მირიამ სარაჩიკი
| მირიამ სარაჩიკი | |
|---|---|
| ინგლ. Myriam Paula Sarachik | |
 | |
| დაბ. თარიღი | 8 აგვისტო, 1933[1] |
| დაბ. ადგილი | ანტვერპენი[2] [1] |
| გარდ. თარიღი | 7 ოქტომბერი, 2021[1] (88 წლის) |
| გარდ. ადგილი | მანჰეტენი[1] |
| მოქალაქეობა |
 აშშ |
| საქმიანობა | ფიზიკოსი და უნივერსიტეტის პროფესორი |
| მუშაობის ადგილი | ნიუ-იორკის საქალაქო კოლეჯი |
| ალმა-მატერი | კოლუმბიის უნივერსიტეტი[3] და ბერნარდის კოლეჯი |
| ჯილდოები | ოლივერ ბაკლის პრემია ფიზიკაში[4] , ლორეალისა და იუნესკოს პრემია „მეცნიერი ქალებისთვის“[5] , ამერიკის ფიზიკის საზოგადოების წევრი, APS Medal for Exceptional Achievement in Research[6] , honorary doctor of Amherst College, President's Medal[7] და მეცნიერების ეროვნული მედალი |
მირიამ პაულა სარაჩიკი (ინგლ. Myriam Paula Sarachik ; დ. 8 აგვისტო, 1933, ანტვერპენი — გ. 7 ოქტომბერი, 2021, მანჰეტენი) — ბელგიური წარმოშობის ამერიკელი ფიზიკოსი-ექსპერიმენტატორი, ნიუ-იორკის სითი კოლეჯის პროფესორი, აშშ-ს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის წევრი.
ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მირიამ პაულა მორგენშტეინი დაიბადა 1933 წლის 8 აგვისტოს ანტვერპენში ორთოდოქს იუდეველთა ოჯახში. [8] 1940 წელს, მეორე მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგ, გერმანული ოკუპაციის გამო ოჯახი გაიქცა ბელგიიდან, მაგრამ ესპანეთსა და საფრანგეთს შორის საზღვრის გადაკვეთის მცდელობისას დააკავეს. 1941 წელს ოჯახმა მოახერხა გაქცევა და კონტრაბანდული გზით იქნა გადაყვანილი გერმანიის მიერ ოკუირებულ და ვიშის რეჟიმის მიერ კონტროლირებად საფრანგეთის საზღვარზე. [9] მირიამმა მომდევნო ხუთწელიწადნახევარი გაატარა კუბაში, სადაც დადიოდა სკოლაში. სწავლობდა ესპანურ და ინგლისურ ენებს. [9] აქვე ისწავლა ფორტეპიანოზე დაკვრა ისწავლა და პროფესიონალი მუსიკოსის კარიერაზეც კი ფიქრობდა. 1947 წელს სარაჩიკი და მისი ოჯახი საცხოვრებლად ნიუ-იორკში გადავიდნენ. გოგონა ჩაირიცხა ბრონქსის უმაღლეს სამეცნიერო სკოლაში (ინგლ. Bronx High School of Science) მის კლასში სწავლობდნენ სტივენ ვაინბერგი და შლდონ ლი გლაშოუ.[10]
1950 წელს სარაჩიკი სწავლობდა შვიდა ბარნარდის კოლეჯში, სადაც მიიღო ბაკალავრის ხარისხი 1954 წელს [9] იგი გარკვეული პერიოდის განმავლობაში მუშაობდა ტომას ჯ. უოტსონის სახელობის კვლევით ცენტრში. [10] 1957 წელს მიიღო მაგისტრის ხარისხი კოლუმბიის უნივერსიტეტში, ხოლო 1960 წელს გახდა დოქტორის ხარისხის მფლობელი. [11] კვლევით სამუშაოებს ატარებდა რიჩარდ გარვინის ხელმძღვანელობით. [9] მას შემდეგ, რაც დაასრულა დისერტაცია და ქალიშვილი შეეძინა, სარაჩიკს გაუჭირდა სამუშაოს პოვნა, საბოლოოდ დაიკავა მკვლევარის თანამდებობა Bell Labs - ში. [10] 1964 წელს შეუდგა პედაგოგიურ მოღვაწეობას ნიუ-იორკის სითი კოლეჯში. [12] [9] სამი წლის შემდეგ, 1967 წელს, იგი გახდა ასოცირებული პროფესორი, ხოლო 1971 წელს — პროფესორი. 1996 წელს სითი კოლეჯმა მიანიჭა ფიზიკის გამორჩეული პროფესორის წოდება.
სარაჩიკი აქტიურ მონაწილეობას იღებდა მეცნიერთა უფლებების დაცვაში, როგორც ამერიკის ფიზიკის საზოგადოების მეცნიერთა საერთაშორისო თავისუფლების კომიტეტის წევრი და თავმჯდომარე, ნიუ-იორკის მეცნიერებათა აკადემიის მეცნიერთა უფლებების კომიტეტის მრავალწლიანი წევრი და დაინტერესებულ მეცნიერთა კომიტეტის საბჭოს წევრი. [13]
სამეცნიერო საქმიანობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სარაჩიკის კვლევის ძირითადი სფერო იყო კონდენსირებული გარემოს ფიზიკა, განსაკუთრებით დაბალ ტემპერატურაზე. თავის სადოქტორო დისერტაციაში მან მოიპოვა ერთ-ერთი პირველი ექსპერიმენტული მტკიცებულება სუპერგამტარის ენერგეტიკული სპექტრის უფსკრულის შესახებ, რომელიც ადასტურებს BCS თეორიის მართებულობას. [10] 1964 წელს Bell Labs-ში მუშაობისას სარაჩიკის ექსპერიმენტებმა წარმოადგინა კონდოს ეფექტის დამადასტურებელი პირველი მონაცემები — მინიმალის წარმოქმნა ლითონის წინააღმდეგობის ტემპერატურულ დამოკიდებულებაში მაგნიტური მინარევების არსებობისას. 1980-იანი წლების დასაწყისში მან დაიწყო მასალების მაგნიტორეზისტენტობის შესწავლა მინარევებთან ერთად. [10] შემდგომში შეისწავლა ლითონ-დიელექტრიკული გადასვლის პირობები, ნახევარგამტარების გადაცემის კოეფიციენტები, მაგნიტური თვისებები და გვირაბის ეფექტი, რამაც შესაძლებელი გახადა დადგენილიყო ორგანზომილებიანი მასალის წინააღმდეგობის უნივერსალური დამოკიდებულება ელექტრული ველისგან, ასევე მაგნიტური ველის მიერ ლითონის გამტარობის ჩახშობის ეფექტი. 1996 წელს სარაჩიკმა და მისმა თანაავტორებმა აჩვენეს მანგანუმის აცეტატში მაგნიტური მომენტის კვანტური გვირაბის ეფექტი. 2005 წელს მეცნიერმა მონაწილეობა მიიღო მოლეკულურ მაგნიტებში მაგნიტური დეფლაგრაციის აღმოჩენაში. [10]
სარაჩიკი იყო ამერიკის ფიზიკის საზოგადოების (საზოგადოების პრეზიდენტი 2003 წელს), ნიუ-იორკის მეცნიერებათა აკადემიის [14] და მეცნიერების განვითარების ამერიკული ასოციაციის საპატიო წევრი.
პირადი ცხოვრება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1954 წელს მირიამი ცოლად გაჰყვა ნიუ-იორკის უნივერსიტეტის ელექტრო ინჟინერიის პროფესორ ფილიპ სარაჩიკს. [9] მათ ორი შვილი შეეძინათ, კარენი და ლეა. 1970 წელს ხუთი წლის ლეა გაიტაცეს და მოკლეს. [15] ტრაგედიის გამო სარაჩიკმა დაკარგა მუშაობის უნარი დიდი ხნის განმავლობაში, კვლევით საქმიანობას მხოლოდ ათი წლის შემდეგ დაუბრუნდა. [10]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Myriam Sarachik, Physicist Who Plumbed Magnetism, Dies at 88 / J. Kahn — Manhattan, NYC: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2021. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
- ↑ The International Who's Who of Women 2006 — Routledge, 2005. — ISBN 978-1-85743-325-8
- ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
- ↑ https://www.aps.org/programs/honors/prizes/prizerecipient.cfm?last_nm=Sarachik&first_nm=Myriam&year=2005
- ↑ https://www.loreal.com/-/media/project/loreal/brand-sites/corp/master/lcorp/press-releases/foundation/five-remarkable-women-physicists-receive-the-loralunesco-for-women-in-science-award-for-2005/tt3ntc1214pz-1-712.pdf
- ↑ https://www.aps.org/publications/apsnews/updates/spring-prizes20.cfm
- ↑ https://www.iop.org/about/awards/presidents-medal-recipients
- ↑ Kenneth Chang. (2020-08-31) Myriam Sarachik Never Gave Up on Physics. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-08-31. ციტირების თარიღი: 2020-08-31.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 Sarachik 2018.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 Chudnovsky 2021.
- ↑ Myriam Sarachik. City College of New York (2015-08-03). ციტირების თარიღი: 2021-10-14
- ↑ Kenneth Chang. (2021-10-13) Myriam Sarachik, Physicist Who Plumbed Magnetism, Dies at 88. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-10-13. ციტირების თარიღი: 2021-10-13.
- ↑ National Academy of Sciences Elects Treasurer and Councilors. Office of News and Public Information, National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (2008-02-12). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-12-20. ციტირების თარიღი: 2021-10-14.
- ↑ Sarachik, Myriam P. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-09-23. ციტირების თარიღი: 2012-11-09.
- ↑ „Police Think Body Is Sarachik Girl's“. The New York Times (ინგლისური). 1970-10-25. ISSN 0362-4331. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-02-11. ციტირების თარიღი: 2021-10-13.