ლიალია-ილაჰი
| ლიალია-ილაჰი ან ლიალიათაფა | |
|---|---|
| |
| კოორდინატები: 39°24′31″ ჩ. გ. 47°16′07″ ა. გ. / 39.40861° ჩ. გ. 47.26861° ა. გ. | |
| ქვეყანა |  აზერბაიჯანი
|
| ტერიტორიული ერთეული | ჯაბრაილის რაიონი |
  | |
ლიალია—ილაჰი (აზერ. Lələ-İlahi) — ბორცვი 271,1 მ სიმაღლით, მდებარეობს სოფელ ჩოჯუკ-მარჯანლის ჩრდილო-დასავლეთით 2,9 კმ-ის დაშორებით, აზერბაიჯანის ჯაბრაილის ოლქში[1]. ბორცვი ცნობილია, როგორც ლელეთეფე[2] (აზერ. Lələtəpə).
აზერბაიჯანელი ფოლკლორისტის სედნიკ პირსულთანლის ცნობით, მთის სახელი ეწოდა მაჰმუდის ძის აშუღ ლიალის პატივსაცემად, რომელიც შუა საუკუნეებში ამ მხარეებში ცხოვრობდა და დაკრძალული იყო ფიზულის რაიონის სოფელ ახმედალილარში[3].
ყარაბაღის პირველი ომის დროს ლიალია-ილაჰის მწვერვალი გახდა ერთ-ერთი ბრძოლის ველი, რადგან მასზე კონტროლის საშუალებით შესაძლებელი გახდა აღმოსავლეთით მდებარე სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი ქალაქი ჰორადიზი, ისევე როგორც ფიზულის რეგიონის უმეტესი ნაწილი საარტილერიო დიაპაზონში ყოფილიყო[4].
2016 წლის 2 აპრილს, 2016 წლის აპრილის ბრძოლების დროს, ლიალია-ილაჰი დაუბრუნდა აზერბაიჯანის არმიის კონტროლს[5].
2019 წელს, აზერბაიჯანის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ, ისტორიულ მეცნიერებათა კანდიდატის ხაგანი ალმამედოვის ხელმძღვანელობით, გამოაცხადა ნეოლითური დასახლების აღმოჩენა ლიალია-ილაჰის მიდამოებში, რომელიც დათარიღებულია ძვ.წ. VI ათასწლეულის პირველი ნახევარი. საერთო ფართობით 0,9 ჰექტარი.
2020 წელს დაწყებული არქეოლოგიური გათხრების შედეგად აქ აღმოაჩინეს კონუსური ზიგურატი, ასევე სამი ნაგებობის ნაშთი: მრგვალი, ოვალური და მართკუთხა გალავნის მცირე მონაკვეთით. საცხოვრებლად გამოიყენებოდა მრავალსართულიანი მრგვალი კონსტრუქცია, რომლის დიამეტრი 3,3 მ და სიმაღლე 1,5-2 მ; აქ აღმოჩენილია ორი დოქი, ქვისა და ძვლის ხელსაწყოები და კერის ნაშთები. მესამე იარუსის ქვეშ ბავშვის ჩონჩხი აღმოაჩინეს. ახლომდებარე სამარხში იყო 14 საფლავი, რომლებშიც ჩონჩხის გარდა, იყო მინის, ქვისა და მალაქიტის ყელსაბამები, აგრეთვე ძვლისგან დამზადებული სამკაულები და სახელური.