ბაქტრია: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

22:03, 12 აგვისტო 2018-ის ვერსია

ბაქტრია (ძვ. ბერძ. Βακτριανή ძვ.სპარს. Baxtri-; სპარს. باختر ,بلخ‎; ტაჯ. Балх, Бохтар; უზბ. Балх) — ისტორიული ოლქი ტაჯიკეთს, უზბეკეთს და ავღანეთს შორის, ჰინდიყუშის მთიანეთის სამხრეთით და ფერღანის ხეობის ჩრდილოეთით. ქვეყნის დედაქალაქი იყო ბაქტრია ჩრდ. ავღანეთის ტერიტორიაზე. ბაქტრიელები საუბრობდნენ ინდოევროპული ენათა ოჯახის ინდო-ირანული ჯგუფის ერთ-ერთ ირანულ ენაზე. თანამედროვე ტაჯიკები და პუშტუნები ძველი ბაქტრიელების პირდაპირი შთამომავლები არიან.

გეოგრაფია

ბაქტრია წარმოადგენს ამუდარიის შუა წელზე მდებარე დაბლობ რეგიონს. მას ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება პამირის მთიანეთი, ხოლო სამხრეთიდან ჰინდიყუში. ჰინდიყუშის მთიანეთიდან ჩამომავალი მდინარის დელტის წყალობით, ბაქტრიის შუაგულში ოაზისი ჰყვაოდა. ოაზისის ცენტრი იყო ქალაქი ბაქტრია, რომელმაც მისცა სახელი ქვეყანას. ბაქრიის ჩრდილოეთი საზღვარი იყო ამუდარია. ის მდებარეობდა მნიშვნელოვან სავაჭრო გზებზე ჩრდილოეთიდან სამხრეთისკენ (დიდი სტეპებიდან ინდოეთისაკენ და ოკეანის სანაპიროებისკენ და დასავლეთიდან აღმოსავლეთისაკენ (ხმელთაშუა ზღვის ქვეყნებიდან ჩინეთამდე). ასეთმა მდებარეობამ და ოლქის ნაყოფიერებამ ხელი შეუწყო რეგიონს, მნიშვნელოვანი ადგილი ჰქონოდა ისტორიაში უხსოვარი დროიდან. მკვლევარ ნ. ი. ვავილოვის თანახმად, ბაქტრია წარმოადგენდა მრავალი კულტურული მცენარის, მათ შორის ხორბლის სამშობლოს.

დღეისათვის, ბაქტრიის ტერიტორიების სამხრეთი ნაწილი XIX საუკუნიდან შედის ავღანეთის შემადგენლობაში. ჩრდილოეთ ბაქტრიის ტერიტორიები წარმოადგენს ტაჯიკეთის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილს დედაქალაქ დუშანბეს ჩათვლით, აგრეთვე, შედის უზბეკეთის შემადგენლობაში და მოიცავს უზბეკეთის სამხრეთ ოლქებს.

ისტორია

ბაქტრიულ–მარგიანული ცივილიზაციის ეპოქის ღვთაებათა ქანდაკებები თანამედროვე ავღანეთიდან

ცნობილია ბაქტრიული-მარგიანული არქეოლოგიური კომპლექსის შესახებ — ეს არის ბრინჯაოს ხანის ერთ-ერთი ცივილიზაცია, რომელიც არსებობდა ძვ. წ. XXVIII-XXIII საუკუნეებში ჩრდილოეთ ავღანეთის, დასავლეთ ტაჯიკეთის, აღმოსავლეთ თურქმენეთის და სამხრეთ უზბეკეთის ტერიტორიებზე. იგი ერთდროულად თანაარსებობდა დასავლეთით შუამდინარეთში ძველბაბილონურ სამეფოსთან და აღმოსავლეთში ინდურ ცივილიზაციასთან ერთად.

ერთ-ერთი კონცეფციის თანახმად, ძვ. წ. VII საუკუნეში, ირანის უდაბნოთი შემოსაზღვრულ, ქვეყნის მთიანი რეგიონის ნაყოფიერ მიწებზე ქადაგებდა წინასწარმეტყველი ზარატუსტრა, იქვე გამოუჩნდნენ მას პირველი მიმდევრები. წმინდა ენას, რომელზეც დაწერილი იქნა ზოროასტრიზმის კანონთა წიგნი, „ავესტა“, ზოგჯერ მოიხსენებენ, როგორც ძველ ბაქტრიულ ენას. სხვა ვერსიის თანახმად, ავესტას ენა ძველ ხორეზმულ ენასთან ბევრად უფრო ახლოს დგას.

აქემენიდების იმპერია

აქემენიდების იმპერიაში ბაქტრია შედის ჯერ კიდევ კიროს დიდის პერიოდიდან და ითვლებოდა ყველაზე მდიდარ და ძლიერ სატრაპიად. აქემენიდების იმპერიის შესახებ მრავალი ღირებული ინფორმაცია შემოგვინახა თავის შრომებში ძველბერძენმა გეოგრაფმა ქტესიამ, რომელიც მეფე არტაქსერქსეს კარზე მრავალი წელი მოღვაწეობდა ექიმად. აქემენიდების ეპოქაში ბაქტრიაში გაჩნდა პირველი ბერძნული დასახლება, როდესაც აქ გადმოასახლეს მილეტიდან სპარსელი დამპყრობლების მხარეზე გადასული აპოლონის ტაძრის ქურუმები.

ლიტერატურა

Сарианиди В. И. Бактрия сквозь мглу веков. М.; Мысль, 1984.
Литвинский Б. А., Соловьев В. С. Средневековая культура Тохаристана. М.: Наука, 1985.

რესურსები ინტერნეტში

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
 [[ფაილი:Bactria-320BCE.png|220px|მინიატიურა|ბაქტრია შუა აზიის რუკაზე]]
-'''ბაქტრია''' (ძვ. ბერძ. Βακτριανή ძვ.სპარს. Baxtri-; სპარს. باختر ,بلخ‎; ტაჯ. Балх, Бохтар; უზბ. Балх) — ისტორიული ოლქი [[ტაჯიკეთი|ტაჯიკეთს]], [[უზბეკეთი|უზბეკეთს]] და [[ავღანეთი|ავღანეთს]] შორის, [[ჰინდიყუში]]ს მთიანეთის სამხრეთით და [[ფერგანა]]ს ხეობის ჩრდილოეთით.  ქვეყნის დედაქალაქი იყო ბაქტრია ჩრდ. [[ავღანეთი]]ს ტერიტორიაზე. ბაქტრიელები საუბრობდნენ [[ინდოევროპული ენათა ოჯახი]]ს ინდო-ირანული ჯგუფის ერთ-ერთ ირანულ ენაზე.  თანამედროვე [[ტაჯიკები]] და [[პუშტუნები]] ძველი ბაქტრიელების პირდაპირი შთამომავლები არიან.
+'''ბაქტრია''' (ძვ. ბერძ. Βακτριανή ძვ.სპარს. Baxtri-; სპარს. باختر ,بلخ‎; ტაჯ. Балх, Бохтар; უზბ. Балх) — ისტორიული ოლქი [[ტაჯიკეთი|ტაჯიკეთს]], [[უზბეკეთი|უზბეკეთს]] და [[ავღანეთი|ავღანეთს]] შორის, [[ჰინდიყუში]]ს მთიანეთის სამხრეთით და [[ფერღანის ხეობა|ფერღანის ხეობის]] ჩრდილოეთით. ქვეყნის დედაქალაქი იყო ბაქტრია ჩრდ. [[ავღანეთი]]ს ტერიტორიაზე. ბაქტრიელები საუბრობდნენ [[ინდოევროპული ენათა ოჯახი]]ს ინდო-ირანული ჯგუფის ერთ-ერთ ირანულ ენაზე. თანამედროვე [[ტაჯიკები]] და [[პუშტუნები]] ძველი ბაქტრიელების პირდაპირი შთამომავლები არიან.
 == გეოგრაფია ==
-ბაქტრია წარმოადგენს [[ამუდარია|ამუდარიის]] შუა წელზე მდებარე დაბლობ რეგიონს. მას ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება [[პამირი]]ს მთიანეთი, ხოლო სამხრეთიდან [[ჰინდიყუში]].  ჰინდიყუშის მთიანეთიდან ჩამომავალი მდინარის დელტის წყალობით, ბაქტრიის შუაგულში ოაზისი ჰყვაოდა.  ოაზისის ცენტრი  იყო ქალაქი ბაქტრია, რომელმაც მისცა სახელი ქვეყანას.  ბაქრიის ჩრდილოეთი საზღვარი იყო [[ამუდარია]]. ის მდებარეობდა მნიშვნელოვან სავაჭრო გზებზე ჩრდილოეთიდან სამხრეთისკენ (დიდი სტეპებიდან [[ინდოეთი|ინდოეთისაკენ]] და ოკეანის სანაპიროებისკენ  და დასავლეთიდან აღმოსავლეთისაკენ  ( [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] ქვეყნებიდან [[ჩინეთი|ჩინეთამდე]]). ასეთმა მდებარეობამ და ოლქის ნაყოფიერებამ  ხელი შეუწყო რეგიონს, მნიშვნელოვანი ადგილი ჰქონოდა ისტორიაში უხსოვარი დროიდან. მკვლევარ ნ.ი.ვავილოვის თანახმად, ბაქტრია წარმოადგენდა მრავალი კულტურული მცენარის, მათ შორის [[ხორბალი|ხორბლის]] სამშობლოს.
+ბაქტრია წარმოადგენს [[ამუდარია|ამუდარიის]] შუა წელზე მდებარე დაბლობ რეგიონს. მას ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება [[პამირი]]ს მთიანეთი, ხოლო სამხრეთიდან [[ჰინდიყუში]]. ჰინდიყუშის მთიანეთიდან ჩამომავალი მდინარის დელტის წყალობით, ბაქტრიის შუაგულში ოაზისი ჰყვაოდა. ოაზისის ცენტრი იყო ქალაქი ბაქტრია, რომელმაც მისცა სახელი ქვეყანას. ბაქრიის ჩრდილოეთი საზღვარი იყო [[ამუდარია]]. ის მდებარეობდა მნიშვნელოვან სავაჭრო გზებზე ჩრდილოეთიდან სამხრეთისკენ (დიდი სტეპებიდან [[ინდოეთი]]საკენ და ოკეანის სანაპიროებისკენ და დასავლეთიდან აღმოსავლეთისაკენ ([[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] ქვეყნებიდან [[ჩინეთი|ჩინეთამდე]]). ასეთმა მდებარეობამ და ოლქის ნაყოფიერებამ ხელი შეუწყო რეგიონს, მნიშვნელოვანი ადგილი ჰქონოდა ისტორიაში უხსოვარი დროიდან. მკვლევარ ნ. ი. ვავილოვის თანახმად, ბაქტრია წარმოადგენდა მრავალი კულტურული მცენარის, მათ შორის [[ხორბალი|ხორბლის]] სამშობლოს.
 დღეისათვის, ბაქტრიის ტერიტორიების სამხრეთი ნაწილი XIX საუკუნიდან შედის [[ავღანეთი]]ს შემადგენლობაში. ჩრდილოეთ ბაქტრიის ტერიტორიები წარმოადგენს [[ტაჯიკეთი]]ს სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილს დედაქალაქ [[დუშანბე]]ს ჩათვლით, აგრეთვე, შედის [[უზბეკეთი]]ს შემადგენლობაში და მოიცავს უზბეკეთის სამხრეთ ოლქებს.
@@ ხაზი 9: / ხაზი 9: @@
 == ისტორია ==
 [[ფაილი:GodessesBactriaAfghanistan2000-1800BCE.jpg|220px|მინიატიურა|მარცხნივ|ბაქტრიულ–მარგიანული ცივილიზაციის ეპოქის ღვთაებათა ქანდაკებები თანამედროვე [[ავღანეთი]]დან]]
-ცნობილია ბაქტრიული-მარგიანული არქეოლოგიური კომპლექსის შესახებ — ეს არის [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხანის]] ერთ-ერთი ცივილიზაცია, რომელიც არსებობდა ძვ.წ. XXVIII-XXIII საუკუნეებში ჩრდილოეთ [[ავღანეთი]]ს, დასავლეთ [[ტაჯიკეთი]]ს, აღმოსავლეთ [[თურქმენეთი]]ს და სამხრეთ [[უზბეკეთი]]ს ტერიტორიებზე. იგი ერთდროულად თანაარსებობდა დასავლეთით [[შუამდინარეთი|შუამდინარეთში]] ძველბაბილონურ სამეფოსთან და აღმოსავლეთში ინდურ ცივილიზაციასთან  ერთად.
+ცნობილია ბაქტრიული-მარგიანული არქეოლოგიური კომპლექსის შესახებ — ეს არის [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხანის]] ერთ-ერთი ცივილიზაცია, რომელიც არსებობდა ძვ. წ. XXVIII-XXIII საუკუნეებში ჩრდილოეთ [[ავღანეთი]]ს, დასავლეთ [[ტაჯიკეთი]]ს, აღმოსავლეთ [[თურქმენეთი]]ს და სამხრეთ [[უზბეკეთი]]ს ტერიტორიებზე. იგი ერთდროულად თანაარსებობდა დასავლეთით [[შუამდინარეთი|შუამდინარეთში]] ძველბაბილონურ სამეფოსთან და აღმოსავლეთში ინდურ ცივილიზაციასთან ერთად.
-ერთ-ერთი კონცეფციის თანახმად, ძვ.წ. VII საუკუნეში, ირანის უდაბნოთი შემოსაზღვრულ, ქვეყნის მთიანი რეგიონის ნაყოფიერ მიწებზე ქადაგებდა წინასწარმეტყველი [[ზარატუსტრა]], იქვე გამოუჩნდნენ მას პირველი მიმდევრები. წმინდა ენას, რომელზეც დაწერილი იქნა [[ზოროასტრიზმი]]ს კანონთა წიგნი,  „[[ავესტა]]“, ზოგჯერ მოიხსენებენ, როგორც ძველ ბაქტრიულ ენას. სხვა ვერსიის თანახმად, ავესტას ენა ძველ [[ხორეზმი|ხორეზმულ]] ენასთან ბევრად უფრო ახლოს დგას.
+ერთ-ერთი კონცეფციის თანახმად, ძვ. წ. VII საუკუნეში, ირანის უდაბნოთი შემოსაზღვრულ, ქვეყნის მთიანი რეგიონის ნაყოფიერ მიწებზე ქადაგებდა წინასწარმეტყველი [[ზარატუსტრა]], იქვე გამოუჩნდნენ მას პირველი მიმდევრები. წმინდა ენას, რომელზეც დაწერილი იქნა [[ზოროასტრიზმი]]ს კანონთა წიგნი, „[[ავესტა]]“, ზოგჯერ მოიხსენებენ, როგორც ძველ ბაქტრიულ ენას. სხვა ვერსიის თანახმად, ავესტას ენა ძველ [[ხორეზმი|ხორეზმულ]] ენასთან ბევრად უფრო ახლოს დგას.
 == აქემენიდების იმპერია ==
 [[ფაილი:Map achaemenid empire en.png|220px|მინიატიურა|მარჯვნივ|ბაქტრია [[აქემენიდების იმპერია|აქემენიდების იმპერიის]] რუკაზე]]
-[[აქემენიდების იმპერია]]ში ბაქტრია შედის ჯერ კიდევ [[კიროს დიდი]]ს პერიოდიდან და ითვლებოდა ყველაზე მდიდარ და ძლიერ [[სატრაპია]]დ. აქემენიდების იმპერიის შესახებ მრავალი ღირებული ინფორმაცია შემოგვინახა თავის შრომებში ძველბერძენმა გეოგრაფმა ქტესიამ, რომელიც მეფე [[არტაქსერქსე]]ს კარზე მრავალი წელი მოღვაწეობდა ექიმად. აქემენიდების ეპოქაში ბაქტრიაში გაჩნდა პირველი ბერძნული დასახლება, როდესაც აქ გადმოასახლეს [[მილეტი]]დან  სპარსელი დამპყრობლების მხარეზე გადასული [[აპოლონი]]ს ტაძრის ქურუმები.
+[[აქემენიდების იმპერია]]ში ბაქტრია შედის ჯერ კიდევ [[კიროს დიდი]]ს პერიოდიდან და ითვლებოდა ყველაზე მდიდარ და ძლიერ [[სატრაპია]]დ. აქემენიდების იმპერიის შესახებ მრავალი ღირებული ინფორმაცია შემოგვინახა თავის შრომებში ძველბერძენმა გეოგრაფმა ქტესიამ, რომელიც მეფე [[არტაქსერქსე]]ს კარზე მრავალი წელი მოღვაწეობდა ექიმად. აქემენიდების ეპოქაში ბაქტრიაში გაჩნდა პირველი ბერძნული დასახლება, როდესაც აქ გადმოასახლეს [[მილეტი]]დან სპარსელი დამპყრობლების მხარეზე გადასული [[აპოლონი]]ს ტაძრის ქურუმები.
 == ლიტერატურა ==
-*  Сарианиди В. И. Бактрия сквозь мглу веков. М.; Мысль, 1984.
+* Сарианиди В. И. Бактрия сквозь мглу веков. М.; Мысль, 1984.
-* Литвинский Б.А., Соловьев В.С. Средневековая культура Тохаристана. М.: Наука, 1985.
+* Литвинский Б. А., Соловьев В. С. Средневековая культура Тохаристана. М.: Наука, 1985.
 == რესურსები ინტერნეტში ==
-* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/581047/Tajikistan/214553/History#ref=ref599015  ენციკლოპედია ბრიტანიკა]
+* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/581047/Tajikistan/214553/History#ref=ref599015 ენციკლოპედია ბრიტანიკა]
 * [http://slovari.yandex.ru/~%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B8/%D0%91%D0%A1%D0%AD/%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%8F/ ბაქტრია. დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია]
-[[კატეგორია: ბაქტრია]]
+[[კატეგორია:ბაქტრია]]
-[[კატეგორია: ტაჯიკეთის ისტორია]]
+[[კატეგორია:ტაჯიკეთის ისტორია]]
-[[კატეგორია: უზბეკეთის ისტორია]]
+[[კატეგორია:უზბეკეთის ისტორია]]
-[[კატეგორია: უზბეკეთის ისტორიული ოლქები]]
+[[კატეგორია:უზბეკეთის ისტორიული ოლქები]]
-[[კატეგორია: ავღანეთის ისტორიული ოლქები]]
+[[კატეგორია:ავღანეთის ისტორიული ოლქები]]