ბულგარეთ-ლათინური ომები

ბულგარეთ-ლათინური ომები
თარიღი	1204—1261
მდებარეობა	თრაკია,მაკედონია
შედეგი	ბულგარეთის გამარჯვება
მხარეები
ბულგარეთის მეორე იმპერია ლათინთა იმპერია
მეთაურები
კალოიანი ბორილი სტრეზ ივანე ასენი II ბოდუენ I ფლანდრიელი ბონიფაციუს I მონფერატი ანრი I ფლანდრიელი

ბულგარეთ-ლათინური ომები- მე-13 საუკუნეში ბულგარეთის იმპერიასა და ლათინურ იმპერიას შორის კონფლიქტების სერია.

წინაპირობა

1185 წელს ბიზანტიის მიერ კონტროლირებად ბულგარეთში დაიწყო აჯანყება ძმები პეტრეს, ასენისა და კალოიანის მეთაურობით, რამაც აღადგინა ბულგარეთის სახელმწიფოებრიობა. როდესაც 1204 წელს ჯვაროსნები ბიზანტიაში გადავიდნენ, ბულგარელებმა მათ სამხედრო დახმარება შესთავაზეს, მაგრამ მათ დახმარება არ მიიღეს. 1204 წლის 13 აპრილს ჯვაროსნებმა აიღეს კონსტანტინოპოლი და ბიზანტიის ტერიტორია ერთმანეთში გაინაწილეს. კონსტანტინოპოლის მიმდებარე ტერიტორიაზე ჩამოყალიბდა ლათინური იმპერია, რომელმაც დაიწყო დაპყრობის გეგმების შედგენა ყოფილ ბიზანტიურ მიწებზე - მათ შორის ბულგარეთში.

კალოიანის კამპანიები

1205 წლის დასაწყისში დიდმოთიხში ბიზანტიის აჯანყება დაიწყო, სადაც ჯვაროსანთა გარნიზონი დამარცხდა; შემდეგ ლათინები ადრიანოპოლიდან განდევნეს. აჯანყებულებმა დახმარებისთვის კალოიანს მიმართეს და ის ლათინებისკენ დაიძრა. იმპერატორი ბოდუენი, ბონიფაციესა და მისი ძმის ჰენრის არ დაელოდა და ადრიანოპოლში გადავიდა, სადაც 1205 წლის 14 აპრილს საშინელი მარცხი განიცადა ბულგარელებისა და პოლოვცის რაზმისგან შემდგარი კალოიანის არმიისგან; ლუი ბლუასი, სტეფან დე პერშე და მრავალი სხვა ბრძოლაში დაეცნენ. თავად იმპერატორი ბალდუინი ტყვედ ჩავარდა და მალევე გარდაიცვალა. ჯვაროსნებმა უკან დაიხიეს კონსტანტინოპოლში, ხოლო კალოიანმა აიღო სერესი და ფილიპოპოლი.

ბალკანეთისა და ანატოლიის მდგომარეობა 1204 წ.

1206 წელს დაიწყო ბულგარელების ახალი შეტევა. იანვარში მათმა მოკავშირეებმა პოლოვციელებმა მოაწყვეს ბანაკი კონსტანტინოპოლის მახლობლად. 1206 წლის განმავლობაში კალოიანმა გაანადგურა თრაკია. რაინდები დამარცხდნენ ყველა შეტაკებაში, ხოლო თრაკია ისე განადგურდა, რომ მე-20 საუკუნეშიც კი შეიძლებოდა ბულგარელების მიერ განადგურებული ქალაქების ნანგრევების პოვნა. კალოიანმა საკუთარ თავს რომეოს მებრძოლი უწოდა, თქვა, რომ შურს იძიებდა ბიზანტიის იმპერატორის ბასილი II მიერ ბულგარელების სისხლიანი ხოცვა-ჟლეტისთვის.

1207 წლის მარტში - აპრილში კალოიანმა ალყა შემოარტყა ადრიანოპოლს, მაგრამ ავადმყოფობამ და უზრუნველყოფის ნაკლებობამ აიძულა უკან დაეხია. 1207 წლის 4 სექტემბერს თესალონიკის მეფე ბონიფაციუს მონფერატი გარდაიცვალა ბულგარელებთან ბრძოლაში მოსინოპოლის მახლობლად. ამის შემდეგ კალოიანმა ალყა შემოარტყა სალონიკს, მაგრამ 1207 წლის ოქტომბერში იგი მოკლეს შეთქმულებმა. გამეფდა მისი ძმისშვილი ბორილი.

ბორილის ლაშქრობები

ბორილის გამეფებისთანავე ბულგარეთი რამდენიმე ძლიერმა ფეოდალმა დატოვა - ალექსი სლავი ცეპინოში წავიდა და სტრეზი პროსეკში. ბულგარეთის დასუსტებით ისარგებლა ლათინთა იმპერატორმა. ანრი I ფლანდრიელმა თავისი არმია ბულგარელთა წინააღმდეგ საბრძოლველად მოამზადა, შეავსო ახალი რაინდები ფლანდრიიდან და ნორმანდიიდან. ბორილი მთლიანად დამარცხდა ფილიპოპოლისში 1208 წლის 1 აგვისტოს, მიუხედავად იმისა, რომ მან შეკრიბა 33000 კაციანი არმია.

როდესაც 1211 წელს იმპერატორი ანრი ლაშქრობიდან საბერძნეთში დაბრუნდა, ბორილმა გაგზავნა რაზმები თესალონიკსა და კონსტანტინოპოლს შორის მთებში უღელტეხილების დასაკავებლად. ჰენრიმ განდევნა ბულგარეთის ჯარები და 1211 წლის შემოდგომაზე ბრძოლაში დაამარცხა თავად ბორილი. ჰაინრიხმა და ბორილმა მშვიდობა დადეს და შეთანხმდნენ სერბეთის წინააღმდეგ ერთობლივ მოქმედებებზე. მალე ჰაინრიხის დაქორწინდა კალოიანის ქალიშვილზე. ქორწილი დიდებულად აღინიშნა კონსტანტინოპოლში.

ბონიფაციუს მონფერატი არჩეული იყო მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობის ლიდერად და თესალონიკის მეფედ სიკვდილამდე.

ლათინური იმპერიის დაცემა

1231 წლისთვის ლათინურმა რეგენტობამ დაასრულა მოლაპარაკებები იერუსალიმის ყოფილ მეფესთან იოანე ბრიენთან, რომელიც მიწვეული იყო კონსტანტინოპოლში ბალდუინ II-ის მცველად და თანაიმპერატორად. ამ ქმედებამ გამოიწვია ბულგარეთისა და ლათინური იმპერიის ალიანსის დარღვევა და ალტერნატიული ალიანსის შექმნა ბულგარეთსა და ნიკეის იმპერიას შორის. ბულგარეთის იმპერატორმა ივან ასენ II-მ ვერ გადაწყვიტა, მხარი დაეჭირა ნიკეელ ბერძნებისთვის თუ ლათინებისთვის და გადამწყვეტი მოქმედება არ განუხორციელებია. საბოლოოდ, ნიკეის იმპერიის მმართველმა მიქაელ VIII პალეოლოგოსმა აიღო კონსტანტინოპოლი და აღადგინა ბიზანტიის იმპერია,რამაც ლათინური იმპერიის დაცემა გამოიწვია.

ბულგარეთ-ლათინური ბრძოლები

ბრძოლა	წელი	ბულგარელი სარდალი	ლათინელი სარდალი	შედეგი
ადრიანოპოლის ბრძოლა (1205)	1205	კალოიანი	ბოდუენ I ფლანდრიელი	ბულგარეთის გამარჯვება
სერესის ბრძოლა (1205)	1205	კალოიანი	ანრი I	ბულგარეთის გამარჯვება
რუსიონის ბრძოლა	1206	კალოიანი	ტიერი დე ტერმონდი	ბულგარეთის გამარჯვება
როდოსტოს ბრძოლა	1206	კალოიანი	ანრი I	ბულგარეთის გამარჯვება
მესინოპოლისის ბრძოლა	1207	ბორილი	ბონიფაციუს I, მარკიზ მონფერატი	ბულგარეთის გამარჯვება
ბეროიას ბრძოლა (1208)	1208	ბორილი	ანრი I	ბულგარეთის გამარჯვება
ფილიპოპოლისის ბრძოლა (1208)	1208	ბორილი	ანრი I	ლათინების გამარჯვება
კონსტანტინოპოლის ალყა (1235)	1235	ივანე ასენი II	იოანე ბრიენელი	ორწლიანი ზავი

სქოლიო

• Donald Nicol/დონალდ ნიკოლ, The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453/ბიზანტიის უკანასკნელი საუკუნეები, 1261–1453 წწ, მეორე გამოცემა, Cambridge: Cambridge University Press., ISBN 978-0-521-43991-6.
• ალექსანდრე კაჟდანი, The Oxford Dictionary of Byzantium/ბიზანტიის ოქსფორდის ლექსიკონი, Oxford and New York: Oxford University Press., 1991, ISBN 0-19-504652-8.
• John Van Antwerp Fine Jr./ჯონ ვან ანტვერპენ ფაინ უმც., The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest/გვიანი შუა საუკუნეების ბალკანეთი: კრიტიკული გამოკვლევა მეთორმეტე საუკუნის ბოლოდან ოსმალეთის დაპყრობამდე, Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press, ISBN 0-472-08260-4.
• Magoulias, Harry J., O City of Byzantium, Annals of Niketas Choniates, ISBN 0-8143-1764-2.