ამიერკავკასიის მთის ცხვარი

ამიერკავკასიის მთის ცხვარი — მსხვილფეხა რქოსანი ძუძუმწოვრების ოჯახის წარმომადგენელი, რომლებიც ცხოვრობენ სომხეთის მაღალმთიან მთიანეთში და თურქეთში, ზაგროსის მთებამდე. ამ ინდივიდებს ვხვდებით აზერბაიჯანში, ირანში, ერაყისა და სომხეთის ტერიტორიაზე. ძირითადად კავკასიაში მკვიდრობენ ნახეჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკასა და ჩრდილო-დასავლეთ ირანში, სწორედ ამ რეგიონებში გვხვდება სომხური მულფონის ქვესახეობა. აღნიშნული სახეობა გადაშენების პირასაა და შედის IUCN წითელ ნუსხაში.

აღწერა

ამიერკავკასიის მთის ცხვარი საშუალო ზომისაა. სიმაღლე ჩვეულებრივ არ აღემატება 70 სმ, მაგრამ მოზრდილ მამრებში შეიძლება მიაღწიოს 88–94 სმ. გარეგნულად, ის ალტაის ჯიხვს ჰგავს. სიმაღლეში მდედრი მნიშვნელოვნად დაბალია, ვიდრე მამრი. მოზრდილი ჯიხვი შედარებით გრძელია და ვიწრო ფეხებით. მამრების რქები მდედრებთან შედარებით მცირე ზომისაა.

სხეულის ძირითადი ფერი ზამთარში მოწითალო – მოყვითალოა, ასევე ვხვდებით მოწითალო – ყავისფერ და წაბლისფერი – წითელ ინდივიდებს. თუმცა საერთო ფერი მოწითალოა, ვიწრო მონაცრისფრო-თეთრი ლაქებით. ქვედა ტანი და ქვედა ფეხები თეთრია. მკერდზე მუქი ყავისფერი ლაქები აქვს.

არეალი

ის ცხოვრობს სომხეთის სამხრეთით, ნახიჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკაში, თურქეთის აღმოსავლეთით და ჩრდილო-აღმოსავლეთ ერაყში. ასევე ეს ჯიში აღმოჩენილია ირანის ჩრდილო – დასავლეთით, თავრიზის აღმოსავლეთით და ზაგროსის მთების ცენტრალური ნაწილის სამხრეთ ტერიტორიაზე.

1974 წლის მონაცემებით, სომხეთის სსრ-ის ტერიტორიაზე, საზაფხულო მიგრაციის დროს ცხვრის რაოდენობა არ აღემატებოდა ასობით ცხოველს. ყველაზე მრავალრიცხოვანი ნახირი 9 ცხოველისგან შედგებოდა.

ზოგიერთი ავტორი აღნიშნავს, რომ XIX საუკუნის ბოლოდან მოლფონი შესაძლოა გაქრა ერაყიდან და თურქეთის უმეტესი ნაწილიდან, სადაც ერთი მოსახლე დარჩა პატარა ჩასაფრებულ მასივში (კონია-ბოზდაგი) ცენტრალურ ანატოლიაში (დაახლოებით 2,000 ადამიანი).

ამჟამად, ამიერკავკასიის ცხვარი აზერბაიჯანის შიგნით გვხვდება, კონკრეტულად ნახეჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკაში. ზაფხულში, მულფონები გვხვდება სომხეთის საზღვარზე მდებარე საზაფხულო საძოვრებზე, სადაც ისინი მშვიდად ცხოვრობენ, ხოლო ზამთარში კონცენტრირებულნი არიან შუალედურ ხეობებში და დაბალ ადგილებში. 2011-2012 წლებში ჩატარებული საველე კვლევის შედეგების თანახმად, აზერბაიჯანში სახეობების რაოდენობა იყო 750-800 ინდივიდი, ნახიჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკაში კიდევ ერთი ექსპედიციის შედეგების მიხედვით კი დაფიქსირდა 1239 მულფონი. მულფონი შედის აზერბაიჯანის წითელ წიგნში, როგორც იშვიათი და გადაშენების პირას მყოფი სახეობა.

იმისდა მიუხედავად, რომ მულფონი მთელ აღმოსავლეთ ირანში ცხოვრობს, ამ ქვეყანაში მისი საერთო რაოდენობის დადგენა ვერ ხერხდება. ცნობილია მხოლოდ ის, რომ კუნძულ კაბუდანში (ტბა ურმია) ცხოვრობს დაახლოებით 2000-2500 მულფონი.

ამიერკავკასიის მთის ცხვარი დაცულია ხოსროვის ნაკრძალში და აზერბაიჯანის ორდუბადის ეროვნულ პარკში. სომხეთში შეიქმნა ამიერკავკასიის ცხვრის მოშენების ბაღები.

რესურსები ინტერნეტში

• Ovsepian, L. A. (1987). „Случай обнаружения саркоцист у арменийских муфлонов (Ovis Orientalis Gmelini Blyth, 1841=Armeniana Nasonov) содержащихся в условиях неволи [Case of Sarcocysts Revelation in Armenian Moufflons (Ovis Orientalis Gmelini Blyth, 1841=Armeniana Nasonov), Kept under Conditions of Captivity]“. Biological Journal of Armenia (რუსული). 40 (9): 780–781. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-07-15. ციტირების თარიღი: 2019-10-24.
• Valdez, R.; Cardenas, M.; Sanchez, Juan (February 1991). „Disruptive mating behavior by subadult Armenian wild sheep in Iran“. Applied Animal Behaviour Science. 29 (1–4): 165–171. doi:10.1016/0168-1591(91)90244-R.