არსენ კოცოევი

არსენ კოცოევი
ოს. Коцойты Арсен
დაბადების თარიღი	15 იანვარი, 1872(1872-01-15)
დაბადების ადგილი	Gizel
გარდაცვალების თარიღი	4 თებერვალი, 1944(1944-02-04) (72 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	ვლადიკავკაზი
საქმიანობა	მწერალი, ჟურნალისტი და მთარგმნელი
ენა	ოსური ენა
მოქალაქეობა	რუსეთის იმპერია  სსრკ
ჯილდოები	საპატიო ნიშნის ორდენი
არსენ კოცოევი ვიკისაწყობში

არსენ კოცოევის საფლავი

არსენ ბორისის ძე კოცოევი (ოს. Коцойты Арсен; დ. 15 იანვარი, 1872, გიზელი, ტერეკის ოლქი — გ. 4 თებერვალი, 1944, ორჯონიკიძე) — ოსი საბჭოთა მწერალი. ოსური მხატვრული პროზის ერთ-ერთი ფუძემდებელი.

ბიოგრაფია

არსენ კოცოევი დაიბადა ღარიბი გლეხის ოჯახში, ცხრა წლის ასაკში შევიდა სოფლის სკოლაში, ამის შემდეგ სწავლობდა არდონის სემინარიაში. სემინარიაში სწავლისას იგი დაინტერესდა ლიტერატურით. არის ეპიზოდი კოცოევის სემინარიული ცხოვრებიდან, როდესაც ის და მისი ცხრა ამხანაგი არდონიდან ვლადიკავკაზში ფეხით დადიოდნენ ცნობილი პოეტისა და განმანათლებლის კოსტა ხეთაგუროვის სანახავად.

კოცოევმა ვერ შეძლო სემინარიის დამთავრება ავადმყოფობის გამო. მშობლიურ სოფელში დაბრუნებულმა დაიწყო ლიტერატურული მოღვაწეობა, გააგზავნა თავისი მოთხრობები გაზეთებში „Терские ведомости“ და „Казбек“, რომლებშიც მისი ნაწარმოებები გამოიცა ფსევდონიმებით „Хабош“, „Боташ“ ან უბრალოდ „А. К.“.

მასწავლებლად მუშაობდა ხადგარონის, დარგავსისა და უნალის სკოლებში, 1899 წელს მეორედ შეხვდა კოსტა ხეთაგუროვს მასწავლებელთა კონვენციაზე, თანამდებობიდან გადააყენეს სტუდენტებს შორის ათეიზმის პოპულარიზაციისათვის. 1902 წელს, გლეხთა აჯანყებაში მონაწილეობისთვის, კოცოევს ჩამოერთვა თერკის მხარეში ცხოვრების უფლება და იძულებული გახდა კავკასიონის ქედის მიღმა, ე. წ. „სამხრეთ ოსეთში“ (ცხინვალის რეგიონი) გადასულიყო. სამხრეთში კვლავ დაიწყო მუშაობა ოსურ სკოლებში, წერდა ჟურნალისტურ სტატიებს ამიერკავკასიის პერიოდული გამოცემებისთვის. 1905-1908 წლებში ცხოვრობდა პეტერბურგში, სადაც მსახურობდა სახელმწიფო ბანკის არქივში..

1910 წლის დასაწყისში არსენ კოცოევი გადავიდა ტფილისში და იქ დაიწყო ყოველკვირეული ჟურნალის „Æфсир“ (კოლოსი) გამოცემა. ჟურნალში პირველად გამოქვეყნდა თავად კოცოევისა და მრავალი სხვა ავტორის ოსური მოთხრობები. გამოცემამ უდიდესი როლი შეასრულა ოსური ლიტერატურისა და ჟურნალისტიკის განვითარებაში, თუმცა 14 ნომერის გამოსვლის შემდეგ, იმავე წლის მაისში, ჟურნალი დაიხურა.

1912 წელს კოცოევი კვლავ პეტერბურგში მუშაობდა ბოლშევიკურ გაზეთ „პრავდაში“ კორექტორად, წელს გაზეთმა ავტორის თარგმანში გამოსცა მისი მოთხრობები „ოცნებობდა“, „მონადირეები“ და „ამხანაგი“. მისი ნაწარმოებები გამოქვეყნდა პეტერბურგის გაზეთებში „Петербургские ведомости“, „Биржевые ведомости“, „Новь“.

1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციის შემდეგ კოცოევმა მონაწილეობა მიიღო ახალი ოსური პრესის ჩამოყალიბებაში, 1923-1929 წლებში ცხოვრობდა ცხინვალში, მუშაობდა სამხრეთ ოსეთის გაზეთ „Хурзæрин“ (მზე) და ჟურნალ „Фидиуæг“ (გლაშტაი) რედაქტორად.

1929 წელს კოცოევი ვლადიკავკაზში დაბრუნდა. აქ მან განაგრძო ლიტერატურული მოღვაწეობა. 1939 წელს კოცოევი დაჯილდოებული იქნა ღირსების სამკერდე ორდენით „სახალხო განათლებაში გამოჩენილი დამსახურებისთვის“. მოკრძალებული სახლი გიბიზოვას ქუჩაზე, რომელშიც კოცოევმა გაატარა თავისი ცხოვრების წლები, დღესდღეობით აღარ არსებობს. მის ნაცვლად აშენდა მეორე, რომელზეც მემორიალური დაფა დაიკიდა.

კოცოევი დაკრძალეს ვლადიკავკაზში, კ. ხეთაგუროვის მუზეუმის ეზოში. მოგვიანებით, მისი ფერფლი გაადასვენეს ნეკროპოლისში, ოსური ეკლესიის მახლობლად.

ვლადიკავკაზსა და ბესლანში არსებობს მისი სახელობის ქუჩები. 2000-იანი წლების დასაწყისში, მწერლის ძეგლი დაიდგა ჩრდილოეთ ოსეთის რესპუბლიკის ეროვნული სამეცნიერო ბიბლიოთეკის წინ, ვლადიკავკაზში, კოცოევის ქუჩაზე.

ლიტერატურა

• Бибоева И. Г., Казиты М. Р. Коцоев Арсен Борисович // Писатели Осетии: библиографический справочник. — Владикавказ: Ир, 2015. — С. 52—56. — ISBN 978-5-7534-1499-1.
• Ларина В. И. Мастер слова (Коцоев А. Б.) // Их именами названы улицы. — Орджоникидзе: Ир, 1979. — С. 238—240.
• Арсен Коцоев (З. Салагаева) // Очерк истории осетинской советской литературы. — Орджоникидзе: Северо-Осетинское книжное издательство, 1967. — С. 118—130.
• Епхиты Т. Коцойты Арсен (осет.). — Орджоникидзе, 1955.
• Джусойты Н. Коцойты Арсен (осет.). — Цхинвал, 1964.