რენე დეკარტი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შეუმოწმებელი ვერსია]

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

07:23, 10 ნოემბერი 2011-ის ვერსია

რენე დეკარტი (René Descartes); (დ. 31 მარტი, 1596, ლაე (ტურენი) ― გ. 11 თებერვალი, 1650, სტოკჰოლმი), ასევე ცნობილი როგორც კარტესიუსი — ფრანგი ფილოსოფოსი, მათემატიკოსი და მეცნიერი. სოყოველთაოდ აღიარებული, როგორც თანამედროვე ფილოსფიის ფუძემდებელი და „თანამედროვე მათემატიკის მამა“. დეკარტმა შექმნა ანალიზური გეომეტრიის საფუძვლები, შემოიღო ცვლადი სიდიდის ცნება, დაამუშავა კოორდინატთა მეთოდი და აგრეთვე, დაამყარა კავშირი ალგებრასა და გეომეტრიას შორის.

ბიოგრაფია

რენე დეკარტი დაიბადა საფრანგეთის ქალაქ ლაეში 1596 წელს. მისი ლათინიზირებული სახელია რენატუს კარტეზიუსი. მომავალ მათემატიკოსს, ფიზიკოსსა და ფიზიოლოგს ლოგიკური მსჯელობისადმი სიყვარულის გამო ჯერ კიდევ ბავშვობიდან შეარქვეს პატარა ფილოსოსფოსი. 1604-1612 წლებში სწავლობდა ლა ფლეშის სკოლაში. იგი სწრაფად და იოლად ასრულებდა საშინაო დავალებებს ყველა საგანში, განსაკუთრებით კი მათემატიკა უყვარდა. სკოლის დამთავრების შემდეგ ჩაირიცხა ქალაქ პუატიეს უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე, რომელიც წარჩინებით დაამთავრა.

ახალგაზრდა დეკარტი წარმატებით ეუფლებოდა მეცნიერების საფუძვლებს. მისი ინტერესები მხოლოდ მათემატიკით არ შემოიფარგლებოდა. აინტერესებდა მექანიკა, ოპტიკა, ბიოლოგია, ფილოსოფია. ამ დროს დეკარტი უკვე პარიზში ცხოვრობდა. ზოგჯერ საქმე პარიზის ქუჩებში დუელამდეც მიდიოდა; ეს იყო მუშკეტერების დაუვიწყარი ეპოქა, რომელსაც ასე კარგად ვიცნობთ ალექსანდრე დიუმას სამი მუშკეტერის წყალობით.

1618 წელს რენე დეკარტი მოხალისე მუშკეტერად ჩაეწერა ესპანეთის წინააღმდეგ მებრძოლთა რიგებში, მაგრამ ბრძოლებში მონაწილეობა არ მიუღია. სანამ მოხალისე მუშკეტერების არმია ქალაქ ბრედში იდგა, უსაქმურობისაგან გაბრაზებული ახალგაზრდა მეცნიერები იმით ერთობოდნენ, რომ თავსატეხ ამოცანებს იგონებდნენ, ქალაქის ქუჩებში აკრავდნენ და ყველას იწვევდნენ მათ ამოსახსნელად. ასეთ შეჯიბრებებში რენე დეკარტიც მონაწილეობდა და ამ გზით მალე გაეცნო ადგილობრივ მეცნიერებს. 1619 წლის 10 ნოემბერს, შთაგონების წუთებში მეცნიერს მოეჩვენა, რომ აღმოაჩინა უნივერსალური მეთოდი_ კოორდინატთა მეთოდი. ამ აღმოჩენამ მასზე უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა. 1621 წელს დეკარტმა არმიაში სამსახური მიატოვა და მთელი სიცოცხლე მხოლოდ მათემატიკის პრობლემებზე მუშაობას მიუძღვნა.

სახელგანთქმული ფრანგი სწავლული შვედეთის დედოფალმა მიიწვია, რომელსაც სურდა მისი ხელმძღვანელობით მეცნიერებას დაუფლებოდა. იგი შვედეთის მეცნიერებათა აკადემიის შექმნასაც აპირებდა და ამ საქმეში დეკარტის დახმარების იმედი ჰქონდა. დეკარტი 1629-49 წლებში ცხოვრობდა სტოკჰოლმში, სადაც 1649 წელს დასტამბული გეომეტრია გამოსცა.

რენე დეკარტი გარდაიცვალა 1650 წლის 11 თებერვალს სტოკჰოლმში. ითვლება რომ გარდაცვალების მიზეზი იყო პნევმონია. გერმანელი ფილოსოფოსი თეოდორ ებერტი^[1] მიიჩნევს რომ ის მოწამლა რომის კათოლიკური ეკლესიის წარმომადგენლობამ სტოკჰოლმში, რადგან მის რადიკალურ შეხედულებებს თეოლოგიაზე შეეძლო ხელი შეეშლა ლუთერანი შვედეთის მონარქის კათოლიციზმისკენ შემობრუნების საქმეში.^[2]

სქოლიო

↑ Prof. Dr. Theodor Ebert, Friedrich-Alexander-Universität, Erlangen-Nürnberg.
↑ Lizzy Davies, Descartes was 'poisoned by Catholic priest' , The Observer, Sunday, 14 February 2010.

თარგი:Link FA

[1] Prof. Dr. Theodor Ebert, Friedrich-Alexander-Universität, Erlangen-Nürnberg.

[2] Lizzy Davies, Descartes was 'poisoned by Catholic priest' , The Observer, Sunday, 14 February 2010.

[1]

[2]

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
-{{წყარო}}
 [[ფაილი:Frans Hals - Portret van René Descartes.jpg|thumbnail|180px|რენე დეკარტი]]
 '''რენე დეკარტი''' (René Descartes); (დ. [[31 მარტი]], [[1596]], ლაე (ტურენი) ― გ. [[11 თებერვალი]], [[1650]], [[სტოკჰოლმი]]), ასევე ცნობილი როგორც '''კარტესიუსი''' — ფრანგი ფილოსოფოსი, მათემატიკოსი და მეცნიერი. სოყოველთაოდ აღიარებული, როგორც თანამედროვე ფილოსფიის ფუძემდებელი და „თანამედროვე მათემატიკის მამა“. დეკარტმა შექმნა [[ანალიზური გეომეტრია|ანალიზური გეომეტრიის]] საფუძვლები, შემოიღო [[ცვლადი სიდიდე|ცვლადი სიდიდის]] ცნება, დაამუშავა [[კოორდინატთა მეთოდი]] და აგრეთვე, დაამყარა კავშირი [[ალგებრა]]სა და [[გეომეტრია]]ს შორის.
 == ბიოგრაფია ==
+რენე დეკარტი დაიბადა [[საფრანგეთი]]ს ქალაქ [[ლაეში]] 1596 წელს. მისი ლათინიზირებული სახელია რენატუს კარტეზიუსი. მომავალ მათემატიკოსს, ფიზიკოსსა და ფიზიოლოგს ლოგიკური მსჯელობისადმი სიყვარულის გამო ჯერ კიდევ ბავშვობიდან შეარქვეს პატარა ფილოსოსფოსი. [[1604]]-[[1612]] წლებში სწავლობდა [[ლა ფლეში]]ს სკოლაში. იგი სწრაფად და იოლად ასრულებდა საშინაო დავალებებს ყველა საგანში, განსაკუთრებით კი [[მათემატიკა]] უყვარდა. სკოლის დამთავრების შემდეგ ჩაირიცხა ქალაქ [[პუატიე]]ს უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე, რომელიც წარჩინებით დაამთავრა.
-{{ვიკი}}
+ახალგაზრდა დეკარტი წარმატებით ეუფლებოდა მეცნიერების საფუძვლებს. მისი ინტერესები მხოლოდ მათემატიკით არ შემოიფარგლებოდა. აინტერესებდა [[მექანიკა]], [[ოპტიკა]], [[ბიოლოგია]], [[ფილოსოფია]]. ამ დროს დეკარტი უკვე პარიზში ცხოვრობდა. ზოგჯერ საქმე [[პარიზი]]ს ქუჩებში დუელამდეც მიდიოდა; ეს იყო მუშკეტერების დაუვიწყარი ეპოქა, რომელსაც ასე კარგად ვიცნობთ [[ალექსანდრე დიუმა]]ს [[სამი მუშკეტერი]]ს წყალობით.
-რენე დეკარტი დაიბადა [[საფრანგეთი]]ს ქალაქ [[ლაეში]] 1596 წელს. მისი ლათინიზირებული სახელია რენატუს კარტეზიუსი. მომავალ მათემატიკოსს, ფიზიკოსსა და ფიზიოლოგს ლოგიკური მსჯელობისადმი სიყვარულის გამო ჯერ კიდევ ბავშვობიდან შეარქვეს პატარა ფილოსოსფოსი. [[1604]]-[[1612]] წლებში სწავლობდა [[ლა ფლეში]]ს სკოლაში. იგი სწრაფად და იოლად ასრულებდა საშინაო დავალებებს ყველა საგანში, განსაკუთრებით კი მათემატიკა უყვარდა. სკოლის დამთავრების შემდეგ ჩაირიცხა ქალაქ [[პუატიე]]ს უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე, რომელიც წარჩინებით დაამთავრა.
+[[1618]] წელს რენე დეკარტი მოხალისე მუშკეტერად ჩაეწერა [[ესპანეთი]]ს წინააღმდეგ მებრძოლთა რიგებში, მაგრამ ბრძოლებში მონაწილეობა არ მიუღია. სანამ მოხალისე მუშკეტერების არმია ქალაქ ბრედში იდგა, უსაქმურობისაგან გაბრაზებული ახალგაზრდა მეცნიერები იმით ერთობოდნენ, რომ თავსატეხ ამოცანებს იგონებდნენ, ქალაქის ქუჩებში აკრავდნენ და ყველას იწვევდნენ მათ ამოსახსნელად. ასეთ შეჯიბრებებში რენე დეკარტიც მონაწილეობდა და ამ გზით მალე გაეცნო ადგილობრივ მეცნიერებს. [[1619]] წლის 10 ნოემბერს, შთაგონების წუთებში მეცნიერს მოეჩვენა, რომ აღმოაჩინა უნივერსალური მეთოდი_ კოორდინატთა მეთოდი. ამ აღმოჩენამ მასზე უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა. [[1621]] წელს დეკარტმა არმიაში სამსახური მიატოვა და მთელი სიცოცხლე მხოლოდ მათემატიკის პრობლემებზე მუშაობას მიუძღვნა.
-ახალგაზრდა დეკარტე გატაცებით ეუფლებოდა მეცნიერების საფუძვლებს და თანაც წარმატებით. მისი ინტერესები მხოლოდ მათემატიკით არ შემოიფარგლებოდა. აინტერესებდა მექანიკა, ოპტიკა, ბიოლოგია, ფილოსოფია. ამ დროს დეკარტე უკვე პარიზში ცხოვრობდა. ზოგჯერ საქმე პარიზის ქუჩებში დუელამდეც მიდიოდა; ეს იყო მუშკეტერების დაუვიწყარი ეპოქა, რომელსაც ასე კარგად ვიცნობთ [[ალექსანდრე დიუმას]] [[სამი მუშკეტერი]]ს წყალობით.
+[[ფაილი:René Descartes i samtal med Sveriges drottning, Kristina.jpg|მინი|რენე დეკარტი შვედეთის დედოფალ [[ქრისტინა (შვედეთის დედოფალი)|ქრისტინასთან]]]]
-წელს რენე დეკარტე მოხალისე მუშკეტერად ჩაეწერა ესპანეთის წინააღმდეგ მებრძოლთა რიგებში, მაგრამ ბრძოლებში მონაწილეობა არ მიუღია. სანამ მოხალისე მუშკეტერების არმია ქალაქ ბრედში იდგა, უსაქმურობისაგან გაბრაზებული ახალგაზრდა მეცნიერები იმით ერთობოდნენ, რომ თავსატეხ ამოცანებს იგონებდნენ, ქალაქის ქუჩებში აკრავდნენ და ყველას იწვევდნენ მათ ამოსახსნელად. ასეთ შეჯიბრებებში რენე დეკარტეც მონაწილეობდა და ამ გზით მალე გაეცნო ადგილობრივ მეცნიერებს. ერთხელ, ეს იყო 1619 წლის 10 ნოემბერი, შთაგონების წუთებში მეცნიერს მოეჩვენა, რომ აღმოაჩინა უნივერსალური მეთოდი_ კოორდინატთა მეთოდი. ამ აღმოჩენამ მასზე უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა, 1621 წელს დეკარტმა არმიაში სამსახური მიატოვა და მთელი სიცოცხლე მხოლოდ მათემატიკის პრობლემებზე მუშაობას მიუძღვნა.
+სახელგანთქმული ფრანგი სწავლული [[შვედეთი]]ს დედოფალმა მიიწვია, რომელსაც სურდა მისი ხელმძღვანელობით მეცნიერებას დაუფლებოდა. იგი შვედეთის მეცნიერებათა აკადემიის შექმნასაც აპირებდა და ამ საქმეში დეკარტის დახმარების იმედი ჰქონდა. დეკარტი 1629-49 წლებში ცხოვრობდა სტოკჰოლმში, სადაც 1649 წელს დასტამბული გეომეტრია გამოსცა.
+რენე დეკარტი გარდაიცვალა 1650 წლის 11 თებერვალს სტოკჰოლმში. ითვლება რომ გარდაცვალების მიზეზი იყო [[პნევმონია]]. [[გერმანელები|გერმანელი]] ფილოსოფოსი თეოდორ ებერტი<ref>Prof. Dr. Theodor Ebert, [http://www.presse.uni-erlangen.de/infocenter/presse/pressemitteilungen/nachrichten_2004/01/3458ebert65.shtml Friedrich-Alexander-Universität, Erlangen-Nürnberg].</ref> მიიჩნევს რომ ის მოწამლა [[რომის კათოლიკური ეკლესია|რომის კათოლიკური ეკლესიის]] წარმომადგენლობამ სტოკჰოლმში, რადგან მის რადიკალურ შეხედულებებს [[თეოლოგია]]ზე შეეძლო ხელი შეეშლა [[ლუთერანიზმი|ლუთერანი]] შვედეთის მონარქის [[კათოლიციზმი]]სკენ შემობრუნების საქმეში.<ref>Lizzy Davies, [http://www.guardian.co.uk/world/2010/feb/14/rene-descartes-poisoned-catholic-priest ''Descartes was 'poisoned by Catholic priest' ''], The Observer, Sunday, 14 February 2010.</ref>
-სახელგანთქმული ფრანგი სწავლული შვედეთის დედოფალმა მიიწვია, რომელსაც სურდა მისი ხელმძღვანელობით მეცნიერებას დაუფლებოდა გარდა ამისა, იგი შვედეთის მეცნიერებათა აკადემიის შექმნასაც აპირებდა და ამ საქმეში დეკარტის დახმარების იმედი ჰქონდა. დეკარტი 1629-49 წლებში ცხოვრობდა სტოკჰოლმში, სადაც 1649 წელს დასტამბული გეომეტრია გამოსცა.
+==სქოლიო==
+{{სქოლიო}}
 {{ვიკიციტატა}}
-{{ესკიზი-ბიოგრაფია}}
 {{DEFAULTSORT:დეკარტი, რენე}}