კონჩა მიშელი
| კონჩა მიშელი | |
|---|---|
 | |
| მშობლიური სახელი | კონსეფციონ მიშელი |
| დაბადების თარიღი |
1899 ხალისკო, მექსიკა |
| გარდაცვალების თარიღი | 27 დეკემბერი, 1990 |
| ეროვნება |
 მექსიკა |
| საქმიანობა | მომღერალი, სიმღერების მწერალი, აქტივისტი |
კონჩა მიშელი (დ. 1899 – გ. 1990) – მექსიკელი მომღერალი და სიმღერების ავტორი, პოლიტიკური აქტივისტი, დრამატურგი და მკვლევარი, რომელმაც რამდენიმე პროექტი გამოაქვეყნა მკვიდრი თემების კულტურის შესახებ.[1] იგი იყო ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვან ქალთაგან, ვინც მღეროდა კორიდოს სტილში. მან შექმნა ფოლკლორის ინსტიტუტი მიჩოაკანში და იყო ფოლკლორის ერთ-ერთი პირველი შემგროვებელი და მექსიკელი ხალხის ტრადიციების შემნახველი.[2] ის იყო კულტურული სახე, რომელსაც ჰქონდა ურთიერთობა ორ პრეზიდენტთან და მექსიკის ყველაზე გამოჩენილ მხატვართა ფართო სპექტრთან, მათ შორის დიეგო რივერა, ფრიდა კალო, გვადალუპე მარინი, თინა მოდოტი, ელენა პონიატოვსკა,[3] ანიტა ბრენერი და სხვები.[4]
ადრეული ცხოვრება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]კონსეპსიონ მიშელი დაიბადა 1899 წელს ვილა პურიფიკასიონში, ხალისკოში, მექსიკაში. მისი ბაბუა, ლუი მიშელი, იყო ხალისკოს სანაპიროს ერთ-ერთი ფეოდალი.[1] მისი დაბადების შემდეგ ოჯახი გადავიდა სალინა კრუზში, ოახაკაში, სადაც მისი მამა მეზღვაურ გემებთან ვაჭრობით იყო დაკავებული.[3] იგი ნაადრევად დაბადებული ბავშვი იყო და მშობლებმა შვიდი წლის ასაკში გაგზავნეს სკოლაში, წმინდა იგნატიუს ლოიოლას სახელობის კონვენტში, რომელიც ბაბუამ ააშენა სოფელ ეხუტლაში.[1] იგი დარჩა ოთხი წელი და ისწავლა სიმღერა და გიტარაზე დაკვრა,[3] მაგრამ მას შემდეგ, რაც აიძულა სხვა ახალბედებს გაქცეულიყვნენ და სცადა ცეცხლი წაეკიდა ერთ-ერთი წმინდანისთვის, კონჩა გააძევეს.[1] მიშელის და, ალბინა, იყო მთავარი ადამიანი, რომელიც ზრდიდა კონჩას. კონჩამ მიიღო სტიპენდია გვადალახარას კონსერვატორიაში ოპერის შესასწავლად. ამ პერიოდის მოვლენების თარიღები, ჯოსლინ ოლკოტის თქმით, ძნელია ზუსტად განისაზღვროს, მაგრამ კონჩას 15 წლის იუბილემდე ქალიშვილი შეეძინა; მცირე ხნით ცხოვრობდა ნიუ-იორკში; დაბრუნდა მექსიკაში; დაქორწინდა, შეეძინა ვაჟი და განქორწინდა.[3]
აქტივიზმი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1918 წელს მიშელი შეუერთდა მექსიკის კომუნისტურ პარტიას და დაიწყო ცხოვრებისეული პარტნიორობა ერნან ლაბორდთან, პარტიის გენერალურ მდივანთან და პირველ მოადგილესთან.[2] 1925 წლისთვის მან დააინტერესა მთავრობა ადგილობრივი სიმღერების დოკუმენტაციის პროექტით და 1925 წლიდან 1926 წლამდე კონჩა მოგზაურობდა ქვეყანაში ფოლკლორისა და სიმღერების მაგალითების განათლების სამდივნოსთვის შესაგროვებლად.[1]
1932 წელს მიშელმა გადაწყვიტა გადასულიყო ნიუ-იორკში,[3] სადაც სწავლობდა სოციალურ მეცნიერებათა სკოლაში[1] დაახლოებით ერთი წლის განმავლობაში. ნიუ-იორკში ყოფნისას მან იმღერა ჯონ დ. როკფელერის დაბადების დღეზე, მისივე სახლში.[4][2] ამასთანავე დაესწრო გახსნას, რომელიც გაიმართა ნიუ-იორკის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმში, სადაც მან 1200$ მოიგო. მან თავისი მოგება ევროპასა და საბჭოთა კავშირში სამოგზაუროდ გამოიყენა. იგი ფრიდა კალოსა და დიეგო რივერას მეგობარი იყო.[5]
რუსეთში წასვლის მიზანი იყო სოციალისტურ ქვეყანაში ქალების მდგომარეობის შესწავლა. იგი შეხვდა ალექსანდრა კოლონტაის, ნადეჟდა კრუპსკაიას და კლარა ცეტკინს და ნახა თავისი მეგობარი თინა მოდოტი.[6] 1933 წლის ბოლოს მიშელი დაბრუნდა საბჭოთა კავშირიდან და „სოფლის ორგანიზატორის“ სახელით ხელახლა მოაწერა ხელი განათლების სამდივნოს კულტურული მისიების პროგრამას. იგი გეგმავდა დახმარებოდა ქალებს მამებისგან ან ქმრებისგან დამოუკიდებლად მოეპოვებინათ მიწა, რათა ქალთა კოლექტივებს შეძლებოდათ მათი მოშენება საარსებო წყაროსთვის.[7] ის არ იყო ფემინისტი, თუმცა მოგვიანებით აქტივისტები მას პროტო-ფემინისტად აცხადებდნენ[3], რადგან მას სჯეროდა მექსიკური გენდერის სისტემაში მუშაობის.[8] მან იგრძნო, რომ მამაკაცის მხარდაჭერა და თანამშრომლობა ქალთა პროექტებთან სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია მათი წარმატებისთვის.[7] ყოველ შემთხვევაში, მისმა ხმაურიანმა უთანხმოებამ კომუნისტურ პარტიასთან ქალთა საკითხებში გამოიწვია მისი პარტიიდან გარიცხვა 1933 წელს. კონჩამ პასუხად გამოაქვეყნა ბროშურა Marxistas y “marxistas”, სადაც განმარტა თავისი შეხედულებები „ქალის კითხვაზე”.[3]
1936 წელს მიშელი ხელმძღვანელობდა დაახლოებით 250 ქალისგან შემდგარ ჯგუფს, რომელიც შეიჭრა პრეზიდენტ პლუტარკო ელიას კალესის ერთ-ერთ მამულში და ამტკიცებდა, რომ იგი უნდა გადაქცეულიყო ქალთა სასწავლო ცენტრად, რადგან რევოლუციამ სოფლის ქალებს არაფერი მისცა. კალესის მცველებმა ქალები გაყარეს, სანამ კონჩა მათთან მოლაპარაკებას აწარმოებდა. წარუმატებლობის მიუხედავად, მან მოიპოვა პოლისების შემქმნელებისა და კალესის მემკვიდრის, ლაზარო კარდენასის მხარდაჭერა. მას ლაზარომ უპასუხა, რომ კიდევ ერთ ფართს მისცემდა სასწავლო ცენტრის დასაარსებლად. მომდევნო რამდენიმე წელი დაეთმო ქალთა საკითხებს, რადგან კონჩამ ხელი შეუწყო დაშლილი ქალთა რევოლუციური ინსტიტუტის რეორგანიზაციას, დაიწყო მუშაობა Confederación Campesina Mexicana-ში (მექსიკის გლეხთა კონფედერაცია) მდივნად და აქტიურად იყო ჩართული ფედერალური პოლიტიკის შემუშავებაში.[3]
რევოლუციური ხელოვნება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1921 წელს ხოსე ვასკონსელოსის დანიშვნა საჯარო განათლების სახელმწიფო მდივნად იყო ერთ-ერთი გადამწყვეტი მომენტი მექსიკის ხელოვნების სამყაროში. ვასკონსელოსმა გააჟღერა იდეა, რომ ქვეყნის საუკეთესო მხატვრები გამოეყენებინათ მექსიკის რევოლუციის ფილოსოფიისა და იდეალების გასავრცელებლად, ძირითადად გაუნათლებელი საზოგადოების წინაშე. მემარცხენე მხატვრები ამ წახალისებას ხედავდნენ, როგორც კომუნისტური იდეოლოგიის გამომხატველი ხელოვნების წარმოქმნის საშუალებას.[9] მიშელმა უზრუნველყო ვოკალური აკომპანიმენტი ვიზუალური ჩანაწერებისთვის,[10] რომელიც დარჩა მექსიკური მურალის მოძრაობის წარმომადგენლების: თინა მოდოტის,[9] ავრორა რეიესის, ფრიდა კალოს და სხვების ფოტოგრაფიიდან.[11][12] ამ პერიოდის ხელოვნებაში გავრცელებული თემები ადიდებს სოციალიზმს, კომუნიზმს, მუშებსა და მინიშნებებს ძირძველ კულტურაზე, როგორიცაა ბანდოლები, დროშები, გიტარები, ხელები, მაჩეტები, გლეხები და მოწინააღმდეგე კლასიზმი.[13]
1929 წლის 3 დეკემბერს მოდოტიმ გახსნა შოუ მექსიკის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში, სადაც კონჩა მიშელი პერფორმანსით გამოვიდა.[10] მიშელმა იმოგზაურა მთელ მექსიკაში პრეზიდენტ კარდენასთან ერთად, ესწრებოდა[2] მასობრივ საორგანიზაციო შეხვედრებს,[14] იყენებდა თავის მუსიკას პოლიტიკური იდეალების აგიტაციისთვის და რევოლუციის ისტორიების მოსაყოლად.[1] მიშელმა დიეგო რივერა გააცნო მომავალ მეუღლეს, ლუპე მარინს და მარინი,[15] მოდოტი და მიშელი იყვნენ მისი მოდელები სხვადასხვა ნამუშევრებისთვის.[10] 1953 წელს კალოს ბოლო გამოფენაზე მიშელი მის გვერდით იყო.[6]
გარდა საკუთარი სიმღერისა, კონჩამ დაწერა ათი პიესა. მიშელ კარდენასთან ერთად მოგზაურობისას ქვეყანაში, მან შეკრიბა ძირძველი სიმღერები და შეაგროვა დაახლოებით 5000 ნამუშევარი, თუმცა მათ გამოსაქვეყნებლად ინტერესის მოზიდვა გაუჭირდა.[1] 1951 წელს გამოიცა მისი კოლექციის ნაწილი Cantos indígenas de México.[16] მთელი თავისი ცხოვრების განმავლობაში კონჩა მუშაობდა ქალების ცხოვრების გასაუმჯობესებლად. მისი ხედვა ფოკუსირებული იყო კაცობრიობის ორმაგობაზე და მან დაინახა, რომ არსებობდა საჭიროება მამაკაცებსა და ქალებს ერთად ემუშავათ თავიანთი როლების თანაბარი მნიშვნელობის აღიარებით.[7][1]
1980-იან წლებში კონჩამ რვა სხვა ქალთან ერთად, ხელი მოაწერა დოკუმენტს, რომელსაც უწოდეს La Dualidad (ორმაგობა). ეს იყო დოკუმენტი, რომელიც მოუწოდებდა მსოფლიოს მოქმედებისაკენ, რათა აღიარებულიყო როგორც მამრობითი, ასევე ქალის ორმაგობა და მოუწოდებდა ქალებისა და მამაკაცების ჩართვას პატრიარქატთან ბრძოლაში.[17]
დაახლოებით თხუთმეტი წლის ასაკში კონჩას შეეძინა შვილი, სამართლის სტუდენტთან, სახელად ფერნანდო კასარესთან. მიშელმა ბავშვი სპეციალურ სახლში მოათავსა, რათა თავად ემუშავა. მის ქალიშვილს დაემართა ბრონქული პნევმონია და გარდაიცვალა, როდესაც იგი ჩვიდმეტი თვის იყო. ჯერ კიდევ გლოვის დროს, კონჩა დაქორწინდა გერმანელ-ავსტრიელ კაცზე, რომელიც მასზე ოცი წლით უფროსი იყო. იგი იყო პაბლო რიდერი, რომელთანაც შეეძინა ვაჟი, გოდოფრედო. იგი და რიდერი შვილის დაბადებიდან მალევე განქორწინდნენ.[3] 1918 წელს მიშელმა დაიწყო ურთიერთობა თავის პარტნიორთან, ერნან ლაბორდთან.
კონჩა მიშელი გარდაიცვალა 1990 წლის 27 დეკემბერს, მორელიაში, მიჩოაკანში, 93 წლის ასაკში.[2]
რჩეული ნამუშევრები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Obras cortas de teatro revolucionario y popular, (1931)
- Pastorela o coloquio, (1932).
- Dos antagonismos fundamentales, (1938).
- Corridos revolucionarios, 1938–1939 (1939).
- Obras de teatro para la mujer, (1942).
- Amor en las sombras, novela original, adaptada para el cine, (1944).
- Cantos indígenas de México, (1951).
- Dios nuestra señora, (1966).
- Guanajuato : la ciudad de la belleza acrecentada, (1968).
- Dios-principio es la pareja, (1974).
- with Quetzal Rieder Espinoza. Mexico en sus cantares, (1997).
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 „Inolvidable Concha Michel“. Cambio de Michoacán. December 30, 2007. დაარქივებულია ორიგინალიდან — September 24, 2018. ციტირების თარიღი: March 6, 2015.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 Camacho, M. Christian (July 16, 2012). „Hablemos de Concha Michel (Historia de Género)“. Aliat Universidades. დაარქივებულია ორიგინალიდან — April 2, 2015. ციტირების თარიღი: March 6, 2015.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 Olcott, Jocelyn (2009). „'Take off That Streetwalker's Dress': Concha Michel and the Cultural Politics of Gender in Postrevolutionary Mexico“. Journal of Women's History. 21 (3): 37–38. ციტირების თარიღი: February 28, 2015.
- ↑ 4.0 4.1 Glusker, Susannah Joel (1998) Anita Brenner: A Mind of Her Own, 1, Austin, Texas: University of Texas Press, გვ. 59. ISBN 0-292-72810-7.
- ↑ Olcott, Jocelyn. “‘Take Off That Streetwalker’s Dress’: Concha Michel and the Cultural Politics of Gender in Postrevolutionary Mexico.” Journal of women’s history 21.3 (2009): 36–59.
- ↑ 6.0 6.1 Tina Modotti and Concha Michel "The Roses" (October 2006 – January 2007). Winter & Winter. ციტირების თარიღი: March 6, 2015.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 Olcott, Jocelyn (2005) Revolutionary Women in Postrevolutionary Mexico. Durham [N.C.]: Duke University Press, გვ. 93–99. ISBN 978-0-822-33665-5.
- ↑ Smith, Stephanie J. “The Gendering of the Cultural Revolution, 1919–1934.” The Power and Politics of Art in Postrevolutionary Mexico. University of North Carolina Press, 2018.
- ↑ 9.0 9.1 Kenny, John (December 2006). „The Chicano Mural Movement of the Southwest: Populist Public Art and Chicano Political Activism“. University of New Orleans Theses and Dissertations: 50–55. ციტირების თარიღი: March 6, 2015.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 Winter, Stefan. Salvador Ojeda + Al Golpe Del Guatime – The Roses. Birdland Records. დაარქივებულია ორიგინალიდან — მარტი 4, 2016. ციტირების თარიღი: March 6, 2015.
- ↑ (1997) The Other Mirror: Women's Narrative in Mexico, 1980–1995. Westport, Conn.: Greenwood Press, გვ. 62–65. ISBN 0-313-30180-8.
- ↑ Espinoza, Claudia. „Concha, Aurora y Frida: El retrato de una amistad“. Contenido. დაარქივებულია ორიგინალიდან — April 2, 2015. ციტირების თარიღი: March 6, 2015.
- ↑ Cruz Manjarrez, Maricela González (March–May 2001). „Tina Modotti y el muralismo, un lenguaje común“. Anales del Instituto de Investigaciones Estéticas. 23 (78). ციტირების თარიღი: March 6, 2015.
- ↑ Olcott (2005), pp 109–110
- ↑ Marnham, Patrick (2000) Dreaming with His Eyes Open: A Life of Diego Rivera, first paperback, Berkeley: Univ. of California Press, გვ. 164–165. ISBN 0-520-22408-6.
- ↑ Cantos indígenas de México. worldcat.org. OCLC 1855434.
- ↑ Cervantes, Erika (September 23, 2008). „Hacedoras de la Historia: Concha Michel“. Cimacnoticias. დაარქივებულია ორიგინალიდან — September 10, 2017. ციტირების თარიღი: March 6, 2015.