დედა-სამშობლო გვეძახის!
დედა-სამშობლო გვეძახის! (რუს. Родина-мать зовёт!) — დიდი სამამულო ომის დროინდელი პლაკატი, რომელიც შექმნა ქართველმა გრაფიკოსმა ირაკლი თოიძემ 1941 წელს, სავარაუდოდ, ივნისის ბოლოს. შექმნის ზუსტი თარიღი უცნობია და დისკუსიის საგანს წარმოადგენს. პლაკატი მოიწონა იოსებ სტალინმა, რომელმაც ბრძანა მისი 5-მილიონიანი ტირაჟით გამოცემა და პარტიის ყველა ქალაქკომში, რაიკომსა და სამხედრო კომისარიატში დარიგება.[1] გარკვეული როლი ითამაშა მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში მებრძოლეების სულისკვეთების ასამაღლებლად და სიმბოლოდ იქცა.[2]
„დედა-სამშობლო“ აშკარად არის დაკავშირებული დედა-რუსეთის იერთან, რომელიც პროპაგანდის მიზნით ფართოდ გამოიყენებოდა პირველი მსოფლიო ომისა და რუსეთის სამოქალაქო ომის დროს. თოიძის შვილის მოგონებით, მხატვარს უყვარდა ანდრეი ბელის შემოქმედება, რომელსაც აქვს სტრიქონი: „ნება მიბოძე, ო დედა-სამშობლოვ...“; შესაძლოა სწორედ ამან განაპირობა პლაკატის შინაარსის საფუძველი.[3] „დედა-სამშობლოს“ იერსახე შემდგომში გახდა საბჭოთ პროპაგანდის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული იერი და აღიარებული იყო სსრკ-ში.[4]
პლაკატზე გამოსახულია რუსი ქალი, რომელსაც მარჯვენა ხელში უკავია სამხედრო ფიცის ტექსტი, რომელშიც ნათქვამია საბჭოთა სახელმწიფოს მოღალატეთა უმოწყალო სასჯელზე, ხოლო მარცხენა ხელი ჰაერში აქვს აღმართული. პლაკატს თან ახლავს ი. თოიძის ხელმოწერა.[2]
სახვით ხელოვნებაში, სკულპტურაში, სახალხო შემოქმედებასა და რეკლამაში ცნობილია ამ პლაკატის მრავალრიცხოვანი ინტერპრეტაციები და პაროდიები. პლაკატის სამხატვრო კომპოზიცია ენათესავება ისეთ შემოქმედებას, როგორიცაა დმიტრი მოორის საბჭოთა პლაკატი „ჩაეწერე მოხალისედ?“ (1920), ჯეიმზ ფლეგის ამერიკული პლაკატი „აშშ-ის ჯარისთვის მჭირდები“ (1917), აგრეთვე ეჟენ დელაკრუას ფრანგული სურათი „თავისუფლება, ხალხის წინამძღოლი“, სადაც ავტორმა განასახიერა საფრანგეთის ეროვნული სიმბოლო — მარიანა.
პლაკატის ხილვა შესაძლებელია მრავალ საბჭოთა მხატვრულ ფილმში, მაგალითად ფილმში „სახლი, რომელშიც ვცხოვრობ“ (1957).[5]
პლაკატზე განთავსებულია შემდეგი შინაარსის სამხედრო ფიცი:
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Торчинов, В.А. Леонтюк, А.М. Вокруг Сталина: историко-биографический справочник, 2000
- ↑ 2.0 2.1 Родина-Мать» в истории визуальной культуры России
- ↑ Руслан Макушин. Женское лицо войны. История создания плаката «Родина-мать зовет!» // АиФ. — 17.03.2004.
- ↑ ა. ნემსაძე, მ. შამილიშვილი. კულტურული მიმდინარეობები და მედიატექსტები, თბილისი, 2020
- ↑ Новейшая история отечественного кино: 1997-2000, СЕАНС, 2004