ფრიზული ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შეუმოწმებელი ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

11:36, 15 დეკემბერი 2011-ის ვერსია

ფრიზ(ი)ული ენები, ან ფრიზ(ი)ული ენა (თვითსახელრქმევა Fryske talen) წარმოადგენს მეტყველებების, ან დიალექტების კრებით სახელწოდებას. ფრიზიულად გერმანია-ნიდერლანდების საზღვარზე მცხოვრები ხალხები მეტყველებენ, რომელთაც ფრიზებს უწოდებენ. ფრიზები რაოდენობრივად დაახლოებით დაახლ. 400 000 კაცია.

ფრიზიული გავრცელებულია ძირითადად ისტორიულ ფრიზიაში — ფრისლანდიაში, დასავლეთფრიზული კუნძულების ტერსჰელინგისა და სჰირმონიკოგის ჩათვლით (დაახლ. 350 ათასი კაცი), ასევე გერმანიის ჩრდილო-დასავლეთში, ზატერლანდში — ქვემო საქსონია; უკიდურეს ჩრდილოეთში — შლეზვიგ-ჰოლშტაინის მხარე ჩრდილოფრიზული კუნძულების და კუნძულ ჰელგოლანდის ჩათვლით. დაახლ: 16 ათასი კაცი.

თავად ფრიზები თავიანთ თავს სხვადასხვა ფორმით მოიხსენებიენ; დასავლელი ფრიზები იტყვიან ფორმა Frysk-ს [ფრისკ], ჩრდილოელები - fresk-ს [ფრესკ], ან frasch-ს [ფრაშ] ამბობენ, ხოლო თვითსახელდების მეტ-ნაკლებად გავრცელებული, ან ყველა კუთხისთვის მეტ-ნაკლებად მისაღები ფორმებია Friisk [ფრიისკ], ანდა Fräisk [ფრეისკ].

ფრიზიულ ენებს ყოფენ სამ ერთეულად, რომელთაც ზოგი ენათმეცნიერი სამ ენად განიხილავს, ხოლო ზოგიერთი კი ერთი ენის სამ დიალექტად მიიჩნევს მათ.

წინათ, ფრიზული ენა საკმაოდ დიდ ტერიტორიაზე იყო გავრცელებული — ნიდერლანდების ეიოიდერსეს ყურიდან დანიის სამხრეთ ნაპირებამდე. XVI საუკუნეში ფრისლანდიამ დამოუკიდებლობა დაკარგა და ენაც ნიდერლანდურის მიერ განიდევნა ოფიციალური ორგანოებიდან. ამის შემდეგ ფრიზულმა ენამ მხოლოდ და მხოლოდ საყოფაცხოვრებო მნიშვნელობა მიიღო.

ფრიზული ენა ყველაზე ახლოს დგას ძველინგლისურთან, ამის მიუხედავად, თანამედროვე ინგლისურად მოლაპარაკე ადამიანს ფრიზული ენის გაგება გაუჭირდება, გარდა გამონაკლისი ფრაზებისა. ფრიზულს ხშირად შეცდომით ნიდერლანდურთან აიგივებენ.

ლიტერატურა

Bußmann, Hadumod: Lexikon der Sprachwissenschaft. Herausgegeben von Hadumod Bußmann. Dritte, aktualisierte und erweiterte Auflage. Stuttgart: Kröner 2002
Omniglot links to various Frisian resources
Tresoar - ფრიზიის ისტორიისა და ლიტერატურის ცენტრი
Research. Fryske Akademy.

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
 [[ფაილი:Bilingual signs German-Frisian, police station Husum, Germany 0892.JPG|მინი|პოლიციის ნიშანი [[გერმანული ენა|გერმანულსა]] და ფრიზულ ენებზე ქ. [[ჰუზუმი|ჰუზუმში]]]]
+'''ფრიზ(ი)ული ენები''', ან '''ფრიზ(ი)ული ენა''' (თვითსახელრქმევა  '''Fryske talen''') წარმოადგენს [[მეტყველება (ენათმეცნიერება)|მეტყველებების]], ან [[დიალექტი|დიალექტების]] კრებით სახელწოდებას. ფრიზიულად  [[გერმანია]]-ნიდერლანდების საზღვარზე მცხოვრები ხალხები მეტყველებენ, რომელთაც [[ფრიზები|ფრიზებს]] უწოდებენ. ფრიზები რაოდენობრივად დაახლოებით დაახლ. 400 000 კაცია.
-'''ფრიზული ენა'''  — [[ფრიზები]]ს ენა, განეკუთვნება [[გერმანული ენები|გერმანული ენების]] დასავლეთ ჯგუფს.
-გავრცელებულია ძირითადად ისტორიულ [[ფრიზია]]ში — [[ფრისლანდია]]ში, დასავლეთფრიზული კუნძულების ტერსჰელინგისა და სჰირმონიკოგის ჩათვლით (დაახლ. 350 ათასი კაცი), ასევე [[გერმანია|გერმანიის]] ჩრდილო-დასავლეთში, [[ზატერლანდი|ზატერლანდში]] — [[ქვემო საქსონია]]; უკიდურეს ჩრდილოეთში — [[შლეზვიგ-ჰოლშტეინი]]ს მიწა ჩრდილოფრიზული კუნძულების და კუნძულ ჰელჰოლანდის ჩათვლით. დაახლ: 16 ათასი კაცი. (ჰელჰოლანდის დიალექტი).
+ფრიზიული გავრცელებულია ძირითადად ისტორიულ [[ფრიზია|ფრიზიაში]] — ფრისლანდიაში, დასავლეთფრიზული კუნძულების ტერსჰელინგისა და სჰირმონიკოგის ჩათვლით (დაახლ. 350 ათასი კაცი), ასევე გერმანიის ჩრდილო-დასავლეთში, ზატერლანდში — ქვემო საქსონია; უკიდურეს ჩრდილოეთში — შლეზვიგ-ჰოლშტაინის მხარე ჩრდილოფრიზული კუნძულების და კუნძულ ჰელგოლანდის ჩათვლით. დაახლ: 16 ათასი კაცი.
-'''ფრიზიული ენები''', ან '''ფრიზიული ენა''' (თვითსახელრქმევა  '''Fryske talen''') წარმოადგენს [[მეტყველება (ენათმეცნიერება)|მეტყველებების]], ან [[დიალექტი|დიალექტების]] კრებით სახელწოდებას. ფრიზიულად  [[გერმანია]]-ნიდერლანდების საზღვარზე მცხოვრები ხალხები მეტყველებენ, რომელთაც [[ფრიზები|ფრიზებს]] უწოდებენ. ფრიზები რაოდენობრივად დაახლოებით 400 000 კაცია.
-ფრიზიული გავრცელებულია ძირითადად ისტორიულ [[ფრიზია|ფრიზიაში]] — ფრისლანდიაში, დასავლეთფრიზული კუნძულების ტერსჰელინგისა და სჰირმონიკოგის ჩათვლით (დაახლ. 350 ათასი კაცი), ასევე გერმანიის ჩრდილო-დასავლეთში, ზატერლანდში — ქვემო საქსონია; უკიდურეს ჩრდილოეთში — შლეზვიგ-ჰოლშტეინის მიწა ჩრდილოფრიზული კუნძულების და კუნძულ ჰელჰოლანდის ჩათვლით. დაახლ: 16 ათასი კაცი. (ჰელჰოლანდის დიალექტი).
 თავად ფრიზები თავიანთ თავს სხვადასხვა ფორმით მოიხსენებიენ; დასავლელი ფრიზები იტყვიან ფორმა '''Frysk'''-ს [''ფრისკ''], ჩრდილოელები - fresk-ს [''ფრესკ''], ან '''frasch'''-ს [''ფრაშ''] ამბობენ, ხოლო თვითსახელდების მეტ-ნაკლებად გავრცელებული, ან ყველა კუთხისთვის მეტ-ნაკლებად მისაღები ფორმებია '''Friisk''' [''ფრიისკ''], ანდა '''Fräisk''' [''ფრეისკ''].
-ფრიზიულ ენებს მიაკუთვნებენ სამ ერთეულს, რომელსაც ზოგი ენათმეცნიერი სამ [[ენა (ენათმეცნიერება)|ენად]] განიხილავს, ხოლო ზოგიერთი კი ერთი ენის სამ დიალექტად მიიჩნევს მათ.
+ფრიზიულ ენებს ყოფენ სამ ერთეულად, რომელთაც ზოგი ენათმეცნიერი სამ [[ენა (ენათმეცნიერება)|ენად]] განიხილავს, ხოლო ზოგიერთი კი ერთი ენის სამ დიალექტად მიიჩნევს მათ.
 წინათ, ფრიზული ენა საკმაოდ დიდ ტერიტორიაზე იყო გავრცელებული — [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდების]] ეიოიდერსეს ყურიდან [[დანია|დანიის]] სამხრეთ ნაპირებამდე. [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნეში]] ფრისლანდიამ დამოუკიდებლობა დაკარგა და ენაც [[ნიდერლანდური ენა|ნიდერლანდურის]] მიერ განიდევნა ოფიციალური ორგანოებიდან. ამის შემდეგ ფრიზულმა ენამ მხოლოდ და მხოლოდ საყოფაცხოვრებო მნიშვნელობა მიიღო.