმგებლობით წარმოადგინეს თავიანთი ერის ცხოვრება ეკრანზე. ეს არ ნიშნავს, რომ უარყოფილია რუსი კინემატოგრაფისტების და სხვა ხალხების ფასდაუდებელი წვლილი ტაჯიკური კინოს ჩამოყალიბებაში. ამ ადამიანებმა დიდი წვლილი შეიტანეს ტაჯიკეთის ეროვნული კინემატოგრაფიის წარმოებაში. მაგრამ ბუნებრივია, რომ ეროვნული კულტურის ფუძემდებლები შეიძლება იყვნენ თავად ამ ერის წარმომადგენლები. სწორედ ამ საკითხის გამო, როცა კინოსტუდიიდან და ტაჯიკეთიდან რეჟისორი კ. იარმატოვი „უზბეკფილმში“ გადავიდა, ტაჯიკეთში მხატვრული ფილმების წარმოება დროებით შეჩერდა. 1941 წლის ზაფხულში კი ნაცისტური გერმანიის თავდასხმის შემდეგ, საბჭოთა კინოსტუდიების უმეტესობა მოსკოვიდან ცენტრალურ აზიაში გადაიტანეს. სწორედ იმ წლებში დაიწყო თანამშრომლობა საბავშვო ფილმების სტუდიასა („Союздетфильм“, ამჟამად მაქსიმ გორკის სახელობის კინოსტუდია) და „ტაჯიკფილმს“ შორის. სწორედ ამ პერიოდში ადგილობრივმა პერსონალმა გამოცდილი კოლეგებისგან ისწავლა და დახვეწა გადაღებების უნარები. ამ თანამშრომლობისა და ექსპერიმენტების შედეგად შეიქმნა საინტერესო მხატვრული ფილმები „ტაჯიკეთის შვილი“ (1942), „უფლისწული და მათხოვარი“ (1942) და სხვები.

აღორძინება და განვითარება

ტაჯიკური კინოს განვითარების კიდევ ერთი ეტაპი იწყება 1950-იანი წლების მეორე ნახევარში. 50-70-იან წლებში პროდიუსერი ბორის კიმიოგაროვი აღიარებული იყო ტაჯიკური კინემატოგრაფიის ერთ-ერთ ლიდერად. მას უყვარდა ტაჯიკები და მათი კულტურა. საბედნიეროდ, ტაჯიკეთის კინოში ისტორიამ და შემოქმედებითმა ბედნიერებამ ამ პიროვნებას მეტი შესაძლებლობა მისცა, ყურადღება გაემახვილებინა ტაჯიკური ხალხის იდენტობის მნიშვნელოვან თემებზე. ხალხის ისტორიულ მეხსიერებაში დიდი რუდაქის სახის აღორძინება - ფილმი „პოეტის ბედი“ (კაიროს საერთაშორისო კინოფესტივალის პირველი პრიზი, 1959), აბულკასიმ ფირდოუსის პოეზიის სულიერი სიძლიერე და სიბრძნე - ფილმები „ლეგენდა რუსტამზე" (1970), „რუსტამი და სუჰრობი“ (1971), ასევე „ლეგენდა სიავუშზე“ (1976); თანამედროვე ტაჯიკური კლასიკის ეკრანიზაციები „ჰასან არბაკეში“ (1965), „კაცი იცვლის კანს“ (1978-1979) ტაჯიკური კინოს უნიკალურ მიღწევად ითვლება მხატვრული ფილმების შექმნაში. ისეთი ფილმების შექმნამ, როგორიცაა „ტაჯიკეთი“ (1945, რეჟ. ლ. სტეპანოვა, ვენეციის საერთაშორისო კინოფესტივალის ბრინჯაოს მედლის და საპატიო სერთიფიკატის მფლობელი, 1946), „პამირის მთებში“ (1946), „მილიონერთა ველი“ (1974 წ.), „უდიდესი ძალა“ (1948 წ.), „ახალგაზრდობის ქვეყანა“ (1950), „საბჭოთა ტაჯიკეთი“ (პირველი ფერადი ფილმი, 1951; სსრკ სახელმწიფო პრემია, 1952), „ტაჯიკი ხალხის დღესასწაული“ (1955), „მზიანი ქვეყნის ხალხი“ (1957), „სალამი, ტაჯიკეთო“ (1960), „ერის მომღერალი“(1968) და ბევრი სხვა, რომლებმაც ტაჯიკურ კინოს პირველი საერთაშორისო ჯილდოები მოუტანა (განსაკუთრებით ფილმები დიდი მწერლის ს. აინის შესახებ, რომლის წყალობითაც იგი შემორჩა მომავალ თაობებს). საფუძველი ჩაეყარა დოკუმენტური ფილმების წარმოებას და მის თანმიმდევრულ განვითარებას. ამ ფილმების საშუალებით ბ. კიმიაგაროვმა ახალ სიმაღლეზე აიყვანა მდიდარი ირანული კულტურის მემკვიდრეთა - ტაჯიკების ეროვნული კულტურა, აზიარა ისინი წარსულის ფასეულობებსა და სულიერ წყაროებს.

ბორის კიმიოგაროვი იყო პირველი რეჟისორი, რომელმაც ასეთი ინტერესი, მადლიერება და პატივისცემა გამოიჩინა ირანელი ხალხის მდიდარი მემკვიდრეობის მიმართ და ის იყო პირველი, ვინც ეს მემკვიდრეობა ხელოვნების ახალ ფორმაში - კინოში, მსოფლიო ცივილიზაციის ახალ ისტორიულ ღირებულებებად გადაიტანა.

კიმიაგაროვთან ერთად იღწვოდნენ ისეთი ცნობილი რეჟისორები, როგორებიც არიან დავლათ ხუდონაზაროვი, ვალერი აჰადოვი, თაჰირ სობიროვი, მარატ ორიფოვი, ანვარ ტურაევი, მარვორიდ კასიმოვა, აბდუსალომ რაჰიმოვი, მაირამ იუსუფოვა და სხვები. მათი ფილმები შევიდა ტაჯიკური კინოს ისტორიაში, როგორც საბჭოთა ეპოქის საუკეთესო ფილმები. ამასთან დაკავშირებით, უნდა ითქვას, რომ ვლადიმერ მოტილმა, რომელიც მსოფლიოში ცნობილია ფილმით „უდაბნოს ცხელი მზე“, კარიერა „ტაჯიკფილმში“ დაიწყო. მის მიერ გადაღებულმა ფილმმა „პამირის შვილები" (1963) საფუძველი დაუდო ახალ ერას, როგორც „კინოს ენის“, ასევე ზოგადად ტაჯიკური კინოესთეტიკის მიმართულებით.

80-იანი წლები და 90-იანი წლების დასაწყისი

1980-იანი წლების ბოლოს და 1990-იანი წლების დასაწყისში ტაჯიკეთის კინოში რაოდენობრივი და ხარისხობრივი რევოლუცია მოხდა. დოკუმენტურსა და მხატვრულ ფილმებშიც შეიმჩნევა სტილის, მეთოდის და საინტერესო და რეალური თემების ძიება, მაშინ როცა მთელი საბჭოთა კინო ახალი აჟიოტაჟით იყო დათრგუნული, კინემატოგრაფისტთა ახალი თაობა — მაირამ იუსუფოვა, პოლოდ ახმადოვი, საფარ ჰაკდოდოვი, გულბაჰარ მირზოევა, ტალიბ ჰამიდოვი, საიფ რაჰიმზოდ აფარდი, ბახტიორ ხუდოინაზაროვი, ჯამშედ უსმანოვი, საფარბეკ სალეჰი და სხვები რეალიზმის ამ ახალ სულისკვეთებას იყენებდნენ თავის ფილმებში, რომლებშიც ჩანს გმირების ცხოვრებისა და შინაგანი სამყაროს ღრმა ხედვა. ამ ფილმების ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელია ახალი კინემატოგრაფიული ენისა და ახალი ესთეტიკის აღმოჩენა და გამოყენება.

დამოუკიდებლობის წლები

საბჭოთა კავშირის დაშლისა და ტაჯიკეთის სრული დამოუკიდებლობის შემდეგ (1991) ეროვნული კინემატოგრაფია მძიმე ეკონომიკური და ფინანსური კრიზისის წინაშე აღმოჩნდა. გარდა ამისა, ტაჯიკეთში დაიწყო სამოქალაქო ომი. კინომუშაკთა უმეტესობა იძულებული გახდა დაეტოვებინა ქვეყანა, რათა განეხორციელებინა შემოქმედებითი პროექტები და კაპიტალი და სპონსორები უცხო ქვეყნებში მოეძია. ამ მიზეზით, ტაჯიკეთის კინემატოგრაფიის დამოუკიდებლობის პირველი პერიოდის ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელია ის, რომ ეროვნული კინო შეიქმნა ორი გზით: ერთი - ქვეყანაში და მეორე - საზღვარგარეთ. ფინანსური და ტექნოლოგიური კრიზისის გამო ქვეყანაში მეტი ციფრული და ვიდეოფილმი გადაიღეს. კინემატოგრაფიის ამ ახალი სექტორის ინიციატორი ადგილობრივი სატელევიზიო არხები იყო. ამის გამო სატელევიზიო სერიალები უფრო პოპულარული გახდა. თუმცა გამოჩნდა არტ კინოს ესთეტიკის ფარგლებში განვითარებული ციფრული ფილმებიც. ამ პერიოდში გამოჩნდა ეროვნული კინემატოგრაფიის რუკაზე სხვადასხვა სტუდიები, როგორიცაა „კინო“, „კინოსერვისი“ და სატელევიზიო სტუდიები.

სწორედ ამ ფონზე პირველად ტაჯიკეთის დამოუკიდებლობის პერიოდში, 2009 წელს გადაიღეს ნასირ საიდოვის პროფესიონალური ფილმი „შუადღე“ (35 მმ-იან ფირზე). ამ დრომდე ფილმს საერთაშორისო კინოფესტივალებზე 9 ჯილდო აქვს მიღებული. ამჟამად ტაჯიკი კინემატოგრაფისტები ძალიან აქტიურად თანამშრომლობენ უცხოელ კოლეგებთან და ქმნიან ერთობლივ ფილმებს. ორ წელიწადში ერთხელ ტაჯიკეთის დედაქალაქში იმართება საერთაშორისო კინოფესტივალი „დიდორი“. ტაჯიკი კინემატოგრაფისტები მონაწილეობენ სხვადასხვა ქვეყნის საერთაშორისო კინოფესტივალებში და იღებენ ჯილდოებს. ტაჯიკური კინო, როგორც ეროვნული კულტურის ერთ-ერთი ფენომენი, გარკვეულწილად ასრულებს თავისი წმინდა მოვალეობას მისი ხალხის წინაშე, როგორც ერის სარკე, რომელმაც იცის ხალხის მწუხარება და სიხარული. ის საკუთარ თავს აცნობს თავის ერს და მსოფლიოს სხვა ხალხს.

2012 წლიდან კინოსტუდია „ტაჯიკფილმის“ დირექტორი რეჟისორი ნასირ საიდოვია.

რესურსები ინტერნეტში

• http://www.equestrian.ru/my/21750/diary/13637#ixzz0uadwaq00 Бойгонӣ шудааст 2 2015 წლის აპრილი