ფორთოხლის ომი

ფორთოხლის ომი
	მეორე კოალიციის ომი ნაწილი
	; ფრანსესკო დე გოია ასახავს მანუელ გოდოის-1801 წელს
თარიღი	20 მაისი-9 ივნისი 1801 წელი
მდებარეობა	ალენტეხო, პორტუგალია; რიო გრანდე დო სული და მატო გროსო, ბრაზილია
შედეგი	ფრანკო-ესპანეთის გამარჯვება ევროპაში; პორტუგალიის გამარჯვება სამხრეთ ამერიკაში ბადაჯოზის ხელშეკრულება (1801); Olivenza-ს სადავო სტატუსი; ბრაზილიის ტერიტორია გაფართოვდა;
მხარეები
პორტუგალიის სამეფო ბრაზილიის კოლონია;	საფრანგეთის რესპუბლიკა ; ესპანეთის სამეფო
მეთაურები
ჟოაო დე ლაფოეს	ლორან გუვიონ სენ-სირი მანუელ გოდოი;
ძალები
18 000 ჯარისკაცი	60 000 ჯარისკაცი

ფორთოხლის ომი, ან ფორთოხლების ომი — ფრანკო-ესპანურ-პორტუგალიის ომი და 1801 წლის ესპანეთ-პორტუგალიის ომი. ფორთოხლის ომი - მოკლევადიანი (სამკვირიანი) სამხედრო კონფლიქტი 1801 წელს ესპანეთსა და პორტუგალიას.

პოლიტიკური ფონი ომამდე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1800 წელს, პირველმა კონსულმა ბონაპარტმა და მისმა მოკავშირემ, ესპანეთის პრემიერ-მინისტრმა და გენერალისიმუს მანუელ დე გოდოიმ, ულტიმატუმი გაუგზავნეს პორტუგალიას, ბრიტანეთის უკანასკნელ მოკავშირეს კონტინენტზე და მოითხოვეს დაარღვია ალიანსი ბრიტანეთთან. პორტუგალიამ უარი თქვა დათმობაზე და 1801 წლის აპრილში საფრანგეთის ჯარები ჩავიდნენ ქვეყანაში. ისინი გააძლიერეს ესპანურმა ჯარებმა მანუელ დე გოდოის მეთაურობით. გოდოის მისი მეთაურობით ჰყავდა ექსტრემადურის ესპანური არმია, ხუთი დივიზიით.

ომი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ესპანეთის შეტევა პორტუგალიაზე დაიწყო 20 მაისს დილით ადრე და ფოკუსირებული იყო პორტუგალიის სასაზღვრო რეგიონზე, რომელიც მოიცავდა ქალაქის მთავარ გარნიზონის. ელვაშის ციხესიმაგრეებს და პატარა გამაგრებულ ქალაქებს: კამპო მაიორს, ოლივენსას (ოლივენზა ესპანურად) და იურომენიას. ესპანეთის არმიის ძირითადი ძალები ელვაშისკენ მიიწევდნენ,ორი დივიზია კამპო მაიორამდე და დარჩენილი დივიზია ოლივენსასა და იურომენიასკენ. მათი სიმაგრეების დასრულებული არ იყო და მხოლოდ რამდენიმე ასეული ჯარისკაცი იცავდა. ოლივენჩა და მიმდებარე ჯურომენა სწრაფად ჩაბარდნენ ესპანურ ჯარებს. კამპო მაიორის პორტუგალიური გარნიზონი - ლეიტენანტ-პოლკოვნიკ დიას აზევედოს მეთაურობით - წინააღმდეგობას უწევდა თავდასხმას 17 დღის განმავლობაში, რითაც აიძულა ესპანელები შეენარჩუნებინათ ორი მთელი დივიზია ალყაში. ესპანეთის მთავარი ძალები - გოდოის უშუალო მეთაურობით - ცდილობდნენ ელვასზე თავდასხმას, მაგრამ პორტუგალიის ძლიერმა გარნიზონმა,გენერალი ფრანსისკო დე ნორონიას მეთაურობით, ადვილად მოიგერია იერიში. შემდეგ ესპანეთის ჯარებმა ციხესიმაგრიდან უსაფრთხო დისტანციაზე დაიხიეს. გოდოიმ ვერ გაბედა მასზე თავდასხმა. ომი ჩიხში შევიდა, ესპანეთის ძალების უმეტესობა ციხე-სიმაგრეების ალყაში იყო მოქცეული, დანარჩენებმა კი ვერ შეძლეს პორტუგალიის არმიის მთავარი ბირთვის მიერ გაკეთებულ ბლოკადას გარღვევა და ქვეყანაშ უფრო ღრმად შესვლა. ამის მიუხედავად, გოდიმ ელვასის გარედან ფორთოხალი აიღო და ესპანეთის დედოფალს გაუგზავნა გზავნილით, რომ გაემგზავრებოდა ლისაბონში. ამრიგად, კონფლიქტი ცნობილი გახდა, როგორც "ფორთოხლის ომი".^[1]

1805 წელს ტრაფალგარის ბრძოლის შემდეგ, რომელშიც ფრანკო-ესპანურმა ფლოტმა წააგო ბრიტანეთთან, პორტუგალიის მთავრობამ აღადგინა ურთიერთობა თავის ძველ მოკავშირესთან. ამან აიძულა საფრანგეთი, ბადახოზის ხელშეკრულება გაუქმებულად გამოეცხადებინა. მან კვლავ გაილაშქრა პორტუგალიაში და შეიჭრა მასში, დაიწყო ნახევარკუნძულის ომი, რომელიც გაგრძელდა 1807 წლიდან 1814 წლამდე.

საფრანგეთის შემოსევამ აიძულა პორტუგალიის სასამართლო გადაეგზავნა ბრაზილიაში. 1807 წელს, რიო დე ჟანეირო გახდა პორტუგალიის მონარქიის დედაქალაქი. რიო-დე-ჟანეიროდან პორტუგალიელმა მონარქმა დაგმო ბადახოზის ხელშეკრულება, როგორც იძულებით გაფორმებული და გამოაცხადა ის როგორც "ბათილი და არაეფექტური".

მოგვიანებით, ვენის ხელშეკრულება - ხელი მოაწერა ესპანეთმა 1817 წელს - ნათლად ნათქვამია, რომ გამარჯვებული ქვეყნები უნდა "ეცადონ უმძლავრესი შემრიგებლური ძალისხმევით დააბრუნონ ოლივენჩა პორტუგალიის ხელისუფლებაში".

ნაპოლეონის ომებისა და ვენის კონგრესის შემდეგ არც ესპანეთმა და არც პორტუგალიამ არ დააბრუნეს ამერიკაში (აღმოსავლეთის მისიები) და ნახევარკუნძულზე (ოლივენსა) შეძენილი ტერიტორიები. ეს უკანასკნელი რჩება პორტუგალიის მთავრობის პრობლემად.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ გოდოის გაგზავნილი ფორთოხლები.

[1] გოდოის გაგზავნილი ფორთოხლები.

[1]