ტანურისის ბრძოლა
| ტანურისის ბრძოლა | |||
|---|---|---|---|
| იბერიული ომის ნაწილი | |||
 ტანურისის ბრძოლა | |||
| თარიღი | 528 წელი | ||
| მდებარეობა | დარასთან ახლოს | ||
| შედეგი | სასანიანთა გამარჯვება | ||
| მხარეები | |||
| |||
| ძალები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
ტანურისის ბრძოლა (528 წელი) — დაპირისპირებ ბიზანტიის იმპერიასა და სასანიანთა იმპერიას შორის. ბიზანტიის იმპერიის ჯარებს მეთაურობდა ბელისარიუსი ხოლო სასანიდებს პრინცი ქსერქსე. ბრძოლა შედგა შუამდინარეთში დარას ჩრდილოეთით.
ბიზანტიელთა მიერ ტანურისში ახალი სასაზღვრო ციხესიმაგრის აგების მცდელობამ გამოიწვია სასანიელთა სამხედრო პასუხი. ბიზანტიელებმა მალევე მიაშველეს დამხმარე ჯარი, მაგრამ სასანიანებმა შეძლეს ბრძოლის მოგება, მათ შეიპყრეს და მოკლეს მრავალი ბიზანტიელი ჯარისკაცი და მეთაური. სასანიანებმა დაანგრიეს ციხესიმაგრე, თუმცა ძალიან დიდი დანაკარგები მიიღეს ბრძოლისას ამიტომ შეტევაზე არ გადასულან.
წინაპირობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
527 წელს იმპერატორ იუსტინე I-ის გარდაცვალების შემდეგ, მისმა მემკვიდრემ იუსტინიანე I-მა გადაწყვიტა გაეგრძელებინა ომი სასანიდების იმპერიის წინააღმდეგ. მან ბელისარიუსი დანიშნა აღმოსავლეთის მაგისტრატად და დაავალა ბიზანტიის პოზიციების გაძლიერება და ახალი ციხესიმაგრის აშენება დარას მახლობლად, რათა დაეცვა რეგიონი სპარსეთის თავდასხმებისგან. თანურისი მოსახერხებელი ადგილი იყო ქალაქისთვის და სამხედრო ძალებისთვის, მაგრამ ახლანდელი ციხე დაუცველი იყო. მან პირველ რიგში დაიწყო სიმაგრეების გაძლიერების ზედამხედველობა. სპარსელები ნებისმიერ ახალ სასაზღვრო ციხეს საფრთხედ მიიჩნევდნენ და იმუქრებოდნენ შემოჭრით თუ მშენებლობა არ შეჩერდებოდა. იუსტინიანემ უპასუხა ბელიზარიუსის გაძლიერებით ფინიკე ლიბანენსის კუცესისა და ბუზეს დუქნებით, ფინიკია პროკლიანუსის (მალალასის მიხედვით), სებასტიანუსის, ვინსენტიუსის, ბასილიუსის, ზოგიერთი ისაურიისა და გასანიდი არაბების მეფობის ქვეშ. ). სივანი აფასებს ქვეითთა ძალას მინიმუმ 10000 კაცით, ხოლო კავალერიის 30000-მდე. ის ამტკიცებს, რომ ბიზანტიის გაერთიანებული არმია რიცხობრივად აღმატებული უნდა ყოფილიყო, მაგრამ ის ფაქტი, რომ ბელიზარიუსი მხოლოდ დუქსი იყო, ზღუდავდა მის უფლებამოსილებას სხვა დუცესებზე. ამავე დროს, სპარსეთის არმია პეროზ მიჰრანისა და უფლისწული ქსერქსესის მეთაურობით 30000 კაცით შემოიჭრა მესოპოტამიაში.
ბრძოლა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სამშენებლო ოპერაციების მიმდინარეობისას სპარსეთის არმია თავიდან შეიკრიბა. მიუხედავად ბიზანტიის წინააღმდეგობისა, სპარსელებმა მოახერხეს კედლებთან მიახლოება და დაცვის გარღვევა. ბელიზარიუსი ცდილობდა კონტრშეტევას თავისი კავალერიით, მაგრამ დამარცხდა და უკან დაიხია დარაში.
სპარსული ლაშქრობის ზუსტი მიმდინარეობა ცუდად არის ჩაწერილი პირველად წყაროებში, რომლებიც ხშირად ანაწილებენ თანურისისა და მინდუოსის ბრძოლების მოვლენებს. თხრობაში, რომელიც მათ ცალკე ბრძოლებად ასახავს, ტანურისის ბრძოლა მოხდა მინდუოსამდე და გამოსახეს, საიდანაც ირკვევა, რომ რომაელი ქვეითები ხაფანგში მიიმწყვდიეს, სადაც ისინი ღრმა ხვრელებში ჩაყარეს, სადაც მოკლეს ან ტყვედ ჩაიგდეს ჯარისკაცები.
სასანიელებმა შეიმუშავეს სტრატეგია და გათხარეს რამდენიმე თხრილი მათ თხრილებს შორის, და დამალეს ისინი გარედან სამკუთხა ხის ძელებით და დატოვეს რამდენიმე ღიობი და როცა რომაული ჯარი წამოვიდა, მათ დროულად ვერ შეამჩნიეს სპარსელთა მატყუარა სტრატეგია, მაგრამ გენერლები მთელი სისწრაფით შევიდნენ სპარსეთის სამარხში და ორმოებში ჩავარდნილნი, ტყვედ აიყვანეს. ზაქარია მიტილენელი
ბრძოლის დასასრული დამღუპველი იყო ბიზანტიის არმიისთვის. ბელიზარიუსი და კავალერია გაიქცნენ, მაგრამ ორი სარდალი მოკლეს და სამი ტყვედ ჩავარდა. ჯაბალაჰ IV იბნ ალ-ჰარითი, გასანიდების მმართველი, რომელიც ბელიზარიუსის მეთაურობით იბრძოდა, როგორც ბიზანტიის ვასალი, ცხენიდან ჩამოვარდა და მოკლეს სპარსელებმა. კუცესის ბედი გაურკვეველია. პროკოფი წერს, რომ იგი ტყვედ ჩავარდა და აღარასოდეს უნახავთ, ხოლო ზაქარია მიტილენელი წერს, რომ ის მოკლეს.
ბრძოლის შემდეგ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ბრძოლის შემდეგ ახალი ციხესიმაგრის საძირკველი დარჩა სპარსელების ხელში, რომლებმაც დაიწყეს მათი ნგრევა. ბიზანტიის ჯარი უკან დაბრუნდა დარაში, მაგრამ ქვეითთა ნაწილი ლაშქრობისას წყურვილით დაიღუპა. მიუხედავად გამარჯვებისა, სპარსელებმა მძიმე დანაკარგები განიცადეს და შემდეგ უკან დაიხიეს საზღვრებს უკან. კერძოდ, 500 უკვდავის დაკარგვამ სპარსეთის მეფე კავად I განარისხა. მიუხედავად მისი გამარჯვებისა, გენერალ ქსერქსეს შეურაცხყოფა მიაყენა ბრძოლის შემდეგ კავად I-მა.
ბიზანტიის იმპერატორმა იუსტინიანემ გაგზავნა დამატებითი ჯარები ამიდას, კონსტანტიას, ედესას, სურასა და ბერეას სასაზღვრო ციხეების გასამაგრებლად. მან ასევე შეადგინა ახალი არმია, რომელიც მოექცა პომპეუსის მეთაურობით, მაგრამ მძიმე ზამთარმა შეაჩერა შემდგომი ოპერაციები წლის ბოლომდე.
მოგვიანებით ბელიზარიუსი დაადანაშაულეს არაკომპეტენტურობაში ამ ბრძოლის გამო და ის მოგვიანებით გაგზავნეს საბრძოლველად კალინიკუმში, საბოლოოდ მის წინააღმდეგ ყველა ბრალდება მოხსნილი იქნა გამოძიების შემდეგ.
ირფან შაჰიდის თანახმად, სპარსელებმა შექმნეს ახალი ტაქტიკა, რის მიხედვითაც მათ დაწიყეს ჰეფთალიტების თხრილების გამოყენება 484 წლის კატასტროფულ ომში. მოგვიანებით, ბელისარიუსმა ეს ტაქტიკა გამოიყენა დარის ბრძოლაში სადაც ძალიან დიდი გამარჯვება მოიპოვა. მუჰამედმა კი ეს ტაქტიკა გადმოიღო სპარსელებისგან - შესაძლოა გასანიდი არაბების მეშვეობით, რომლებმაც დაინახეს მათი მეფე მოკლული ტანურიში - და გამოიყენეს იგი ასი წლის შემდეგ სანგრების ბრძოლაში.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Conor Whately, Battles and Generals: Combat, Culture, and Didacticism in Procopius, 2006 netherlands
- Hughes, Ian (Historian). Belisarius : the last Roman general. Barnsley. ISBN 978-1473822979
- Bury, J. B. (2015) History of the Later Roman Empire, Vol. 1 of 2 : From the Death of Theodosius I to the Death of Justinian 395 to 565. Forgotten Books. ISBN 978-1330413098.
- Shahid, Irfan (1995). Byzantium and the Arabs in the Sixth Century. Dumbarton Oaks. p. 78. ISBN 978-0-88402-214-5
- Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C. (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363–630 AD). London, United Kingdom: Routledge. ISBN 0-415-14687-9