ოვამბო (ხალხი)
ოვამბო (ხალხი), ამბო (თვითსახელწოდება) — ხალხი სამხრეთ აფრიკაში. ცხოვრობენ ნამიბიის ჩრდილოეთსა და ანგოლის სამხრეთში — რეგიონში, რომელიც ცნობილია ოვამბოლენდის სახელით. იყოფა დიდი რაოდენობით სუბეთნიკურ ჯგუფებად. მაგ: ნდონგა, კვანიამა, კვამბი, ჰგანდერა, ნბალანტუ, კვალუდი, კოლონკადი, ეუნდა, მბანდია და სხვ. საერთო რაოდენობა დაახლო. 900 ათასი. მათ შორის, დაახლ. 750 ათასი ცხოვრობს ნამიბიაში და წარმოადგენს ამ ქვეყნის მოსახლეობის ყველაზე დიდ ეთნიკურ ჯგუფს. საუბრობენ ოშივანდოს ენაზე, რომელიც მოიცავს კვანიამასა და ნდონგას ქვე-ენებს. (ზონა R ბანტუს ჯგუფები ბენუე-კონგოლეზური ოჯახი).
ოვამბოები წარმოშობით იყვნენ ცენტრალური აფრიკიდან. ისინი გადასახლდნენ სამხრეთით მდინარეებს ოკავანგოსა და კუნენეს შორის რეგიონში XV-XVI სს. და შექმნეს ადრესახელმწიფოებრივი გაერთიანება. XX ს. დასაწყისში მათ დიდი წინააღმდეგობა გაუწიეს კოლონიზატორებს.
ოვამბოს ტომები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]დღისათვის ოვამბოს ოთხი ტომი ცხოვრობს სამხრეთ ანგოლაში, კუნენეს პროვინციაში. რვა კი ჩრდილოეთ ნამიბიაში. ტერიტორია, რომელიც ტრადიციულად ცნობილია როგორც ოვამბოლენდე, რამდენიმე ოლქად იყოფა: ომუსატი, ოშიკოტო, ხანგვენა, ოშანა. ოვამბო ხალხის უმრავლესობა აქ ცხოვრობს, ტომების ნაწილი გადასახლდა სამხრეთში, ქვეყნის სხვა ნაწილებში. ოვამბოს რვა ტომიდან კვანიამა ყველაზე დიდი ტომია. სხვა ტომები ატარებენ შემდეგ სახელებს: ნდონგა, კვალუდი, მბალანხუ, კვამბი, ნგანდველა და ორი მცირერიცხოვანი ტომი უნდა და ნკოლანდი.
მიგრაცია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ოვამბოს მშრომელთა დიდი ნაწილი სამუშაოს ძებნაში გადასახლდა ქვეყნის სხვადასხვა ნაწილებში. დღეისათვის მეთევზეთა და სამთო მრეწველობის წარმომადგენელთა მშრომელების ძირითადი ნაწილი სწორედ ოვამბოს ხალხია.
ტომობრივი ორგანიზაცია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]თითოეულ ტომს ჰყავს თავისი ბელადი, რომელიც პასუხისმგებელია თავის ტომზე. ზოგიერთი ტომი უკვე გადავიდა უხუცესთა საბჭოს სისტემაზე ტომთაშიდა საქმეების მოსაგვარებლად. ოვამბოლენდეს ბელადთა ოჯახის წევრები ცნობილი არიან ააკვანეკამბას სახელით და მხოლოდ მას აქვს ბელადობის უფლება, ვინც დაბადებით ოჯახის წევრია.
რელიგია და ტრადიციები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ოვამბოტა უმეტესობა დღეისათვის ქრისტიანია (ლუთერანი). მათ სამშობლოში 1870-ან წლებში ჩამოვიდნენ ფინელი მისიონერები და ადგილობრივი მოსახლეობის უმეტესობა მოინათლა ქრისტიანად. თუმცა შემონახულია ზოგიერთი ძველი ტრადიცია. როგორც მისიონერთა მოღვაწეობის შედეგი, თითქმის მთელი ომაბო დღისათვის ევროპული სამოსით იმოსება და ისმენს დასავლურ სიმღერებას. ისინი ჯერ კიდევ ცეკვავენ ტრადიციულ ცეკვებს, თუმცა ბარაბანის მუსიკაზეა ცეკვები შერწყმული. ქორწინების უმრავლესობა წარმოადგენს ქრისტიანული წესებისა და ოვამბოს ტრდაციების ნაზავს.
ყოფა-ცხოვრება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ოვამბოელთა სახლები შედგება რამდენიმე კარვისაგან, რომელსაც გარს აკრავს გრძელი ვერტიკალურად მდგარი ბოძების ღობე. ზოგი ოჯახი აგებს დასავლური ტიპის ცემენტის ბლოკის სახლებს. თითოეულ კარავს თავისი დანიშნულება აქვს. მაგ: საძინებელი, სამზარეულო და სხვ. წყალს ძირითადად მოიპოვებენ უახლოესი საერთო სარგებლობის ჭიდან.
ოჯახების უმრავლესობას გააჩნის მიწის ნაკვეთი, სადაც ძირითადად მოჰყავთ ფეტვი, რომელიც შემდეგ გადამუშავდება ფაფად ან ლუდად. აგრეთვე, მოჰყავთ საზამთრო, გოგრა და სხვ. მრავალ ოჯახს გააჩნია მეურნეობაში თხები, მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვი და რამდენიმე ღორიც კი. ახალგაზრდების სამუშაოს წარმოადგენს საქონლის დაცვა და შესაბამისი საძოვრის მოძიება. ფერმებში მრავლად ჰყავთ შინაური ფრინველი. როცა წვიმების სეზონი იწყება, ანგოლის ჩრდილოეთით მდინარეები დიდდება, დროებით გამშრალი ტბები ხელახლა ივსება და მათ შემოგარენში ჩნდებიან თევზები, ჩიტები, ბაყაყები.
სახლებში, ძირითადად, აკეთებენ ჭურჭელს, კერავენ ქსოვილს, კვეთენ ხეზე. ეს საქმიანობა შემოსავალს აძლევს ბევრ ქალს, რომლებიც მანამდე მხოლოდ მიწას ამუშავებდნენ და ზრდიდნენ ბავშვებს. დღეისათვის ქალები ხშირად მუშაობენ ძიძებად, გამყიდველებად, მასწავლებლებად.
ტრადიციული რწმენა-წარმოდგენები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ოვამბოები წინათ ცხოვრობდნენ რელიგიურ-მისტიკური წარმოდგენების ძლიერი გავლენის ქვეშ. მათ არა მხოლოდ სწამდათ კეთილი და ბოროტი სულების, არამედ ძალიან ცრუმორწმუნეებიც იყვნენ. ოვამბოთა უმრავლესობა ეთაყვანებოდა უმაღლეს სულს, კალუნგას, რომელიც მამაკაცი ღვათების სახით ჰყავდათ წარმოდგენილი. მათი რწმენით, კალუნგა ფარულად და შეუმჩნევლად დადიოდა ადამიანთა შორის ფარულად. ის მათთვის მნიშვნელოვანი ღვთაებაა. ოვამბოტა წარმოდგენით, როდესაც ტომი განიცდის მძიმე განსაცდელს, მაგ: შიმშილობს ან ავადმყოფობს, უმაღლესი სულის, კალუნგას მოვალეობას წარმოადგენს — დაეხმაროს ხალხს.
ოვამბოს ძირითადი რწმენა-წარმოდგენები ტრიალებს კალუნგას გარშემო. როდესაც ტომის წევრს სურს ბელადის სახლში შესვლა, მან ჯერ უნდა გაიხადოს ფეხსაცმელი (სანდლები). ეს რწმენა დაკავშირებულია იმ წარმოდგენასთან, რომ თუ ვინმე სანდლებით შევიდა სახლში, მაშინ ბელადის ოჯახის რომელიმე წევრი გარადიცვლება. მათ სწამთ, აგრეთვე, ცეცხლის სიწმინდე, რომელიც ბელადის სახლში ანთია. თვლიან, რომ თუ ეს ცეცხლი ჩაქრება, მაშინ ბელადი და მთელი ტომი გაქრება. არსებობს, აგრეთვე, მოსავლის აღების დასრულების სადღესასწაულო ცერემონია, რომელშიც ტომის ყველა წევრი მონაწილეობს.