გაეროს გენერალური ასამბლეის საგანგებო რიგგარეშე სესია

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალური ასამბლეის საგანგებო რიგგარეშე სესია — გაეროს გენერალური ასამბლეის დაუგეგმავი შეხვედრა კონკრეტულ საკითხზე გადაუდებელი რეკომენდაციების მისაღებად. ასეთი რეკომენდაციები შეიძლება მოიცავდეს კოლექტიური ზომებს და შეიარაღებული ძალის გამოყენებას, როდესაც ეს აუცილებელია საერთაშორისო მშვიდობისა და უშიშროების შესანარჩუნებლად ან აღდგენისთვის, ასეთი საჭიროება დგება მშვიდობის დარღვევის ან აგრესიის აქტის შემთხვევაში, როდესაც გაეროს უშიშროების საბჭო ვერ ახორციელებს თავის პასუხისმგებლობას საერთაშორისო მშვიდობისა და უშიშროების შენარჩუნების მხრივ მისი მუდმივი წევრების ერთსულოვნების ნაკლებობის გამო.

გაეროს წესდების მეხუთე თავის მიხედვით, უშიშროების საბჭოს, როგორც წესი, ევალება საერთაშორისო მშვიდობისა და უშიშროების შენარჩუნება. თუმცა, 1950 წლის 3 ნოემბერს გენერალურმა ასამბლეამ მიიღო რეზოლუცია 377 (გაერთიანება მშვიდობისთვის), რომლითაც გააფართოვა თავისი უფლებამოსილება განიხილოს ის თემები, რომლებიც ადრე მხოლოდ უშიშროების საბჭოსთვის კომპეტენციაში იყო. რეზოლუციის თანახმად, თუ უშიშროების საბჭო ვერ მიიღებს გადაწყვეტილებას საკითხზე ერთსულოვნების არარსებობის გამო, გენერალურ ასამბლეას შეუძლია 24 საათის განმავლობაში გამართოს საგანგებო სესია იმავე საკითხის განსახილველად.^[1]^[2]^[3]^[4]

საგანგებო რიგგარეშე სესიის მექანიზმი^[5] შეიქმნა 1950 წელს გენერალური ასამბლეის მიერ მისი „გაერთიანება მშვიდობისთვის“ რეზოლუციის მიღებით, რომელმაც აუცილებელი ცვლილებები შეიტანა ასამბლეის რეგლამენტში.^[6] რეზოლუციაში ასევე ნათქვამია:

... თუ უშიშროების საბჭო, მუდმივი წევრების ერთსულოვნების არარსებობის გამო, ვერ ახორციელებს თავის ძირითად პასუხისმგებლობას საერთაშორისო მშვიდობისა და უშიშროების შენარჩუნებასთან დაკავშირებით ნებისმიერ შემთხვევაში, როდესაც ჩანს, რომ საფრთხე ემუქრება მშვიდობას, მშვიდობის ირღვევა ან აგრესიის აქტი, გენერალური ასამბლეა დაუყოვნებლივ განიხილავს საკითხს, რათა წევრებს მიაწოდოს შესაბამისი რეკომენდაციები კოლექტიური ზომების შესახებ, მათ შორის მშვიდობის დარღვევის ან აგრესიის აქტის შემთხვევაში სამხედრო ძალის გამოყენებასთან დაკავშირებით საჭიროების შემთხვევაში, საერთაშორისო მშვიდობისა და უშიშროების შენარჩუნებასა და აღდგენისთვის. თუ იმ დროს არ არის სესიაზე, გენერალური ასამბლეა შეიძლება შეიკრიბოს საგანგებო რიგგარეშე სესიაზე მისი მოთხოვნიდან ოცდაოთხი საათის განმავლობაში. ასეთი გადაუდებელი საგანგებო სესია დაინიშნება თუ ამას მოითხოვს უშიშროების საბჭო შვიდი წევრის კენჭისყრით ან გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრთა უმრავლესობით ...

საგანგებო სესიები იშვიათია, ფაქტი გამოიხატება იმით, რომ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ისტორიაში მხოლოდ თერთმეტი ასეთი სესია ყოფილა. გარდა ამისა, საგანგებო სესიების უმეტესობა ტარდება ერთ სხდომაზე, გარდა მე-7, მე-10 და მე-11 სესიებისა, რომლებიც ხელახლა მოიწვიეს, შესაბამისად, ოთხჯერ, ჩვიდმეტჯერ და ცხრამეტჯერ.^[7]

პროცედურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საგანგებო რიგგარეშე სესიის მოწვევის წესი გათვალისწინებულია გენერალური ასამბლეის რეგლამენტით. საგანგებო სესიებთან დაკავშირებული წესები შემდეგია (შესწორებულია 1991 წლის რეზოლუციით, რომელმაც საჭირო უმრავლესობა გაზრდა 7-დან 9-მდე):^[8]

წესი 8(ბ) – მოწვევა უშიშროების საბჭოს ან წევრების მოთხოვნით
- საგანგებო რიიგარეშე სესიები შეიძლება მოიწვიოს უშიშროების საბჭომ ცხრა წევრის ხმით ან გაეროს წევრი სახელმწიფოების უმრავლესობით. ეს სესიები უნდა მოიწვიონ ნებისმიერი კენჭისყრიდან 24 საათის განმავლობაში.
წესი 9(ბ) – წევრების მოთხოვნა
- გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ნებისმიერ წევრ სახელმწიფოს უფლებას აძლევს გენერალურ მდივანს მოითხოვოს საგანგებო სპეციალური სესიის მოწვევა.
წესი 10 – სხდომის შეტყობინება
- მოთხოვს გენერალურ მდივანს აცნობოს წევრ სახელმწიფოებს, სულ მცირე, 12 საათით ადრე, საგანგებო სპეციალური სესიის გახსნის შესახებ, რომელიც მოწვეულია მე-8 (ბ) წესის შესაბამისად.
წესი 16 – დღის წესრიგი
- აცხადებს, რომ საგანგებო რიგგარეშე სესიის დროებითი დღის წესრიგი მიეწოდება წევრ სახელმწიფოებს სესიის მოწვევის შეტყობინების პარალელურად.
წესი 19 – დამატებითი ელემენტები
- საგანგებო რიგგარეშე სესიაზე დღის წესრიგს დამატებითი განსახილველი საკითხები შეიძლება დაემატოს დამსწრე წევრთა ორი მესამედის უმრავლესობით.
წესი 20 – განმარტებითი მემორანდუმი
- მოითხოვს დღის წესრიგში შესატანად შემოთავაზებულ ნებისმიერ საკითხს თან ახლდეს განმარტებითი მემორანდუმი.

სესიები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საგანგებო სხდომა	თემა	მოწვეული	თარიღი	რეზოლუცია
პირველი	სუეცის კრიზისი	გაეროს უშიშროების საბჭო	1956 წლის 1–10 ნოემბერი	A/3354
მეორე	საბჭოთა შეჭრა უნგრეთში		1956 წლის 4–10 ნოემბერი	A/3355
მესამე	ლიბანის კრიზისი		1958 წლის 8–21 აგვისტო	A/3905
მეოთხე	კონგოს კრიზისი		1960 წლის 17–19 სექტემბერი	A/4510
მეხუთე	ექვსდღიანი ომი	საბჭოთა კავშირი	1967 წლის 17 ივნისი–18 სექტემბერი	A/6798
მეექვსე	საბჭოთა შეჭრა ავღანეთში	გაეროს უშიშროების საბჭო	1980 წლის 10–14 იანვარი	ES-6/1, 2
მეშვიდე	ისრაელ-პალესტინის კონფლიქტი	სენეგალი	1980 წლის 22–29 ივლისი 1982 წლის 20–28 აპრილი 1982 წლის 25–26 ივნისი 1982 წლის 16–19 აგვისტო 1982 წლის 24 სექტემბერი	ES-7/1, 2, 3 ES-7/4 ES-7/5 ES-7/6 ES-7/9
მერვე	სამხრეთ აფრიკის მიერ ნამიბიის ოკუპაცია (სამხრეთ-დასავლეთ აფრიკა)	ზიმბაბვე	1981 წლის 3–14 სექტემბერი	ES-8/1, 2
მეცხრე	ისრაელის მიერ გოლანის სიმაღლეების ოკუპაცია (გოლანის სიმაღლეების სამართალი)	გაეროს უშიშროების საბჭო	1982 წლის 29 იანვარი–5 თებერვალი	ES-9/1
მეათე	ისრაელ-პალესტინის კონფლიქტი (აღმოსავლეთ იერუსალიმი და ისრაელის მიერ ოკუპირებული ტერიტორიები)	სხვადასხვა	1997 წლის 24–25 აპრილი 1997 წლის 15 ივლისი 1997 წლის 13 ნოემბერი 1998 წლის 17 მარტი 1999 წლის 5, 8 და 9 თებერვალი 2000 წლის 18 და 20 ოქტომბერი 2001 წლის 20 დეკემბერი 2002 წლის 7 მაისი 2002 წლის 5 აგვისტო 2003 წლის 19 სექტემბერი 2003 წლის 20–21 ოქტომბერი 2003 წლის 3 დეკემბერი 2004 წლის 20 ივლისი 2007 წლის 24 იანვარი 2007 წლის 4 აპრილი 2009 წლის 23 იანვარი 2017 წლის 21 დეკემბერი 2018 წლის 13 ივნისი 2023 წლის 26–27 ოქტომბერი	ES-10/1, 2 ES-10/3 ES-10/4 ES-10/5 ES-10/6 ES-10/7 ES-10/8, 9 ES-10/10 ES-10/11 ES-10/12 ES-10/13 ES-10/14 ES-10/15 ES-10/16 ES-10/17 ES-10/18 ES-10/L.22 დაარქივებული 2022-03-18 საიტზე Wayback Machine. (დრაფტი) ES-10/L.23 ES-10/L.25
მეთერთმეტე	რუსეთის შეჭრა უკრაინაში	გაეროს უშიშროების საბჭო	2022 წლის 28 თებერვალი–2 მარტი 2022 წლის 23–24 მარტი 2022 წლის 7 აპრილი 2022 წლის 10–12 ოქტომბერი 2023 წლის 23 თებერვალი	ES-11/1 ES-11/2 ES-11/3 ES-11/4