მაჰამადჰასან აღას სასახლე
| მაჰამადჰასან აღას სასახლე აზერ. Məhəmmədhəsən ağa sarayı | |
|---|---|
| მდებარეობა |
შუშა,  აზერბაიჯანი |
| გახსნის თარიღი | 1751 |
| თარიღდება | 1753 |
მაჰამადჰასან აღას სასახლე (აზერ. Məhəmmədhəsən ağa sarayı) — ისტორიული სასახლე, რომელიც მდებარეობს ქალაქ შუშას ისტორიულ ცენტრში. სასახლე აშენდა ციცაბო კლდეზე შუშას ზეგანის სამხრეთ-აღმოსავლეთით. სასახლე ეკუთვნოდა მუჰამედ ჰასან აღას, იბრაჰიმხალილ ხანის უფროს შვილს და მისი ოჯახის წევრებს. აღა მუჰამედ შაჰ ყაჯარ მუჰამედ ჰასანმა, რომელმაც 1796 წელს დაიპყრო შუშა, დაიწყო ცხოვრება აღა მუჰამედ ჰასანის სასახლეში და მოკლა მისმა მსახურმა საფარ ალიმ ამ სასახლეში 1797 წელს.[1]
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]აზერბაიჯანის ფეოდალური პერიოდის ციხე-ქალაქებისთვის დამახასიათებელია ციხეები, სადაც ხანის სასახლეა განთავსებული. ეს ციხესიმაგრეები, რომლებიც დომინანტური იყო ახალი ქალაქების არქიტექტურისა და დაგეგმარების თვალსაზრისით, იყვნენ სახანოების დედაქალაქები, მცირე ფეოდალური სახელმწიფოები, რომლებიც ჩამოყალიბდნენ მე -18 საუკუნის დასაწყისიდან. ისინი უზრუნველყოფდნენ მმართველისა და მისი ოჯახის საცხოვრებელი ადგილის უსაფრთხოება.[2] XVI - XVIII საუკუნეებში აზერბაიჯანის მმართველ ციხეებს ეწოდებოდა იჩერის გალა, ბალა გალა ან კიდობანი (როგორც, მაგალითად, თავრიზში).[3]
ჩვეულებრივ, ფეოდალური ქალაქების მშენებლობა მმართველის ციხის აგებით იწყებოდა. იმის გამო, რომ ტერიტორია, სადაც მდებარეობს შუშას ციხე უნიკალური სტრატეგიული თავისებურებით გამოირჩევა, ციხის შიგნით არსებული ციხესიმაგრეების მშენებლობა, მათ შორის, ფანაჰალი ხანის ციხე, შუშას ციხის მშენებლობასთან ერთად დაიწყო.[2] ბეი მირზა ადიგოზალის ცნობით, ფანაჰალი ხანის დროს შუშაში ხანის ოჯახის წევრებისთვის აშენდა „ფართო ნაგებობები და მაღალი სასახლეები“.[4]
ნ.დუბროვინის ცნობით, ციხის სამხრეთ-აღმოსავლეთ მხარეს, ციცაბო კლდეზე იყო „იბრაჰიმხალილ ხანის ძის მუჰამედასან აღას კვადრატული სასახლე“.[5] 1796-1797 წლებში შუშას ციხის ოკუპაციის დროს აღა მუჰამედ ხან ყაჯარი და მისი დიდებულები ამ სასახლეში დასახლდნენ.
XIX საუკუნეში შედგენილ ქალაქ შუშას გეგმებში, 1837 წლის გენერალური გეგმის ჩათვლით, ნ.დუბროვინის მიერ მითითებულ ადგილას კვადრატული ფორმის ნაგებობაა ნაჩვენები დიდი ზომებით. ის შენობა გეგმებში მონიშნულია, როგორც „პოლკოვნიკ ჯაფარგულუ აღას სახლი“. ჯაფარგულუ აღა იყო მოჰამადჰასან აღას ვაჟი და მემკვიდრე.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Авалов 1977, p. 36
- ↑ 2.0 2.1 Авалов 1977, p. 23
- ↑ Саламзаде, А. В. (1964). Архитектура Азербайджана XVI-XIX вв.. Баку, გვ. 96.
- ↑ Адигезал-бек, Мирза (1950). Карабах-наме. Баку, გვ. 63.
- ↑ Дубровин, Н. (1886). История войны и владычества русских на Кавказе, т.3. СПб, გვ. 209.