ლუი არმსტრონგი

ლუი არმსტრონგი
ლუი არმსტრონგი
	ინგლ. Louis Armstrong
	; ლუი არმსტრონგი 1953 წელს
ბიოგრაფია
ნამდვილი სახელი	ლუი დენიელ არმსტრონგი
აგრეთვე ცნობილი როგორც	საჩმო; საჩი;
დაბ. თარიღი	4 აგვისტო, 1901
დაბ. ადგილი	ახალი ორლეანი
გარდ. თარიღი	6 ივლისი, 1971 (69 წლის)
გარდ. ადგილი	Corona
დასაფლავებულია	Flushing Cemetery
ეროვნება	აფრო-ამერიკელები
ჟანრ(ებ)ი	დიქსილენდი; ჯაზი; სვინგი; ტრადიციული პოპი;
საქმიანობა	მუსიკოსი; კომპოზიტორი; მომღერალი; მსახიობი;
ინსტრუმენტ(ებ)ი	ვოკალი; საყვირი;
აქტიური	1919–1971
ხელმოწერა	;
საიტი	louisarmstronghouse.org
	ლუი არმსტრონგი ვიკისაწყობში

ლუი დენიელ არმსტრონგი (ინგლ. Louis Daniel Armstrong; დ. 4 აგვისტო, 1901 — გ. 6 ივლისი, 1971) (აგრეთვე მეტსახელებით საჩმო (Satchmo) და პოპსი (Pops)) — ამერიკელი ჯაზის მუსიკოსი. არმსტრონგი ქარიზმატული, მუდამ ახლის მაძიებელი შემსრულებელი იყო, რომლის მუსიკალურმა ტალანტმა და ბრწყინვალე პიროვნულმა თვისებებმა ჯაზის უხეში რეგიონული საცეკვაო მუსიკიდან პოპულარულ მხატვრულ ფორმად ტრანსფორმაცია მოახდინა. შესაძლოა მე-20 საუკუნის ყველაზე ცნობილმა ჯაზის მუსიკოსმა პირველად პოპულარობა საყვირზე შესრულებით მოიპოვა, თუმცა კარიერის ბოლოსკენ ის უკვე განთქმული იყო როგორც საუკეთესო ვოკალისტი და ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ჯაზის მომღერალი.

ადრეული ბიოგრაფია

არმსტრონგი დაიბადა ახალი ორლეანში, ლუიზიანა, ხელმოკლე ოჯახში. ახალგაზრდობა სიღარიბეში გაატარა ნიუ-ორლეანის ერთ-ერთ საკმაოდ კრიმინალურ გარეუბანში. თავდაპირველად კორნეტზე დაკვრა ისწავლა ნიუ-ორლეანის მიუსაფართა სახლში ფერადკანიანთათვის, სადაც ის რამდენიმეჯერ იქნა გაგზავნილი ქუჩის მოხეტიალე ბავშვებთან აკიდების გამო და განსაკუთრებით კი ახალი წლის აღსანიშნავად ჰაერში დამბაჩის გასროლის გამო დაკავების შემდეგ. ის ხშირად დაჰყვებოდა ქალაქის სასულიერო ორკესტრის აღლუმებს და ყოველ შესაძლებლობას იყენებდა ძველი მუსიკოსებისთვის მოესმინა, სწავლობდა რა ბანკ ჯონსონის, ბადი პეტიტისა და განსაკუთრებით ჯო "კინგ" ოლივერისგან, რომელიც ახალგაზრდა არმსტრონგისთვის მენტორისა და მამის ფუნქციას ასრულებდა. არმსტრონგი მოგვიანებით თავად იწყებს შესრულებას ქალაქის სასულიერო ორკესტრში, მოგზაურობს რა იმჟამად კარგად ცნობილ ბენდთან "ფატ-მარაბლი", რომელიც თბომავლით მდინარე მისისიპის ტურებს დაჰყვებოდა. თავად არმსტრონგი მის ამ ბენდთან გატარებულ დროს "უნივერსიტეტში სიარულს" ადარებდა, ვინაიდან ამ ორკესტრმა დიდი გამოცდილება მისცა მას ფორმალური მუსიკის შესრულების დარგში. 1919 წელს ქალაქიდან ჯო ილივერის წასვლის შემდეგ არმსტრონგი მის ადგილს იჭერს კიდ ორის ბენდში, რომელიც იმჟამად ყველაზე "ცხელ" ჯაზ-ბენდად ითვლებოდა ახალ ორლეანში.

ადრეული კარიერა

1922 წელს არმსტრონგი ჩიკაგოში მასიურ მიგრაციას მიჰყვება, სადაც ის ჯო ოლივერის კრეოლ ჯაზ-ბენდს უერთდება. 1920-იანებში ოლივერის ბენდი საუკეთესო და ყველაზე გავლენიანი ჯაზ-ბენდი იყო ჩიკაკოში, ქალაქში, რომელიც იმხანად ჯაზის ცენტრი გახდა. არმსტრონგმა აქ რამდენიმე საკუთარი ჩანაწერი გააკეთა 1923 წელს ოლივერის ბენდში მეორე კორნეტზე შესრულების პარალელურად.

არმსტრონგი ოლივერთან მუშაობით საკმაოდ კმაყოფილი იყო, თუმცა მისი მეუღლის, პიანისტ ლილ ჰარდინ არმსტრონგის დაჟინებით უფრო მაღალი ანაზღაურება მოეძებნა, ის და ოლივერი მეგობრულად ეთხოვებიან ერთმანეთს და არმსტრონგი ნიუ-იორკში გადადის ფლეტჩერ ჰენდერსონის ორკესტრში, იმჟამად საუკეთესო აფრიკულ-ამერიკულ ბენდში, შემსრულებლად. აქ არმსტრონგი საყვირზე გადადის მისი განყოფილების სხვა მუსიკოსებთან უკეთ შესაწყობად. ამავე დროს ის ქმნის უამრავ პირად ჩანაწერს მისი ძველი ნიუ-ორლეანელი მეგობრის, პიანისტ კლარენს უილიამსის დახმარებით. მათ შორისაა მცირე ჯაზური შესრულებანი დუეტში სიდნი ბეხეტთან და ბლუზის მომღერალთა აკომპანემენტების სერია.

1925 წელს ის ჩიკაგოში ბრუნდება და იწყებს ჩაწერას საკუთარი სახელით მის სახელგანთქმულ ჯგუფებთან "ჰოტ ფაივ" (ცხელი ხუთეული) და "ჰოტ სევენ" (ცხელი შვიდეული). მათ შორისაა ჰიტები - "Potato Head Blues", "Muggles" (ნიუ-ორლეანური ჟარგონით - მარიხუანა, რომელსაც ის საკმაოდ წყალობდა მთელი სიცოცხლის განმავლობაში), და "West End Blues", რომლის მუსიკამაც ჯაზის შესრულების სტანდარტი დააწესა მრავალი მომდევნო წლის განმავლობაში. არმსტრონგის ინტრო საყვირით "West End Blues"-ში დღემდე რჩება ჯაზის ისტორიაში ყველაზე განთქმულ იმპროვიზაციად.

1929 წელს არმსტრონგი ნიუ-იორკში ბრუნდება, 1930 წელს კი ლოს-ანჯელესში გადადის, შემდეგ ტურით ევროპაში მიემგზავრება. მრავალი წლის მოგზაურობის შემდეგ ის საბოლოოდ ქვინსში, ნიუ-იორკი, სახლდება 1943 წელს. ხმის ჩამწერი სტუდიებისა და მუსიკის ბიზნესის განგსტერთაგან გამუდმებული შევიწროების მიუხედავად არმსტრონგი აქტიურად აგრძელებს საკუთარი შესრულების სტილის დახვეწას.

შემდგომი ოცდაათი წლის განმავლობაში არმსტრონგი ყოველწლიურად 300-ზე მეტ კონცერტს ატარებს. 1940-იან წლებში დიდ ბენდებზე მოთხოვნამ იკლო პოპულარული გემოვნების ცვლილებასთან ერთად: საბანკეტო დარბაზები დაიხურა, ხოლო ტელევიზიის შემოტევისა და სხვა ტიპის პოპულარული მუსიკის ჟანრების აღმოცენებასთან ერთად ჯაზის პოპულარობამ იკლო. შესაბამისად დღითიდღე უფრო გართულდა 16-წევრიანი ბენდის ტურების დაფინანსება.

ჯგუფი "ოლ სტარზ"

1950 წლისთვის არმსტრონგი საკუთარ ბენდს 6 ინსტრუმენტამდე კვეცს, უბრუნდება რა დიქსილენდის სტილს, რომელმაც ის თავიდანვე გახადა ცნობილი. ამ ჯგუფს სახელად "ოლ სტარზ" (All Stars - ყველა ვარსკვლავი) დაერქვა. მისი წევრები იყვნენ, სხვადასხვა დროს, ბერნი ბიგარდი, ჯეკ ტიგარდენი, ტრამი იანგი, არველ შოუ, მარტი ნაპოლეონი, ბიგ სიდ კატლეტი, და ბარეტ დიმსი. ამ პერიოდში ის უამრავ ჩანაწერს აკეთებს და ოცდაათზე მეტ ფილმში იღებს მონაწილეობას. 1964 წელს არმსტრონგი მის ყველაზე გაყიდვად ალბომს უშვებს, სახელწოდებით "ჰელო, დოლი".

არმსტრონგი თითქმის სიცოცხლის ბოლომდე დაძაბული ტურების განრიგით ცხოვრობდა (ბოლო რამდენიმე წლის გარდა). ბოლო წლებში ის დროგამოშვებით საკუთარ წარმატებულ ნამუშევრებს გაიმეორებდა ხოლმე თითქმის ზედმიწევნით, ზოგჯერ კი ყველაზე უცნობ და არაფრით გამორჩეულ ნაწარმოებს ისეთი იმპროვიზაციით და ენერგიით შეასრულებდა, რომ საკუთარ ბენდსაც კი აოცებდა. აშშ სახელმწიფო დეპარტამენტის დაფინანსებით მან ტურები გამართა აფრიკაში, ევროპაში და აზიაში. ამ ტურებს უდიდესი წარმატება მოჰყვა, რის შემდეგაც მას ხშირად მოიხსენიებდნენ, როგორც "ელჩ სეჩს" (Ambassador Satch). მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო დროს მას ჯანმრთელობა სწრაფად ურთულდებოდა, მას დაკვრა გარდაცვალების დღემდე არ შეუწყვეტია.

არმსტრონგი გულის შეტევით გარდაიცვალა 1971 წელს 69 წლის ასაკში, ვალდორფის ასტორიის საიმპერატორო დარბაზში სახელგანთქმული შოუს გამართვის ღამეს. დაკრძალულია ფლაშინგის სასაფლაოზე, ნიუ-იორკი.

დისკოგრაფია

ძირითადი ალბომები

1951 - Satchmo at Symphony Hall
1951 - Satchmo at Pasadena
1954 - Louis Armstrong Plays W.C. Handy
1954 - Louis Armstrong and the Mills Brothers, Volume One
1955 - Satch Plays Fats: A Tribute to the Immortal Fats Waller
1955 - Louis Armstrong at the Crescendo, Vol. 1
1956 - Louis Armstrong and Eddie Condon at Newport
1956 - Satchmo the Great
1956 - An Evening With Louis Armstrong and His All Stars
1956 - Louis Armstrong and His All Stars
1956 - Ella and Louis
1957 - Ella and Louis Again
1957 - I've Got the World on a String
1957 - Louis Armstrong Meets Oscar Peterson
1957 - Louis Under the Stars
1957 - Louis and the Angels
1958 - Porgy & Bess
1958 - Louis and the Good BookDecca Records
1959 - Satchmo in Style
1959 - The Five Pennies
1960 - Bing & Satchmo
1961 - Recording Together for the First Time
1961 - The Great Reunion
1962 - The Real Ambassadors
1964 - Hello, Dolly!
1968 - Disney Songs the Satchmo Way
1968 - The One and Only
1970 - What a Wonderful World

რესურსები ინტერნეტში

↑ ^1.0 ^1.1 Deutsche Nationalbibliothek Record #118504053 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ ^2.0 ^2.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^3.0 ^3.1 Czech National Authority Database
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 ^4.3 Find a Grave — 1996.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>
↑ ^5.0 ^5.1 Southern E. Biographical Dictionary of Afro-American and African Musicians — Greenwood Publishing Group, 1982.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q51333926"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3116159"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5349457"></a>
↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a>
↑ African American Registry
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4689673"></a>
↑ BlackPast.org — 2004.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30049687"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:გერმანიის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Deutsche_Nationalbibliothek]]</i>_[http://d-nb.info/gnd/118504053/_Record_#118504053]_//_ინტეგრირებული_ნორმატიული_ფაილი<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-1] 1.0 ^1.1 Deutsche Nationalbibliothek Record #118504053 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827_citetype_Q595971"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:საფრანგეთის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_BnF_authorities:_პლატფორმა_ღია_მონაცემები<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-2] 2.0 ^2.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q856638_citetype_Q1982918_citetype_Q36524"_data-entity-id="Q13550863">Czech_National_Authority_Database<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a></div>-3] 3.0 ^3.1 Czech National Authority Database
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q5535082_citetype_Q33270056_citetype_Q43229_citetype_Q107553922"_data-entity-id="Q63056">[http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=36_Find_a_Grave]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1996.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a></div>-4] 4.0 ^4.1 ^4.2 ^4.3 Find a Grave — 1996.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13136"_data-entity-id="Q51333926"><i_class="wef_low_priority_links">[[:en:Eileen_Southern|Southern&nbsp;E.]]</i>_[[:d:Q51333926|Biographical_Dictionary_of_Afro-American_and_African_Musicians]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:en:Greenwood_Publishing_Group|Greenwood_Publishing_Group]],_1982.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q51333926"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3116159"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5349457"></a></div>-5] 5.0 ^5.1 Southern E. Biographical Dictionary of Afro-American and African Musicians — Greenwood Publishing Group, 1982.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q51333926"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3116159"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5349457"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q2664168">[http://www.enciclopedia.cat/enciclop%C3%A8dies/gran-enciclop%C3%A8dia-catalana/EC-GEC-0005228.xml_Gran_Enciclopèdia_Catalana]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:ca:Grup_Enciclopèdia|Grup_Enciclopèdia]],_1968.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a></div>-6] Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q4689673">[https://aaregistry.org/story/louis-armstrong-black-americas-gift-to-the-world/_African_American_Registry]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4689673"></a></div>-7] African American Registry
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4689673"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127_citetype_Q163740_citetype_Q11028"_data-entity-id="Q30049687">BlackPast.org<span_class="wef_low_priority_links">_—_2004.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30049687"></a></div>-8] BlackPast.org — 2004.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30049687"></a>

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]