ნამბიქუარა

ნამბიქუარა — ბრაზილიის მკვიდრი მოსახლეობა.

ნამბიქუარას ტომი

ნამბიქუარა (ნამბიკვარა) — ბრაზილიის მატუ-გროსოს შტატში მცოვრები ინდიელთა ტომი. დღეს ნამბიქუარას ტომი, რომელიც დაახლოებით 1200 ადამიანისგან შედგება, პატარა სოფლებად ცხოვრობს მდინარეების, გუაპორესა და მადეირას სათავეებთან. მათ სოფლებში მოხვედრა შესაძლებელია პანამარიკული გზატკეცილის გავლით. ნამბიქუარას მოსახლეობა ამ ტერიტორიაზე მოსახლე ერთ-ერთი ძირითადი ეთნიკური ჯგუფია. ცნობილია ტომის სხვა სახელები, მათ შორის: კაბიში (The Cabixi), ალაკატუსა (The Alekatusu), ანანსუ (Anunsu) ვაიკოაკორი (Waikoakore) და ნამბიკვარას სხვადასხვა ორთოგრაფიული ვარიაცია (Nambiquara, Nambikwara). სიტყვა “Nambi” ნიშნავს პირს, ხოლო “Kwara” არის პატარა პალმის ლერწმნის ისარს, რომელიც ადგილობრივებს სპეციალურად გახვრეტილ ქვედა ტუჩზე უკეთიათ. Waikoakore - ნიშნავს “ვინც იძინებს ძირს”. ეს სახელი ტომს მატერიალურ კულტურაში ჰამაკების ნაკლებობის გამო შეერქვა. კლოდ ლევი-სტროსმა და მისმა მეუღლემ, დინამ, ვრცლად შეისწავლეს ნამბიქუარას ცივილიზაცია 1930-იან წლებში, რის საფუძველზეც დაასკვნეს, რომ არაცივილიზებული და ცივილიზებული ადამიანების ტვინებში სტრუქტურული განსხვავება არ არსებობს და ადამიანები ამ მხრივ ყველგან იდენტურები არიან. შედარებით პრიმიტიული მატერიალური კულტურისა და ძალიან რთული და მრავალფეროვანი კულტურული სამყაროს მქონდე ნამბიქუარას ცივილიზაციამ შეძლო საკუთარი იდენტობისა და თვითმყოფადობის დღემდე შემონახვა და გადარჩენა, მიუხედავად იმისა, რომ ნამბიქუარას ტომებს უწევდათ, როგორც განმარტოებით არსებობა, ასევე გარე სამყაროსთან გარკვეული კავშირი. ნამბიქუარას ხალხმა გაუძლო “თანამედროვე” სამყაროსთან შეტაკებას. ისევე როგორც ბევრი უძველესი ცივილიზაცია, ნამბიქუარას ტომის ისტორია, კულტურა გასაოცარი და ყურადღება მისაქცევია.

ისტორია (პოპულაციის შემცირება)

წყაროთა უმრავლესობა თანხმდება, რომ ნამბიქუარას ცივილიზაცია მშვიდობიანად ცხოვრობა 1700 წლამდე, დასავლეთ ბრაზილიაში ოქროს აღმოჩენის პერიოდამდე. კონკისტადორთა ჩასვლამდე ნამბიქუარას ტომის ხალხი მიწათმოქმედებითა და ნადირობით ირჩენდა თავს. მათთვის საკვების ძირითად წყაროებს წარმოადგენდა: თევზჭერა, ნადირობა და მცირე ზომის ბოსტანების დამუშავებით მიღებული მოსავალი. ნამბიქუარას ტომის “განვითარებულ” სამყაროსთან პირველი შეხვედრა მოხდა 1700 წელს, ბრაზილიელ მკვლევარ, Xenpus Rondon-ის ვიზიტის შემდეგ. ამ დროს ნამბიქუარას ტომის პოპულაციის რაოდენობა მერყეობდა 10 000-დან 15 000 ადამიანამდე. XVII საუკუნის ბოლოდან 1930 წლამდე განვითარებულმა ისეთმა მოვლენებმა, როგორებიცაა: კულტურული შოკი, სხვადასხვა დაავადება (ძირითადად: ყვავილი, ტუბერკულოზი და წითელა) და ძალადობა, ნამბიქუარას პოპულაცია 500 კაცამდე შეამცირა.

უახლესი ისტორია

1980 წელს მსოფლიო ბანკმა გამოყო რესურსები და დააფინანსა ნამბიქუარას ტერიტორიებიდან რონდონიამდე და ასევე ბრაზილიის სამხრეთ-აღმოსავლეთ შტატებამდე გზის მშენებლობა. 2000 წლისთვის, ნამბიკვარას მოსახლეობა კვლავ გაიზარდა და 1000-დან 2000 კაცამდე მერყეობდა. ნამბიქუარას შესახებ ისტორიული ინფორმაციის შეგროვებას ართულებდა ისე ფაქტი, რომ ნამბიქუარას ცივილიზაცია რამდენიმე ქვეჯგუფად იყოფა და თითოეულ ჯგუფს საკუთარი, განსხვავებული სახელი აქვს.

დასახელება

ტომის თავდაპირველი დასახელება იყო კაბიში (The cabixi). რონდონის კომისიის მატუ-გროსოს შტატში წარმოებული ექსპედიციის შემდეგ დღემდე ტომს ნამბიქუარას სახელით მოიხსენიებენ. ეთნონიმი შეიძლება შეგვხვდეს განსხვავებული ფორმებით ჩაწერილი: Nambikwara, Nambicuara, Nhambicuara და სხვა.

XX საუკუნის დასაწყისიდან, ნამბიქუარას სახელით მოიხსენიებენ სხვადასხვა ჯგუფებს, რომლებიც მატო-გროსოს შტატის ჩრდილოდასავლეთ  ტერიტორიასა და რონდონიას შტატის სასაზღვრო რეგიონებში, მდინარეების, ჟურუენასა გუაპორეს შენაკადებსა და პარანასა და რუზველტს შორის  არიან ლოკალიზებული. ნამბიკვარა არის ამ ტერიტორიაზე მცხოვრები ხალხების ზოგადი სახელი, ამიტომ არსებობს ნამბიქუარას ცივილიზაციის ქვეჯგუფების აღმნიშვნელი არაერთი სახელიც. ჩრდილოეთით არსებული ტომების რამდენიმე სახელწოდებაა - დავანდი (Da’wandê), დავინდი (The Da’wendê), ალაფმინტი (The Âlapmintê), ლატუნდა (Latundê იგივე the Yâlãkuntê), იალაკალორი (The Yalakalorê), მამაინდი (The Mamaindê) და ნეგარუტი (The Negarotê). სამხრეთ ნამბიკვარა - ჰალატსუ (The Halotésu), კიტჰალჰუ (The Kithaulhu), სავენტესუ (The Sawentésu), ვაკალიტსუ (The Wakalitesu) და ალაკატსუ (The Alakatesu). გუაპორეს ხეობაში მდებარე ტომები - ვეისუსუ (The Wasusu), სარარი (The Sararé), ალენტესუ (The Alãntesu), ვეიკისუ (The Waikisu) და ჰეიჰეტეისუ (The Hahãitesu).

ნამბიქუარას ენა

ეთნიკური ჯგუფები, რომლებიც დღემდე ცხოვრობენ ტერიტორიაზე, რომელშიც შედის Chapada dos Parecis, გუაპორეს ხეობა და ჩრდილოეთ რეგიონი, საუბრობენ ნამბიქუარას ლინგვისტურ ოჯახში შემავალ ენებზე. რაიმე კავშრი ნამბიქუარას ლინგვისტურ ოჯახსა და სხვა სამხრეთ ამერიკის სხვა რომელიმე ლინგვისტურ ოჯახს შორის ჯერ არ არის აღმოჩენილი.

დეივიდ ფრაისის კლასიფიკაციის მიხედვით (1972), ნამბიქუარას ლინგვისტური ოჯახი შეიძლება დაიყოს სამ ძირითად ჯგუფად, რომლებზეც ნამბიკვარას ტერიტორიის სხვადასხვა რეგიონში მეტყველებენ. ეს ჯგუფებია: საბეინი (Sabanê), ჩრდილო ნამბიკვარა, სამხრეთ ნამბიკვარა. საბეინს სამეტყველოდ დღეს მხოლოდ 20-მდე ადამიანი იყენებს, თუმცა დანარჩენი ნამბიკვარული ენები შედარებით უკეთესადაა შემონახული და გავრცელებული. პორტუგალიურად საუბრობს ნამბიქუარას სამხრეთ ნაწილში მცხოვრები ყველა ინდივიდი და ეს ენა ასევე ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ რეგიონშიც. გუაპორეს ხეობაში პორტუგალიური უფრო მეტად გავრცელებულია ახალგაზრდა თაობებში. ზოგადად, მდედრობითი სქესის წარმომადგენლებს პორტუგალიური ენა ნაკლებად იციან რადგან ისინი გაცილებით უფრო იშვიათად ტოვებენ სოფელს ვიდრე მამრობითი სქესის წარმომადგენლები. ნამბიქუარას ჩრთილოეთ ნაწილი საკმაოდ მულტილინგვისტურია. 1990 წელს ჯერ კიდევ არსებობდნენ საბეინზე მოსაუბრეები, რომლებსაც შეეძლოთ ჩრდილოეთ ნამბიქუარას ენაზე საუბარი, ასევე ფლობდნენ ნამბიკვარას ოჯახში შემავალ სამ განსხვავებულ ენას და პარალელურად პორტუგალიურს. მულტილინგვიზმი ამ შემთხვევაში განპირობებული იყო ამ ენაზე მოსაუბრე ჯგუფებს შორის ინტენსიური კავშირით.

Sabanê 

საბეინზე მოსაუბრე ჯგუფები ცხოვრობენ ნამბიქუარას ტერიტორიის უკიდურეს ჩრდილოეთ ნაწილში. საბეინი სრულიად განსხვავდება დანარჩენი ორი ენისაგან, თუმცა შედარებითი კვლევის ჩატარების შემდეგ (1985), დევიდ ფრაისმა გამოიტანა დასკვა, რომ კოგნატების (მსგავსი სიტყვების) სიუხვის გამო, მიუხედავად ბევრი განსხვავებისა საბეინი, ისევე როგორც დანარჩენი ორი ენა, ნამბიკვარას ლინგვისტურ ოჯახს ეკუთვნოდა. საბეინზე მოსაუბრე ჯგუფებს, კონტაქტის შედეგად მწვავედ შეეხოთ ეპიდემია და უამრავი მათგანი გადაშენდა.

ჩრდილო ნამბიქუარა 

ჩრდილოეთ ნამბიქუარას ენაზე მოსაუბრე ჯგუფები სახლობელ რუზველტის მდინარის ხეობებში და ჩრდილო დასავლეთ რეგიონში. ლინგვისტების მიერ ჩატარებული უკანასკნელი კვლევის მიხედვით, დიალექტი, რომელზეც საუბრობს ნეგარუტის ჯგუფი ძალიან ჰგავს მაიმანდის დიალექტს.

სამხრეთ ნამბიქუარა 

ნამბიქუარას ტერიტორიის დარჩენილ ნაწილზე საუბრობენ ენაზე, რომელიც კლასიფიცირებულია, როგორც სამხრეთ ნამბიქუარას ენა. ეს ენა იყოფა 3 დიალექტად, ლოკაიების მიხედვით: ჟურუენას ხეობა, მდინარე გუაპორეს მიმდებარე ტერიტორია და სერერის ხეობა.

ნამბიქუარას ტომის ადგილმდებარეობა

ნამბიქუარას ტომის გავრცელების არეალი მოიცავს როგორც სავანეებს, ასევე ამაზონის ტროპიკულ ტყეებს და ამ ორ ეკოსისტემას შორის გარდამავალ რეგიონებს. წარსულში ნამბიკვარას ტომი საკმაოდ დიდ ტერიტორიაზე იყო დასახლებული და შეინიშნებოდა ამ ტერიტორიაზე მომთაბარეობის ნიშნებიც.

ტერიტორია, რომელზეც ნამბიქუარას ტომი ბინადრობს შეიძლება დაიყოს სამ გეოგრაფიულ არეალად. პირველი - ნამბიკვარას ტერიტორიის აღმოსავლეთ ნაწილი. ეს რეგიონი მოიცავს პლატოს, რომელსაც ქმნის მდინარე ჟურუენა და მისი შენაკადები. ეს ტერიტორია დაფარულია სავანეთა დიდი სივრცეებით. უღრანი ტყე ფარავს ტერიტორიის მხოლოდ 5 %-ს. ამ გეოგრაფიულ არეალში მცოვრები ჯგუფების ტერიტორია ძირითადად სავანეებითა და ტყით არის დაფარული.

გუაპორეს ხეობა წარმოადგენს ნამბიკვარას ტერიტორიის დასავლეთ ნაწილს. ამ ტერიტორიის 85 % დაფარულია ტყით. ამ ტერიტორიაზე მდებარე პლატოს ქვედა ნაწილი დაფარული შედარებით უფრო ხშირი ტყით და ნიადაგიც არის უფრო ნაყოფიერი. რაც უფრო დასავლეთით მივდივართ გუაპორეს მდინარის მიმართულებით, ტყე უფრო და უფრო თხელდება. ამ ტერიტორიაზე ვხვდებით დაბლობზე გადაშლილ ვრცელ მინდვრებსა და მდელოებს.

ნამბიკვარას ტერიტორიის ჩრდილოეთ ნაწილი დაფარული არის ტყეებით, რომლებიც მიუყვება მდინარე რუზველტს.

სამივე რეგიონის კლიმატი მოიცავს წვიმიან სეზონს, რომელიც გრძელდება სექტემბრიდან მარტამდე და მშრალ სეზონს, აპრილიდან აგვისტომდე პერიოდში.

ნამბიქუარას ტომი, როგორც წესი საკუთარ დასახლებებს მდინარეების სათავეებთან ქმნიან. როგორც დევიდ ფრაისი საკუთარი დაკვირვებების საფუძველზე (1972) ასკვნის, ნამბიქუარას ტერიტორიების საზღვრების ლიმიტი დაკავშირებული იყო სანაოსნო მდინარეების საზღვრებთან. დეივიდ ფრაისი ვარაუდობს, რომ ფართო არეალი, რომელსაც აქ მობინადრე სხვადასხვა ჯგუფები იკავებდნენ, ერთმანეთისგან გამოყოფილი იყო ბუნებრივი ბარიერებით. ეს უშლიდა ხელს მდინარის მეორე ნაპირებზე მცხოვრები ინდიელების დავდასხმებსა და შემოსევებს ნამბიქუარას ტერიტორიაზე.

ნამბიკვარას ტომის საცხოვრებებლები ერთმანეთისგან გასხვავდებოდა 3 ძირითადი რეგიონში მდებარეობის მიხედვით. ჩრდილოეთით მდებარე საცხოვრებლები გამოირჩეოდნენ კონისისებრი ფორმით, როცა გუაპორეს ხეობაში განლაგებული საცხოვრებლები ფართო და მოგრძო ფორმებით ხასიათდებოდა. ჟურუენას რეგიონში საცხოვრებლები შედარებით პატარა და ნახევრად სფეროს ფორმის იყო..

მოსახლეობის მონაცემები

დევიდ ფრაისის გამოთვლით ნიმბიქუარას მოსახლეობა მეოცე საუკუნის დასაწყისში დაახლოებით 5000 კაცს შეადგენდა. მეორე მხრივ კი, ლევი სტროსის მონაცემებით ნამბიქუარა 10 000 ინდიელს ითვლიდა. 1938 წლისთვის, როდესაც იგი იმყოფებოდა  ნამბიქუარას ტომში, დათვალა, რომ მკვიდრთა რაოდენობა დაახლოებით 2000–3000 მცხოვრებს შორის მერყეობდა.

დეივიდ ფრაისის მიერ მოწოდებული 1969 წლის აღწერა აჩვენებს, რომ ნამბიქუარას მოსახლეობა 550 ადამიანით შემცირდა, თუ შევადარებთ 30 წლის წინანდელ მონაცემებს, როდესაც ლევი სტროსის ექსპედიცია იმყოფებოდა ნამბიქუარას ტერიტორიაზე.

უკანასკნელი ორი ათწლეულის განმავლობაში აღნიშნული ტომის მოსახლეობის ზრდა განსაკუთრებული დაკვირვების ქვეშ იყო მკვლევრების მიერ. 1999 წლის I S A-ს მიერ გამოქვეყნებული აღწერის მიხედვით, ნამბიქუარას ტომი 1115 მცხოვრებისგან შედგებოდა. ხოლო ბოლოს ჩატარებულ კვლევაში, რომელიც გამოაქვეყნა F U N A I-მ 2002 წელს, ნაჩვენებია რომ ტომის მოსახლეობა დაახლოებით 1331 ადამიანს ითვლის.

მიუხედავად ზემოთ მოყვანილი მონაცემებისა და ფაქტისა, რომ ნამბიქუარა განიცდის დემოგრაფიულ ზრდას, ბევრი ჯგუფი საერთოდ გაქრა. ეს გახდა მიზეზი ჩრდილოეთ ნამბიქუარას ტომების ამგვარად დაყოფისა. მცირერიცხოვანი ჯგუფები, რომელთაც მოახერხეს გადარჩენა, უერთდებოდნენ უფრო დიდ ტომებს, სადაც იგივე საფრთხე არ ემუქრებოდათ, ამგვარად, გადარჩენილები მაგალითად და’ვენდეს, დ’ავენდეესა და საბანეს ტომებისა ცხოვრობენ მამაინდებთან ერთად.

ჯგუფი და მასში გაწევრიანების კრიტერიუმები

ლევი სტროსის კვლევას თუ დავეყრდნობით, (1948), კრიტერიუმები იმისა, რომ დავადგინოთ თუ კერძოდ რომელ დაჯგუფებას მიეკუთვნება ესა თუ ის  ადამიანი არის მარტივი და ხშირ შემთხვევაში შეესაბამება პოლიტიკურ ინტერესს და ხდება შეუძლებელი რომ განსაზღვრო თუ რომელი ადამიანი რომელ ჯგუფს მიეკუთვნება.

1982 წელს დავიდ პრაისი აღნიშნულ თემაზე წერისას ამტკიცებს, რომ ხშირ შემთხვევაში ადამიანის წარმომავლობა განისაზღვრება მისი დაბადების ადგილით ან მამის ხაზით წარმომავლობის მიხედვით, ამასთან ერთად იგი აღნიშნავს, რომ ნამბიქუარაარას ტომები არ აღიარებენ საკუთარ თავს როგორც პოლიტიკურ გაერთიანებებად, და განსასაზღვრად იყინებენ სიტყვა „ანუსუს“, რომელიც სამხრეთ ნამბიქუარულ ენაზე ხალხს ნიშნავს.

როდესაც ვადარებდი 1997 წლის ფრაისისა და ფიორინის მონაცემებს სამხრეთ ნამბიქუარას შესახებ ჩემს ინფრომაციას, რომელიც მამაინდიზეა, (ჩრდილოეთი ნამბიქუარა), გადავაწდი ზემოთ აღნიშნული ტერმინის ვარიაციას. სამხრეთ გუაპორეს ველის ჯგუფები, შესწავლილი ფიორინის მიერ, მხოლოგ იმავე ადგილობრივი ტომის წევრებს მოიხსენიებენ როგოროც „ანუსუს“-ს, ხოლო რაც შეეხება ფრაისის მიერ შესწავლილ ჯგუფებს, კერძოდ ცერადოს ტომს, ისინი ქორწინებით დაკავშირებულ ჯგფებსაც ანუსუებად მოიხსენიებენ.

მამაინდები იყენებენ ტერმინ ნაგაიანდუს (ხალხი), რათა განსაზღვრონ ადგილობრივი ჯგუფის ყველა მცხოვრები, ხოლო ტერმინ თეთრებს (კაიაუნგიდუ ) - რათა მოიხსენიონ მთელი ნამბიქუარას ტომის მოსახლეობა და სხვა იმ რეგიონში მცხოვრები ინდიელთა ტომები, როგორიცაა, მაგალითად: პარეჩი და ჩინტა ლარგო. ამასთან ერთად აღსანიშნავია, რომ ხალხად მოიხსენიებენ ზოგ ცხოველსაც. ამ ფაქტს მკვლევარები ორ სავარაუდო ახსნას უძებნიან, პირველი ესაა მითოსური წარსული, რომ ადრე ცხოველები ადამიანები იყვნენ, ან სიკვდილის შემდეგ ტრანსფორმირდნენ ცხოველებად.

აღნიშნული ნათარგმნი ტერმინ „ხალხის“ გაფართოება აჩვენებს, რომ კაცობრიობის საზღვარი დამოკიდებულია უფრო მის კონტექსტზე ვიდრე მის პირვანდელ, ჩვეულ და დამახასიათებელ მნიშვნელობაზე. იგივე შეგვიძლია ვთქვათ ეთნონიმებზე, რომელთა სავარაუდო ავტორადაც შეიძლება ნამბიქუარას ტომის ხალხი მივიჩნიოთ. განსხვავებით აქამდე განხილული ჯგუფების იდენტობისა, ეს ტერმინები გამოხატავს შეუძლებლობას ჯგუფის განსაზღვრისა სხვათა ხედვის წერტილის გათვალისწინების გარეშე. ასევე, ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ეთნოგრაფიულ კონტექსტსში ზღვარი კაცობრიობასა და სოციალურ ჯგუფებში ფუნდამეტალურად დამოკიდებულია მათ ურთიერთობებზე.

ინდეიელთა დაცვის სამსახურის ერა

1919 წელს ადგილობრივი ფოსტა შეიქმნა პონტეს ლაერდასთან, იმისათვის რომ მიეზიდათ და ამასთანავე მშვიდობა დაემყარებინათ ნამბიქუარას მოსახლეობაში, სარარეს ველზე. ეს ფოსტა 1921 წელს ფოსტამ ადგილმდებარეობა შეიცვალა და უფრო მიუახლოვდა მდინარე სარარეს, მაგრამ ვერასდროს შეძლო ნამბიქუართან.

1925 წელს ინდიელთა დაცვის სამსახური (სპი) იქნა დაარსებული ურუტაუს შენაკადთან, ახლოს მდინარე ხუინთან, რომელმაც მიიზიდა უამრავი ინდიელი. ფედერალური ფონდის შემცირების გამო ფოსტა ნელ-ნელა მიტოვებული გახდა. 1942 წელს ფოსტა გადაიტანეს მდინარე დოზეს და ოუტურბოს წყალსაცავთან, ახლოს ქალაქ ვიენასთან. ოფიცერი აფონსო ფრანკა გახდა ფოსტი უფროსი და სახელი პირენუს დე საუზა ფოსტად შეუცვალა.

ფრანკამ გამოაქვეყნა უამრავი მოხსენება, სადაც იგი უკმაყოფილებას გამოთქვამდა იმ სირთულეებზე, რომელსაც ნამბიქუარას მცხოვრებთა ყოფნა ხდიდა დასახლებაში. მისი მტკიცებით, ინდიელები მოდიოდნენ ფოსტასთნ და იქამდე რჩებოდნენ, სანამ მათთვის საჭირო საქონელს არ მიიღებდნენ და შემდეგ უკან ბრუნდებოდნენ.

1940-იან წლებში, მეორე მსოფლიო ომის დროს, კაუჩუკის მოპოვება გავრცელდა ამაზონის რეგიონში და ამ პერიოდის განმავლობაში პირენეუს დე საუზა ფოსტამ დაიწყო მოპოვებული კაუჩუკის გაყიდვა ადგილობრივ სამუშაო ძალაზე. თავს ვაძლევ საშუალებას ვთქვა, რომ ამ დროის მანძილზე საბანეს მცხოვრებდნი დამორჩილებული ჰყავდათ და აიძულებდნენ მუშაობას. მოხსენბაში ისიც არის ნათქვამი, რომ კაუჩუკის მოპოვებას უფრო ნაკლები გავლენა ჰქონდა გუაპორის ველის რეგიონზე და მდინარე ფიოლოზე.

1940-დან 1970 წლებში რეგიონი მოიცვა სხვადასხვა ეპიდემიურმა დაავადებებმა. ვინაიდან და რადგანაც ფოსტას არ ჰქონდა კონტაქტი სოფლებთან, ვერ მოხდა სიკვდილიანობის დონის განსაზღვრა. ჯგუფებმა, ცნობილი როგორც  ვაკალიტესუ და ალაკატესუ, განლაგებული ხუარენა ველზე, ყველაზე მძიმედ გადაიტანეს ეპიდემიები. მეორე მხრივ, იმ ტომებზე, რომლებიც სამხრეთ - დასავლეთ ნამბიქუარას ტერიტორიაზე იყვნენ განლაგებული, გუაპორეს ველზე, არც ისე გავლენა მოახდინა ეპიდემიებმა ამ პერიოდის განმავლობაში, სავარაუდოდ იმიტომ, რომ ისინი ცდილობდნენ აერიდებინათ თავი „თეთრებთან“ კონტაქტისგან და მათგან დისტანციას იჭერდნენ.

1950-იან წლებში ფედერალურმა ხელისუფლებამ გამოთქვა ინიციტივა ნამბიქუარას ტერიტორიაზე ფერმის გაშენების, როგორც პროექტი რეგიონული განვითარებისა. 1956 წელს „გელბა კონტინენტალმა“ აიღო ტერიოტორია მდინარე კამარარესა და ხუანს შორის, მაგრამ ინიციატივა წარუმატებელი აღმოჩნდა და რეგიონი 1962 წელს იქნა მიტოვებული. შემდეგ პერიოდში კი დაიწყო სამუშაოები  გზის გასაყვანად, რომელიც დაუკავშირებდა კუიაბასა და პორტო ველოს ერთმანეთს და გაყოფდა ნამბიქუარის ტერიტორიას შუაზე.

ფუნაის ერა

1968 წლის ოქტომბერში პრეზიდენტმა კოსტას სილვამ შექმნა ე. წ, რეზერვი რეგიონში, რომელიც მდებარეობდა მდინარეე ხუაიასა და კამარარეს შორის. აღნიშნული რეგიონი ტრადიციულად მხოლოდ ერთ მეექვსედ ნამბიქუარულ ჯგუფებს ეკავა, მიწა კი გვალვიანი უნაყოფო და გამოფიტული იყო. მიზანი ამ პროექტისა კი იყო, რომ ტომები გადაესახლებინათ რეზერვში ხოლო დანარჩენი ტერიტორია დაეცარიელებინათ და ფერმის პროექტისათვის გამოეყენებინათ.

მალევე, ნამბიქუარის რეზერვის შექმნიდან. მთავრობამ დაიწყო შემოწმება, დარჩნენ თუ არა ინდიელები გუაპორეს ველზე. 2002 წლის მიწების დეპარტამენტის მოხსენების მიხედვით კოლონიზაცია აჩვენებს, რომ 1955 წელს მატო გროსსოს მიწა 22 ნაწილად იყო გაყოფილი და თითოეულს სულ მცირე ორასი ათასი ჰექტარი ეკავა.

1960 წლის ბოლოს გუაპორეს ველების უმეტესი ნაწილი უნაყოფო მიწები იყო, ხოლო დანარჩენი ნამბიქუარას ტერიტორია კი იყიდებოდა ფერმერულ კომპანიებზე ფედერალური ფონდის მიერ. (ამაზონის განვითარების სააგენტო).

1973 წელს, იმის გამო რომ რაც შეიძლებოდა შეემცირებინათ კონფლიქტი ფერმერებსა და ნამბიქუარას მოსახლეობას შორის, მიწის ზოლი, რომელიც მდებარეობდა მდინარე კამარარესა და დოზე დე ოუტურბოს შორის, გადეცათ ნამბიქუარას რეზერვის მაცოხვრებლებს. თუმცაღა ცოტა დროის გასვლის შემდეგ ნაწილი ამ მიწებისა უკან დაიბრუნეს ფერმერებმა.

ყველაზე დიდ ზეწოლას ფერმერული კომპანიებისგან კი ის ტომები გრძნობდნენ, რომელთა ტერიტორიაც არ იყო შემოსაზღვრული. ფუნაი გამუდმებით ცდილობდა მოსახლეობის იძულებას, რომ ნამბიქუარას ადგილობრივ რეზერვში გადასულიყვნენ, მოგვიანებით გუაპორეს ველის სამხრეთ არეა. თუმცა ყველა ეს მცდელობა კრახით სრულდებოდა, რადგან მოსახლეობა უკან ბრუნდებოდა თავის თავდაპირველ ტერიტორიაზე, მიუხედავად იმისა, რომ ეს ადგილები უკვე დაპყრობილი და ათვისებული ჰქონდათ ფერმერულ კომპანიებს და დიდი ნაწილი ტყეებისა კი განადგურებული იყო.

ფუნაიმ ახალი სტრატეგია შეიმუშავა, მან დაიქირავა ხალხი იმისათვის რომ შემოეღობათ ე. წ. „პატარა კუნძულები“ იმ ადგილობრივი რეზერვისა, სადაც ნამბიქუარას მოსახლეობა იმყოფებოდა და იზოლაციაში მოექციათ აბორიგენები. 1979 წელს შეიქმნა 4 მომცრო რეზერვი ამ პატარა კუნძულებისა, თუმცაღა მოგვიანებით ორი მათგანის თავდაპირველი ზომა შემცირებული იქნა ფერმერების მიერ. ზოგ ტომს საერთოდ პატარა ადგილიც კი არ ჰქონიათ შემოღობილი თავიანთი ტერიტორიის.

მოგვიანებით 1980-იან 90-იან წლებში საზღვარი დაედო იმ პატარა ტერიოტორიებსაც, რომელსაც დიდი ღირებულება და დანიშნულება ჰქონდა ნამბიქუარას ხალხისათვის: მაგალიდად, ლაგოა დოს ბრინკოს ადგილობრივ ტერიტორიას, სადაც მამაინდელი და ნეგაროტელი მოსახლეობა აგროვებდა ნიჟარებს რათა დაემზადებინათ ყურის სამკაული; პექუიზალის ტერიტორია კი შეიქმნა იმისათვის, რომ დაეცვათ და მოეშენებინათ ხე, რომელიც ხილ პექუის ისხამდა. (ამ ჯგუფის ეთნონიმი ფაქტობრივად ითარგმნება როგორც „პექუის ხალხი“) და ბოლოს ტაიჰანტესუს ადგილობრივი ტერიტორია, ე. წ. „წმინდა ღვიმე“, სადაც ვასუსუს ხალხს ჰქონდა განსასვენებელი ადგილი მიცვალებულთა სულებისთვის.

1980-იან წლებში მსოფლიო ბანკის ფონდი გამოყენებული იქნა იმისათვის რომ დაეფინანსებინათ პოლონოროესტეს პროექტი, რომელიც თავის მხრივ გულისხმობდა გზის დაგებას. აღნიშნულს გზას უნდა დაეკავშირებინა პონეტეს დე ლაცერდას მუნიციპალიტეტი ფედერალურ გზატკეცილთან, რომელიც აერთებდა ქალაქ კუიბასა და პორტო ველოს. დაგებულმა გზამ შუაზე გაყო გუაპორეს ველი და გაიარა რეგიონის შუა ნაწილში, სადაც ოთხი ნამბიქუარელი ტომი სახლობდა, ხოლო კიდევ სამი ჯგუფი ახლოს იმყოფებოდა იმ არეასთან.

სწორედ ღია გზა გახდა იმის მიზეზი, რომ იმიგრანტები ბრაზილიის სხვადასხვა კუთხიდან ჩამოდიოდნენ რეგიონში ფერმების მოსაშენებლად. ამ პერიოდში დაიწყო ნამბიქუარას ტერიტორიის მასობრივი ჩეხვა. ბოლო დროს კი სარარეს ველზე მინერალების მაძიებლებიც გამოჩნდნენ. 1992 წლისთვის მაძიებელთა რიცხვმა სარარეს ტერიტორიაზე 8000 კაცსაც კი მიაღწია. (კოსტა 2002)

დღესდღეობით ტერიტორია უკავია დაახლოებით 30 - მდე ნამბიქუარას ტომს, აქედან მათი ნაწილი გაქრობის საფრთხის წინაშეც კი დგას. მხარე დაყოფილია 9 ერთმანეთის არა მოსაზღვრე ტერიტორიად: ვალე დო გუაპორე, პირინეუს დე სოუზა, ნამბიქუარა, ლაგოა დოს ბრინკოს, ტაიჰანტესუ, პექუიზალ, ტირიქატინგა და ტუბარაო - ლატუნდე. ეს უკანასკნელი მდებარეობს რანდონიას შტატთან და დასახლებულია აიკნანას ინდიელებითა და ნამბიქუარას ტომით, რომელსაც ლატუნდეთი მოიხსენიებენ.

პირველი ჩანაწერები ტომის შესახებ

დევიდ ფრაისმა თავის თავზე აიღო  ფართო ისტორიული კვლევის  ჩატარება იმ ტერიტორიაზე, რომელიც ტრადიციულად დასახლებული იყო ნამბიქუარას მოსახლეობით. მისი თქმით, ინტენსიური დასახლება იმ ადგილას, რომელსაც დღეს შეესაბამება მატო გროსოს  ტერიტორია, დაიწყო 1719 წელს მდინარე კოხიპოში ოქროს აღმოჩენით. 1737 წელს ოქრო აღმოაჩინეს ჩაპადა საო ფრანცისკო ხავიერში, რომელიც შორეული სამხრეთ ნამბიქუარას ტერიტორიაზე მდებარეობდა.

ნამბიქუარას მოსახლეობით დაკავებული რეგიონის შესახებ პირველი ჩანაწერები თარიღდება 1770 წლით, მაშინ, როცა მოხდა ორგანიზება ექსპედიციისა,  რათა გაკეთებულიყო დამაკავშირებელი გზა ფორტე ბრაგანცადან ვილა ბელამდე და რათა შემდგომ ამ რეგიონში ოქრო მოეპოვებინათ. ამ ექსპედიციასთან დაკავშირებულ დოკუმენტებში უკვე ნაგულისხმევია ინდიელების ყოფნაც ამ ტერიტორიაზე.

ამ პერიოდის განმავლობაში, ისევე როგორც ტერმინი “კაბიში”, ბევრი სხვა ტერმინი გამოიყენებინა იმისათვის, რომ აღეწერათ და დაესახელებინათ ხალხის ის ჯგუფი, რომლებსაც დღეს ვიცნობთ ნამბიქუარას სახელწოდებით. იმავე პერიოდში ე. წ. „პარეცის” ქვეჯგუფიც ცნობილი იყო, როგორც “კაბიში”, და ზოგ ისტორიულ ჩანაწერში მოიპოვება ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ არსებობდა განსხვავება თავად ამ “კაბიშის”-ის ტიპებს შორის და იყოფოდა 2 ნაწილად. 1) ე. წ „თეიმ”, 2) “ვაილდ“ (ველური), რომლებიც შესაბამისად გულისხმობდა და შეესაბამებოდა „პარეცის” და ნამბიქუარას.

1781 წელს იყო მცდელობა, რომ მეტი ინფორმაცია შეეტყოთ იმ ინდიელთა შესახებ, რომლებიც ცნობილი იყვნენ შემდეგი   სახელწოდებით „კაბიხი”,  და რომლებიც ცხოვრობდნენ სარარის ხეობის რეგიონში. დოკუმენტები ამ პერიოდის შესახებ გვაუწყებენ 56 ინდიელის არსებობას, რომლებიც კლასიფიცირებულნი იყვნენ როგორც კაბიხი და ფარესი. თუმცა ეს პატარა სოფელი 1783 წელს უკვე მიტოვებული და დაუსახლებელი იყო.

კაბიხის  ტერიტორიაზე, მდინარე ფიოლოსთან ახლოს, ასევე ნაგულისხმევია ქუილომბოს არსებობა. ბოლო პერიოდია, ეს რეგიონი დაკავებულია ნამბიქუარას ჯგუფით, რომელიც ნეგაროტების სახელითაა ცნობილი. ქუილომბოს მოსახლეობას წარმოადგენდნენ: ყოფილი შავკანიანი მონები, რომლებიც  ჩაპადა ხაო ფრანცისკო ხავიერის ოქროს საბადოებიდან იყვნენ გამოქცეულნი, ინდიელები და კაბორები (ადამიანები შავკანიანთა და ინდიელთა შერეული წარმოშობისანი). არსებობს სხვადასხვა დოკუმენტი, რომლებიც გვაუწყებს, რომ ხშირად იმართებოდა ექსპედიციები, რათა ხელში ჩაეგდოთ, დაესაჯათ გაქცეული მონები და გაენადგურებინათ მთელი რეგიონის ქუოლომბოები. საინტერესოა ექსპედიცია, რომელიც სპეციალურად გაიგზავნა 1795 წელს  კონკრეტულად განსაზღვრულ ამ ტერიოტორიებზე და აქ მოხდა დაკავება იმ გაქცეულ შავკანიანთა და ინდიელთა ტომების, რომლებიც დააბრუნეს კვალ ვილა ბელაში.

დევიდ ფრაისის 1972 წლის ჩანაწერებში გვხვდება ერთი ნაწილი, სადაც საუბარია ძველი კიტჰალჰუ კაცისა, რომელიც იუწყება და ამტკიცებს, რომ იგი იბრძოდა ხვეულთმიან ადამიანებთან ერთად, რომლებიც ცხოვრობდნენ ტყეში.

XVIII საუკუნის ბოლოს საინტერესო მოვლენები ხდება, რამე თუ  ჩაპადა საო ფრანცისკო ხავიერის  მაღაროები ნელ-ნელა იწურება და ამ რეგიონის უამრავი ქალაქი ნელ-ნელა მიტოვებული რჩება. ამ პერიოდიდან უამრავი ჩანაწერი მოიპოვება იმისა, რომ ხდებოდა შეტევები კაბიხის მოსახლეობის მხრიდან ამ რეგიონის ქალაქებსა და დასახლებებზე. ამ სახელწოდებით ცნობილი ინდოელების მხრიდან ხდებოდა  დაშინება და დამუქრება იმ მუშებზე, რომლებიც ჩართულნი იყვნენ „პოაიას“ მოპოვებაში, საქმიანობა,რომელიც ამ რეგიონში 1854 წელს დაიწყო.

ინდიელების მხრიდან ვილა ბელას მოსახლეობაზე შეტევა გაგრძელდა XX საუკუნის დასაწყისამდე, მაშინ, როცა  მოეწყო ექსპედიცია რონდონის ხელმძღვანელობით. მოხდა იმ ტერიტორიაზე შესვლა, რომელიც ნამბიქუარას ტომებით იყო დასახლებული.

1907 წელს რონდონის კომისიის ინიციატივით მოეწყო ექსპედიციები ჟურუენას ხეობის რეგიონში, მთავარი მიზანი კი იყო სატელეგრაფო ხაზის ტრაექტორიის დადგენა, იმ ხაზისა, რომელიც მატო გროსოს ამაზონთან აკავშირებდა.

მაშინ, როცა რონდონის კომისია ნამბიქუარას ტერიტორიაზე შევიდა, ამ ინდიელებს უკვე შეხება ჰქონდათ მუშებთან, რომლებთანაც ისინი საკმაოდ ხშირად იბრძოდნენ ხოლმე. ამ პერიოდის განმავლობაში ნამბიქუარას მოსახლეობა უკვე აქტიურად იყენებდა რკინის ცულებს, რომლებსაც ისინი ძირითადად ამ მუშებისგან იძენდნენ. საინტერესოა ისიც, თუ რითი დასრულდა ნამბიქუარას მოსახლეობის ინტენსიური შეტევები სატელეფრაფო სადგურებზე დაქირავებულ თანამშრომელთა წინააღმდეგ. შედეგი იყო ის, რომ ინდიელების (ისინი, როგორც წესი, კლავდნენ კაცებს და იტაცებდნენ ქალებს) მიერ მოხერხდა შეთანხმება ამ დაქირავებულთა და ზემოხსენებულ მუშებს შორის.

ნამბიქუარას ტომებს ასევე არარეგულარული კონტაქტები ჰქონდათ ყოფილ მონებთან , რომლებიც ქუოლომბოს რეგიონში ცხოვრობდნენ. ეს ყველაფერი იყო უკვე მეოცე საუკუნის დასაწყისიდან მოყოლებული შემდგომ პერიოდებში.რასაც შემდგომ უკვე მოჰყვა რონდონის მიერ დაარსებული ინდიელთა დაცვის სერვისის , ე.წ ესპიაის შექმნა. ამ დროს მოხდა პირველი მშვიდობიანი კონქტაქტების დამყარება ნამბიქუარას მოახლეობასთან.

მისიონერების შემოდინება(შემოსვლა)

სატელეგრაფო ხაზების კიდევ ერთი დადებითი მხარე გამოდგა ის, რომ მის მიერ მოდა გზის გაკვალვა და გაწმენდა იმისათვის, რომ ნამბიქუარას ტომებით დასახლებულ ტერიტორიაზე მოხვერდილიყვნენ და შეეღწიათ მათ. დევიდ ფრაისის 1972 წლის ჩანაწერებში გვხვდება ინფორმაცია იმის შესახებაც, რომ მისიონერი წყვილი სამხრეთ ამერიკის მისიონერული კავშირიდან დასახლდა სწორედაც რომ ჟურუენას  სატელეფრაგო სადგურის მიმდებარე ტერიტორიაზე, საკმაოდ ახლოს.

მათ ჩამოსვლამდე ცოტა ხნით ადრე, სატელეგრაფო ხაზის 6 მუშა იქნა მოკლული ნამბიქუარას ტომის წევრების მიერ.სავარაუდოა ის, რომ ეს იყო ერთგვარი შურისძიება და გამოსასყიდი იმ ინდიელის გარდაცვალებისა, რომელიც თოფით იქნა მოკლული სადგურის ინსპექტორის მიერ. წყვილმა სადგური დატოვა 1927 წელს და უკან 2 წელში დაბრუნდნენ უკვე პატარასთან ერთად, როდესაც მათ თავს დაესხნენ ვაკალიტსუს, მას შემდეგ, რაც მათ უმკურნალეს ერთ-ერთ ინდიელს, რომელიც მალევე გარდაიცვალა. ამ შეტევას მხოლოდ და მხოლოდ ქალი გადაურჩა. ამ ფაქტის შემდგომ იგი დაბრუნდა აშშ-ში და იზრუნა იმისთვის, რომ მოეძიებინა სახსრები ამ მისიის გასაგრძელებლად.

1936 წელს  კვლავ ეს ორგანიზაცია მოდის კამპოს ნოვოს სატელეგრაფო სადგურის მიმდებარე ტერიტორიაზე, სადაც იგი 1948 წლამდე რჩება. აღსანიშნავია ისიც, რომ მისიონერების მიერ დაკავებული ეს სადგური აშენებული იყო პარდოს მდინარეზე, რომელიც შემდგომ უკვე გადატანილ იქნა უკვე სოფელ კამარარეში, 1961 წელს ჟურუენას ხეობაში.

1959 -1960 წლებში მისაო კრისტა ბრასილიერადან მისიონერებმა კონტაქტი დაამყარეს სარარის ხეობაში მცხოვრებ ნამბიქუარას მოსახლეობასთან. ამ პერიოდში, მსგავს კონტაქტზე გასვლას ცდილობდნენ სხვა ორგანიზაციებიც, რომლებიც ცნობილნი არიან შემდეგი სახელწოდებებით: „უიკლიფის ბიბლიის მთარგმნელები“, „ლინგვისტიკის საზაფხულო ინსტიტუტი“. მათ ძირითადად ნამბიქუარას ჯგუფებთან დაიწყეს მუშაობა. მენნო კროეკერი და ივან ლოუ სოფელ სერა აზულში დასახლდნენ და ძირითადად მათი მიზანი იყო სამხრეთ ნამბიქუარას ტომთა ენის შესწავლა. პიტერ უეისენბერგერმა და დევიდ მეეხიმ დაიწყეს მუშაობა ამ ყველაფერზე და წარმატებასაც მოიაღწიეს, მოგვიანებით კი ამ ყველაფერზე საქმაინობა განაგრძო პიტერ კინგსტონმა. ესენი  იყო პირველი სისტემატიური კვლევები ნამბიქუარას მოსახლეობის ენის შესასწავლად.

1930 წლის შემდგე კათოლიკე მისიონერებს უკვე ნამუშევარი ჰქონდათ ჟურუენას ხეობაში მცხოვრებ ნამბიქუარას მოსახლეობასთან და მათ შესახებ უკვე საკმაოდ ბევრი ინფორმაცია ჰქონდათ შეგროვებული.

ბევრჯერ ვახსენეთ დევიდ ფრაისის 1972 წლის ჩანაწერები და ახლაც უნდა აღვნიშნოთ, რომ მასში ხშირადაა საუბარი ნამბიქუარას ჯგუფებს შორის მისიონერთა გამოჩენის შესახებ, თუმცა ისიც დასამატებელია, რომ ფრაისი ასეთ რამეს აცხადებს: „მძიმე ევანგელიზმის მიუხედავად, არასოდეს შემხვედრია ქრისტიანი ნამბიქუარელი.“

მიუხედავად იმისა, რომ კათოლიკე მისიონერებს მუდმივი კონტაქტი არ ჰქონდათ ე.წ. მამაინდისთან (ამ სახელწოდებით ცნობილია ჩრდილოელი ნამბუქუარის მოსახლეობა), თუმცა კავშირი ჰქონდათ ინდიელთა დაცვის სერვისის პროტესტანტ მისიონერებთან. ორიოდე სიტყვით ვისაუბროთ მამაინდის შესახებ. ამ ხალხმა იცის ბიბლია და მისი გარკვეული ნაწილი თარგმნილია მათ ენაზე მისიონერთა მიერ, თუმცა ისინი როგორც ასეთი თავიანთ თავს არ უწოდებენ მორწმუნეებს. არის შეთხვევები, როდესაც ისინი ხშირად იყენებენ ტერმინს „სატანა“.

დღესდღეობით ძალიან ბევრი ახალგაზრდის წახალისება ხდება მისიონერების მხრიდან, რომ მათ დატოვონ სოფლები, წავიდნენ ქალაქში და იქ მიიღონ განათლება პორტუგალიურ ენაზე, შემდეგ კი რელიგიური მსახურება ჩაატარონ საკუთარ სოფლებში, თუმცა ფაქტი ისაა, რომ არც არავინ ატარებს რელიგიურ მსახურებას და საერთოდ არც არავინ საუბრობს ბიბლიის შესახებ სოფლებში. მაშინ, როცა მათ ეკითხებიან სკოლაში მათი გამოცდილების შესახებ, ახალგაზრდები ძირითადად ყურადღებას ამახვილებენ იმის შესახებ, თუ რა შეიტყვეს თეთრკანიანთა ცხოვრების შესახებ.

დასახლებები, სოფლები, საკულტივაციო ტერიტორიები 

სოფლებში, რომლებიც განთავსებულია  სამ რიზონზე, რომლებიც თავისი მხრივ ქმნის, ნამბიქუარას ტომების ტერიტორიას, აღმოჩენილი იქნა სხვადასხვა ტიპის დასახლებები.  ჩრდილოეთის დასახლებების ჯგუფებში სახლები კონუსისებური იყო ხოლო გუაპორეს რეგიონში - დიდი და  წაგრძელებული, მაშინ როცა ჯურუინას ხეობაში ისინი შედარებით პატარა და ნახევრად სფერული იყო.

რონდონმა (1922) აღწერა პირველი ნამბიქუარას სოფელი, რომელსაც ის ეწვია 1907 წელს, ჯურუინას ხეობაში. რონდონის ცნობების მიხედვით, სოფელი მოიცავდა ერთ დიდ და ორ შედარებით მომცრო სახლს, რომლებსაც ნახევრად სფერული ფორმა ჰქონდათ და ჩალისგან იყვნენ აშენებულნი. ერთ-ერთ მომცრო სახლგთაგანში მან იპოვა ბამბუკის ფლეიტები, რომლებიც ჰგავდნენ პარეცის ტომის მიერ შემქნილ ფლეიტებს. მისი აღწერილობის მიხედვით თავად სოფელს წრიული ფორმა გქონდა, ხოლო სახლების წინა ნაწილი „შეუცდომლად სუფთა“ იყო.

როკეტ-პინტომ სერა დო ნორტეს ტერიტორიის ნამბიქუარა - ჩაპადა დოს პარეცის უმაღლესი რეგიონი ჩრდილოეთში, 1912 წელს მოინახულა. როკეტ-პინტოს მიხედვით „სერა დო ნორტეს ინდიელთა სოფლები, მდინარეებისგან მოშორებით, ძირითადად პატარა გორაკებზეა აგებული. ზოგირთი მათგანი კილომეტრზე მეტითაც კი არის დაშორებული უახლოესი მდინარისგან თუ ნაკადულისგან.  თავად სოფელი დიდ მოედანზეა კონსტრუირებული, რომლის დიამეტრიც 50 მეტრს შეადგენს. სერადოს ცენტრში არსებულ სოფელს აქვს წრიული ფორმა და მისგან გამომავალი ბილიკები საერთო ჯამში იძლევა ვარსკვლავის მსგავს ფიგურას.

(1975) ასევე როკეტ-პინტო დასძენს, რომ ნამბიქუარას სოფლები როგორც წესი ორი სახლისგან შედგება - ერთი მეორეს წინ არის განლაგებული და მათ ერთმანეთისგან ცენტრალური მოედანი აშორებთ, ისინი ძირითადად მდებარეობენ სერადოზე ან უფრო ამაღლებულ ადგილებზე.

მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ტყიან რეგიონში ცხოვრობენ მამაინდეს ტომის ხალხმა საკუთარი სოფლები უფრო მაღალ ადგილებზე გააშენეს ქვიშიანი ნიადაგითა და სერადოსთვის დამახასიათებელი მცენარეული საფარით. ტერმინი ჰალოდუ (მინდორი, სერადო ან ღია სივრცე) გამოყენებული მამაინდეს მიერ საკუთარი სოფლის მოსახსენიებლად, ნიშნავს, რომ სავანა ან სერადო  სოფლის გასაშენებლად გამოსადეგ ადგილად არის მიჩნეული.

ამჟამად მამაინდეს ტომის ხალხნი სახლობენ მდებარეობს სოფელში პლატოს უმაღლესო წერტილისა, რომელსაც მოიხსენიებენ როგორ იუ’კოტნდუ ([მთის] კიდეზე/ნაპირზე დაკიდებული). ტერიტორიები, რომელსაც გადაწვავდნენ კულტივიზაციის მიზნით, გავრცელებული არის მთების შედარებით დაბალ ნაწილებში, პარდოსა და ქაბიქსის მდინარეების შორის მდებარე მასიური ტყის რეგიონში, სადაც მიწა შედარებით უფრო ნაყოფიერია.

როგორც წესი, საკულტივაციო ტერიტორიებს წმინდავენ სოფელთან ახლოს. თუმცა, საკულტივაციო ტერიტორია ხშირ შემთხვევაში შეიძლება მდებარეობდეს ორი ან სამი სახლის დაშორებით თავად სოფლიდან. ამ შემთხევევაში, ამ საკულტივაციო მიწაზე პასუხისმგებელი ოჯახი ჩვეულებისამებრ აგებს დროებით საცხოვრებელს, სადაც შეუძლიათ თესვისა და მოგვიანებით, მოსავლის აღების პერიოდში დარჩნენ, რითიც თავს არიდებენ სოფელში ყოველდღე დაბრუნების საჭიროებას.

სოფლის ცენტრალური მოედანზე განლაგებულია ფლეიტის სახლები, რომლებიც გამოიყენება ბამბუკის ინსტრუმენტების დასაბინავებლად და მათი ქალთა თვალისგან დასაფარად, რომელთაც ეკრძალებათ მათი ნახვა. დღესდღეობით მამაინდესა და ნეგაროტეს ტომების ხალხის სოფლები აღარ ფლობენ ფლეიტის სახლებს. მამაინდები ამბობენ, რომ თეთრკანიანებთან კონტაქტის შემდეგ ფლეტების დაბინავების ისედაც გაიშვიათებული პროცესი კიდევ უფრო გაიშვიათდა. ასევე, ისინი ამბობენ, რომ ფლეიტებს ახლა ამზადებენ და ინახავენ ტყეში, ქალების მზერისგან მოშორებით.

თუ კი დეიდ ფრაისს ვენდობით, სოფლის მოედანი არის საჯარო ცხოვრების ცენტრი, სადაც რიტუალები სრულდება და გარდაცვლილებს მარხავენ. ფაქტობრივად, მთავარი კრიტერიუმი, რაც უფლებას გვაძლევს, რომ ამ კონკრეტულ ადგილმდებარეობას სოფელი ვუწოდოთ არის ის ფაქტი, რომ მანდ გარდაცვლილები არიან დამარხულნი. მაშასადამე, ყოფილ სოფელთა ბევრი ადგილმდებარეობა ნამბიქუარა ტომის ხალხის მეხსიერებას შემორჩა როგორც ადგილი სადაც მათი წინაპრები არიან დაკრძალულნი. შედეგად, თამამად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ნამბიქუარას სოფლები პირდაპირი მნიშვნელობით გარდაცვლილთა სოფლები არიან.

მამაინდეს ტომის ხალხნი მოგვითხრობენ, რომ ისინი დიდ დროს ატარებდნენ საკულტივაციო ტერიტორიების ბანაკებში. ეს ადგილმდებარეობები ასევე შეიძლება შერაცხულ იქნან სოფლებად თუ კი მანდ ასევე გარდაცვლილები იქნებიან დაფლულნი. როდესაც ვიღაც კვდებოდა ძალიან შორს სოფლისგან და ცხედრის წაღება გარდაცვლილის ნათესავების სახლში შეუძლებელი იყო, საკულტივაციო ტერიტორიის ბანაკი ან ადგილი სადაც ახალი საკულტივაციო მიწა შეიძლება განთავსებულიყო ირჩეოდა. შედეგად ადგილი სადაც გარდაცვლილს ასაფლავებდნენ შეიძლება სამომავლო დასახლების კანდიდატურა გამხდარიყო.

თუ კი ზოგადად განვიხილავთ, სოფელი არის ის ადგილი, სადაც ნამბიქუარას ტომის ხალხთა ჯგუფები წლის ძირითად ნაწილს ატარებდნენ. სოფლის ადგილმდებარეობა, როგორც წესი, იცვლებოდა ყოველ 10-დან 12 წელწადში. ხანდახან ოჯახები თესვისა და მოსავლის აღების პერიოდში ძირითად საცხოვრენელ ადგილს იცვლიდნენ და საკულტივაციო ტერიტორიის ბანაკებში გადასახლდებოდნენ ხოლმე, მაგრამ მათი დასრულების შემდეგ იგივე ადგილმდებარეობას უბრუნდებოდნენ.

შორეულ გვარში მონადირეული ექსპედიციების დროს, ნამბიქუელთა ტომის ხალხი ასევე დროებით სადგომებშიც რჩებოდნენ. ლევი -სტრაუსმა, რომელიც ნამბიქუარას ტომის ხალხთა დროებით სადგომებს ეწვია, მაშინ როდესაც რონდონის კომისია ტელეგრაფის ხაზს აღებდა, ამტკიცებს, რომ ნამბიქუარას ტომის ხალხი ნახევრად მომთაბარენი არიან, რომლებიც საკუთარი დროის უმეტეს ნაწილს მოგზაურობაში ატარებენ და ყურადღებას დიდ სოფლებზე მხოლოს წვიმიანი სეზონის დროს ამახვილებენ. შემდგომში, ორივემ,  პოლ ასპელინმაც და დევიდ ფრაისმაც კითხის ნიშნის ქვეშ დააყენა ნამბიქუარას ტომების, როგორც ნახევრად მომთაბარეების კლასიფიცირების საკითხი და ხაზი გაუსვეს, სასოფლო-სამეურნეო მოღვაწეობის მნიშვნელობას და ნაკლებმოძრავი ცხოვრების წესს სოფლებში, რომლებაც თავისი მხრივ კამათი წამოჭრა ნამბიქუარას ტომის ხალხთა ცვალებადი ცხოვრების სტილის შესახებ. (იხილეთ ასპელინი 1976, 1978; ფრაისი 1978; ლევი-სტრაუსი 1976, 1978.)

შამანიზმი (მამაინდე)

შამანური ძალები არის აღწერილი მამაინდეს (ჩრდილო ნამბიქუერული ჯგუფი) ტომის ხალხთა მიერ როგორც ფლობა ბევრი მიზნისა და სხეულის მოხატულობა რომლებსაც შამანს გარდაცვლილთა სულები და ის, შამანი ანიჭებდა, რომლებსაც პირველად უბიძგა მას შამანური ტექნიკის განსწავლისკენ. შედეგად, შამანების ტანთა მოხატულობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერი სხვა ადამიანის მოხატულობებს.

ორ მოქმედ შამანს მამაინდეთა სოფელში განუწყვეტლივ უკეთია უამრავი შავი კრიალოსანი. ერთ-ერთი მათგანი ასევე მუდმივად ატარებს ბამბის ქსოვილის ვიწრო ზოლს თავის გარშემო, ომელიც შეიძლება ჩანაცვლდეს როგორც წითელი ბამბის ერთი ხაზით ასევე ბამბის სახვევებით მის მკლავებზე.

შამანის მოხატულობებსა და ობჯექტეს შეიძლება ეწოდოს ვანინ ვასაინა’ა - მაგიური ნივთები ან ვანინსო’გა ნა ვასაინა’ა „შანამის ნივთები“. გარდაცვლილის დეკორაციებისა და ნივთების ფლობით, შამანი აღიქვამს სამყაროს ისე როგორც აღიქვამდა გარდაცვლილი, მაშასადამე იძენს უნარს დაინახოს ისეთი მოვლენები, რომლებიც ადამიანთა უმრავლესობისთვის უხილავია.

მიუხედავას ამისა, რომ მხოლდო შამანებს შეუძლიათ ჰქონდეთ ტანზე დახატული ორნამენტები. მამაინდეს ტომის ხალხი ამბობს რომ ისევე როგორც ხილული მორთულობა, ყველას გააჩნია შინაგანი მორთულობას, რომლის დანახვაც მხოლოდ შამანს შეუძლია და ხილულად მხოლოდ სამკურნალო რიტუალის დროს გარდაიქმენება.  ის რაც ხდის მორთულობას ხილულს ან უხილავს, არ არის მასზე მიწერილი შინაგანი მახასიათებლები, არამედ დამკვირვებლის მხედველობითი უნარი. შამანის, როგორც ადამიანის, რომლესაც შეუძლია შეითვისოს რამდენიმე ტიპის თვალთახედვის უნარი, გადმოსახედიდან, მამაინდეს ტომის ადამიანის სხეული ყოველთვის ჩანს როგორც მორთული.

მიუხედავად იმია, რომ ზგიერთი ნივთი და შემკულობა ეკუთვნის მხოლოდ და მხოლოს შამანს, რაც განასხვავებს მას სხვა ხალხისგან არის ის ფაქტი, რომ ის მოიპოვებს ამ მორთულობებს პირდაპირ გარდავლილთან სულებისგან, რასაც თან მათი დანავის უნარის მოჰყვება. ამ მხრივ, ტერმინი „მაგიური ნივთები“ მოიცავს არა იმდენად შინაგან ხარისხს შამანის „ნივთებისა; არამედ კავშირებს, რომლებსაც ის ამყარებს გარდაცვლილებთან, რასაც მივყვართ კიდეც ხსენებული „ნივთების“ ფლობასთან.

შამანური ინიციაცია

მამაინდეს ტერიტორიაზე მცხოვრები ხალხი შამანური ინიციაციის რიტუალის შესახებ ამბობენ, რომ იგი გარვკეულწილად სიკვდილს ჰგავს. ტყეში მარტო მოსიარულე შამანს ურტყავენ საბრძოლო იარაღს(?) (war club). მამაინდეს ტომის ადამიანებს თუ დავუჯერებთ, ტყეში მარტო მოსიარულე შამანს ამ იარაღს უშენენ მკვდარი ადამიანების სულები. ასევე, გადმოცემების თანახმად, სულებს შეუძლიათ მომავალ შამანს ისრებიც კი ესროლონ. ამ მომენტში იგი იღებს განსხვავებულ “მაგიურ” ნივთებსა და დეკორაციებს სულებისაგან. ნივთებთან ერთად, მომავალი შამანი ასევე “იღებს” “ქალის სულს” (“spirit woman”), რომელსაც აღწერენ როგორც იაგუარს, თუმცაღა, შამანი მას ადამიანის სახით ჰხედავს. ქალის სული მიჰყვება შამანს ყველგან სადაც ის მიდის: სული მუდამ მასთან ერთადაა, და განკურნების პროცესშიც გვერდზე უზის და ეხმარება. შამანი გარდაცვლილების სულებისაგან ბოძებულ ნივთებსა და “სულიერ ცოლს” (როგორც უწოდებენ მის თანმდევ ქალის სულს) უწოდებს da wasaina’ã_ს, რაც პირდაპირი თარგმანით ნიშნავს “ჩემი ნივთები” (“my things”). შამანის ორივე “ნივთი” პასუხისმგებელია მის შამანურ ძალებზე.

ჰალოტსუს (Halotésu - ტერიტორია ,რომელიც ნამიკვარას სავანში მდებარეობდა?) შამანების ინიციაციაცია იქნა მოთხრობილი price_ის (price  მაგათ ტომში ვინმე იყო თუ??) მიერ შემდეგნაირად: მამაკაცი მიდის სანადიროდ ტყეში და ხედავს ცხოვლებს, როგორც ადამიანებს. მოგვიანებით იგი შემთხვევით ხვდება წინაპრის სულს, რომელიც ეძახის სიძეს  და  აყოლებს მას ცოლად ქალის სულს, რომელიც თავის სახელს მღერის, რათა მომავალმა შამანმა გაიგოს. მამაკაცს ქალი მიჰყავს სახლში, თუმცაღა, მხოლოდ ის ხედავს მას. სწორედ ეს ქალი არის პასუხიმგებელი მამაკაცის შამანურ ძალებზე და იგი ხდება შამანის ასისტენტი, რომელიც მუდმივათ თან სდევს კაცს. ლეგენდების თანახმად, თუ შამანი ქალს კარგად არ მოექცევა, მას შეუძლია დააზიანოს ყველა. ამ ქალთან შამანს ჰყავს შვილი, რომელსაც თავად მამაკაცი ადამიანის სახით ჰხედავს, თუმცაღა, ყველა სხვა ამ ბავშვს აღიქვამს, როგორც იაგუარს. ეს იაგუარი-ბავშვი ცხოვრობს შამანის სხეულში და წარმოადგენს მისი სულიერი ძალის განსახიერებას.

შამანური ინიციაცია, როგორც მამინდესა თუ ჰალოტსუს, ასევე სერადოს სხვა ჯგუფებისთვის, შამანური ინიციაცია არის წარმოდგენილი, როგორც სიკვდილის პროცესი. თუ დავუჯერებთ figueroa (1989)-ს, ნეგაროტეს ხალხისთვის შამანური ინიციაცია, რომელსაც ეძახიან “სიზმრის ხედვა”-ს (“dream vision”), არის განმარტოვების, განდეგილობის ფორმის ექვივალენტი: მომავალი შამანი გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ცხოვრობს პატარა სახლში, რომელიც აშენებულია სწორედ ამ მოვლენისთვის, და აქ განმარტოებულად ცხოვრების დროს იგი იღებს ძღვენად “a degree of instruction from a mature shaman who uses songs and speech to summon the arrival of ancestors as protectors and helpers.”

ვარჯიშის ეს სახე არ არის ფორმალური სწავლების ნაწილი. შამანიზმის ყველა ტექნიკა(როგორებიცაა სიმღერა, თამბაქოს გაბოლება, პათოგენური (დაავადებების გამომწვევი) ნივთების ამოწოვა?)  ისწავლება არაფორმალურად, სხვა უფრო დიდ და გამოცდილ შამანებზე დაკვირვებისა და მათი ქცევების შესწავლის გზით. განმარტოვების სახლის შიგნით მომავალმა შამანმა უნდა მიიღოს დიდი რაოდენობით chicha (ფერმენტების შემცველი სასმელი), რომელიც აქამდე დაამზდებული იქნა ქალების მიერ და ცხადდება, რომ “მრავალნი” სვავენ მისთვის. Figueroa ამტკიცებს, რომ “კანდიდატი მღერის, სვავს და ეწევა შეუჩერებლად, ფარავს თავის სხეულს annato_ს საღებავით, ატარებს სამკაულებს თავის მაჯაზე და მსუბუქ ბამბის ყელსაბამს, ასევე შესაძლებელია გამოიყენოს ბამბის ყელსაბმები იაგუარის კბილებით”.

რგოორც უკვე ვნახეთ, მამაინდეს ხალხისათვის, ტყეში სულებთან შეხვედრის მომენტი შეიძლება აღვიქვათ, როგორც  შამანური ინიციაციის სიმბოლურად გამოხატვა. თუმცაღა, ამ მეთოდის გარდა, ადამიანი შესაძლებელია გახდეს შამანი უფროსი შამანების მიერაც, რომლებიც “hands over the line” to him.

ერთ-ერთმა შამანმა, რომელიც დღესდღეობითაც აქტიურად მოღვაწეობს მამინდეს სოფელში, თქვა,რომ მან მიიღო მისი ხაზი (რომელსაც kunlehdu ეწოდება) მის სოფელში მცხოვრები სხვა (უკვე გარდაცვლილი) შამანისაგან. მან გადასცა ახლად ინიციირებულ შამანს თავისი “ნივთები”, მანამ სანამ თავად შეძლებდა შამანად გახდომას. მოხუცი ამბობდა, რომ შამანების ყელსაბლები ძირითადად უფრო ძლიერებია, ვიდრე სხვა ადამიანებისა, ამიტომ მაკლებია შანსი მათი გატეხვის. ტანის “დეკორაციების” გარდა უფროსი შამანებისგან მნ მიიღო დიდი რაოდენობით სხვადასხვა ნივთები, როგორებიცაა: ქვები, იაგუარის კბილები, ისრები და ხის ხანჯლები, რომლებსაც განკურნებისას გამოიყენებდნენ  ტყის სულების მოსაგერიებლად. ასევე, რამდენიმე წლის წინ მან მიიღო სხვა ნივთებიც(ქვა და იაგუარის კბილების ყელსაბამი) კითჰაულჰუს(kithaulhu) შამანისაგან, რომელიც სტუმრობდა მამინდეს ტომებს, რადგან მოსაწვევი მიიღო გოგოს ინიციაციის ფესტივალზე.

ახლად მიღებული შამანი აუცილებლად მუდმივად უნდა ახლდეს თან უფროს შამანს, იმისათვის, რომ მასზე დაკვირვებისას მიიღოს ცოდნა და გამოცდილება, განსაკუთრებით კი ეს ეხება განმკურნებელი მუსიკის შესახებ ცოდნეს. გარკვეულ მომენტში, უფროსი შამანი აიძულებს ახლად მიღებულ შამანს ჩააბაროს გამოცდა, რომელიც შემდეგში მდგომარეობს: ახალგაზრდა შამანმა უნდა გაატაროს მთელი ღამე ტყეში (ბუნებრივია მარტომ), იარაღისა და აღჭურვილობის გარეშე. ამ პერიოდის განმავლობაში შამანი მას გაუგზავნის სხვადასხვა სახის ცხოველებს (გველებს, იაგუარებს და ა.შ.) მის შესაშინებლად. გამოცდა მდგომარეობს იმაში, რომ ახალგაზრდა შამანმა ცხოველები უნდა დაინახოს როგორც ადამიანები და შეეცადოს მათთან დალაპარაკება, სთხოვოს არ დაესხან თავს. თუ მამაკას შეეშინდება და გაიქცევა, შამანი შეიტყობს ამის შესახებ და აღარ გადასცემს მას თავის არცერთ “ნივთს”.

საინტერესოა, რომ ამ შემთხვევაში აღნიშნული შეხვედრა ახლად ინიციირებული შამანისა და უფროსი შამანის მიერ გამოგზავნილი ცხოველების შეხვედრა მკვეთრად არ განსხვავდება იმ პროცესისაგან, რომელიც თავიდან აღვწერეთ - გარდაცვლილთა სულებთან შეხვედრა, რომელიც, როგორც აღვნიშნე, შეიძლება აღვიქვათ, როგორც შამანური ინიციაციის სიმბოლო. აუცილებელია იმის აღნიშვნა, რომ მამაინდეს გადმოცემების თანახმად, გარდაცვლილთა სულებს შეუძლიათ ტრანსფორმაცია განიცადონ და გადაიქცნენ ცხოველებად, განსაკუთრებით კი იაგუარებად. საინტერესოა ისიც, რომ, როგორც უკვე ვნახეთ, ქალის სული, რომელსაც შამანი იღებს გარდაცვლილთა სულებისაგან, ადამიანების მხრიდან აღიქმება როგორც იაგუარი.

იქიდან გამომდინარე, რომ შეუიარაღებელი შამანის დანახვა ძალიან მარტივია ტყის სულებისთვის, ახალგაზრდა მამაკაცმა უნდა მიიღოს უსაფრთხოების ზომები. იგი არ უნდა მოშორდეს თავის სოფელს დიდი მანძილით, რათა სხვა არსებებმა არ მოჰპარონ მას სხეულის სამკაულები, ასევე უნდა იყოს დარწმუნებული, რომ მისი სულიერი ცოლი არის მასთან ერთად. იგი არ უნდა იკვებოს ცხელი საკვებით ან შეუბეროს ცეცხლს, რადგან ცხელი ჰაერი დააფრთხობს მის სულიერ ცოლს და გატეხავს სამკაულებს. ასევე, სამკაულების უსაფრთხოებისთვის იგი უნდა ერიდოს რთული სამუშაოს შესრულებასა და მძიმე ტვირთის აღებას. შამანი უნდა ერიდოს ხმამაღალ საუბარსაც, იმიტომ, რომ ამ შემთხვევაში მისი სულიერი ცოლი იფიქრებს, რომ იგი ეჩხუბება მას, შეეშინდება და დატოვებს.

მამაკაცმა საკვების მიმართ უნდა გამოიჩინოს დიდი სიფრთხილე, რაც, იქიდან გამომდინარე, რომ სულიერი ცოლი ყოველთვსი შამანთან ერთად იკვებება, უკავშირდება სულიერ ცოლთან ურთიერთობების გაუმჯობესებასა და ქორწინების გაძლიერებას. ახალგაზრდა შამანმა უნდა შეიზღუდოს როგორც საკვები, ასევე თავისი სექსუალური აქტივობა, განსაკუთრებით ქორწინების გარეშე, რადგან მისი სულიერი ცოლი იეჭვიანებს და დაუზიანებს მას სხეულის სამკაულებს.

შამანის საქმიანობა სიკეთის მომტანი და შეიძლება ითქვას აუცილებელია სხვების სიცოცხლისათვსი, თუმცაღა ეს უკიდურესად საშიშია თავად შამანისთვის. შამანები, რომლებიც ვერ უმკლავდებიან ამ შეზღუდვებს მაგრამ მაინც არ ანებებენ თავს შამანურ რიტუალებს, დიდი რისკის წინაშე დგანან, რადგან შესაძლებელია რაღაც მომენტში გახდნენ გარდაცვლილთა სულების მსხვერპლები. განრისხებული გარდაცვლილთა სულებმა, რომლებიც აქამდე შამანების ძალის წყაროდ მიიჩნეოდნენ, შესაძლებელია მისივე მტრები გახდნენ, შური იძიონ (გამოიწვიონ სხვადასხვა დაავადებები და უბედური შემთხვევები).

ქალების სქესობრივი მომწიფება 

როგორც კი ნამბიქუარას წარმომადგენელ ქალს პირველად მოუვა მენსტრუაცია, ის, ანუ ვაიონტადუ (wa’yontãdu), ასე უწოდებდნენ ნამბიქუარას ტომში სექსუალურად მომწიფებულ გოგონას, უნდა განმარტოვდეს მშობლების მიერ სპეციალურად ამ მოვლენისთვის აშენებულ სახლში.

სახლს, რომელშიც გოგონამ უნდა იცხოვროს, ჰქვია ვაიონტაა სიჰდუ (wa’yontã’ã sihdu ), რაც პირდაპირი თარგმანით ნიშნავს, სახლს, რომელიც ეკუთვნის სქესობრივად მომწიფებულ ქალს.

ამ სახლში, გოგონა უნდა იცხოვროს ერთიდან სამ თვემდე. ამ პერიოდის შემდეგ, იმართება გრანდიოზული ფესტივალი, რომლის დროსაც სტუმრები, ტომის სხვა წევრები, მას “ათავისუფლებენ” განმარტოვებიდან. ფესტივალის შემდეგ, გოგონა მიიჩნევა “ჩამოყალიბებულ” ქალად.

ქალის სქესობრივი მომწიფების რიტუალი მოქმედებს თითქმის ყველა ნამბიქუარას ტომში, გარდა სამხრეთ გუაპორეს  ბარში დასახლებული ხალხისა.

სერადოს ტერიტორიაზე დასახლებულ ჯგუფებში არის ქალების სქესობრივი მომწიფების რიტუალის სხვადასხვა ვარიაციები.

ნამბიქუარას ტომი თვითონ ხაზს უსვამს ტომების ტრადიციებს შორის განსხვავებებს, აკრიტიკებს სხვა ჯგუფებს და ბრალს სდებს მათ რიტუალის სწორად ჩატარების გზების არცოდნაში. მიუხედავად ამისა, რიტუალში მონაწილეობის მისაღებად მოწვეული ნამბიქუარას სხვა ჯგუფები, მოუხედავად მათ შორის განსხვავებებისა, ამ რიტუალებს ერთნაირად აღიქვამენ.

ჩრდილოეთ ნამბიქუარას ჯგუფები, მათ შორის მამაინდეს წარმომადგენლები ასევე ასრულებენ ქალების სქესობრივი მომწიფების რიტუალს და ამით ხდებიან უფრო დიდი ნათესაური კავშირების ნაწილი, რომელიც, როგორც ვნახეთ, ჯგუფებსაც მოიცავს.

თუ დავუჯერებთ სერადოს ჯგუფის წარმომადგენელ მამაკაცს, ანუ კიტჰაულჰუ კაცს (Kithaulhu man), რომელიც დაქორწინებულია მამაინდეს ქალზე (Mamaindê woman), მამაინდეები იყვნენ პირველები, რომლებმაც ჩაატარეს მსგავსი სახის რიტუალი და შემდგომ ასწავლეს ნამბიქუარას სხვა ჯგუფებსაც.

ამერიკელი ანროპოლოგი და ჟურნალისტი დევიდ პრაისი ამბობს, რომ ჯგუფები, რომლებიც განთავსებულები არიან მდინარე ხურუენას დამშრალი შენაკადების ტერიტორიაზე ირწმუნებიან, რომ სქესობრივი მომწიფების რიტუალი იყო უცნობი და ნეგაროტეს წარმომადგენლები, ანუ ჩრდილო  ნამბიქუარას ჯგუფი, რომელიც მდებარეობდა მამაინდეს მეზობლად, იყვნენ პირველები, ვინც ეს რიტუალი შეასრულეს.

სწორედ ასე აითვისა ეს ტრადიცია სერადოს ჯგუფის წარმომადგნელებმა.

ნამიბიქუარას ჯგუფები მუსიკას, რომელიც სრულდება ქალის სქესობრივი მომწიფების რიტუალის შესრულებიბსას, ეწოდება ნეკატო ტეიაუსუ (nekato’téyausú) , რაც პირდაპირი თარგმანით ნიშნავს ნეტაროტეს (Negarotê) მუსიკას.

მამაინდეს ტომში სრულდება ვოკალური რეპერტუარიც. მუსიკას ეწოდება “მენსტრუალური ციკლის მქონე გოგონა” (“menstruated girl music”), და ის ასოცირებულია სწორედ ქალის სქესობრივი მომწიფების რიტუალთან, თუმცაღა, იგი არ გამოიყენება მხოლოდ ამ კონტექსტში, არამედ ხშირად მას უბრალოდ გასართობადაც იყენებენ. ვოკალურ მუსიკასთან ერთად მათ აქვთ ფლეიტის რეპერტუარიც. აღსანიშნავია, რომ მხოლოდ ნამბიქუარას ჯგუფები იყენებენ ქარის ინსტრუმენტებს, რომლებიც სწორედ ამ განსაკუთრებული მოვლენისთვისაა შექმნილი.

მრავალ მეცნიერს, რომელსაც შესწავლილი აქვს ნამბიქუარას ტრადიციები, ჩაწერილი აქვს ამ რიტუალის მსვლელობა. მიუხედავად იმისა, რომ მონაცმების შედარებისას აღინიშნება ბევრი განსხვავებები და ვარიაციები, ქალის სქესობრივი მომწიფების რიტუალის მთავარი აზრი ყოველთვის მსგავსია: ხაზი ესმევა გოგოს სოციალური სტატუსის ცვლილებას, რაც დაკავშირებულია იმასთან, რომ იგი ხდება გასათხოვარი (გათხოვებისათის მზად მყოფი) ქალი.