ერაყის კონფლიქტი

ერაყის კონფლიქტი (2003-დღემდე)
	ტერორზე ომის ნაწილი
	; ამჟამინდელი სამხედრო სიტუაცია ერაყში: ერაყის ფედერალური მთავრობის მიერ კონტროლირებადი ტერიტორიები ქურთისტანის რეგიონალური მთავრობის მიერ კონტროლირებადი ტერიტორიები
თარიღი	2003 წლის 20 მარტი – დღემდე (21 წელი, 1 კვირა და 2 დღე)
მდებარეობა	ერაყი
შედეგი	მიმდინარე აშშ-ის შეჭრა ერაყში: 2003 წელი; ერაყის ომი: 2003-2011 წლები აჯანყება კოალიციის წინააღმდეგ: 2003–2006 წლები; სამოქალაქო ომი და გაგრძელებული აჯანყება კოალიციის წინააღმდეგ: 2006–2008 წლები; აშშ-ის და კოალიციის სამხედროების მიერ ერაყის დატოვება და ერაყის ომის დასასრული: 2007–2011 წლები; ; აჯანყება და პროტესტი ერაყის მთავრობის წინააღმდეგ: 2011–2013 წლები; ისლამური სახელმწიფოს წინააღმდეგობა გადაიზარდა ერაყის სამოქალაქო ომში: 2013–2017 წლები; სამოქლაქო ომის დასრულების შემდეგ გაგრძელებული ისლამური სახელმწიფოს აჯანყება ტერიტორიული დანაკარგების შემდეგ: 2017–დღემდე; კრიზისი სპარსეთის ყურეში და პროტესტები ერაყის მთავრობის წინააღმდეგ: 2019–დღემდე;
დანაკარგები
	საერთო ჯამში 324 000–1 215 000+ დაღუპული

ერაყის კონფლიქტი — ხანგრძლივი შეიარაღებული კონფლიქტი, რომელიც 2003 წელს დაიწყო შეერთებული შტატების ეგიდით განხორციელებული ერაყში შეჭრით, რომელმაც სადამ ჰუსეინის მთავრობა ჩამოაგდო. კონფლიქტი გაგრძელდა, როდესაც აჯანყება გაჩნდა საოკუპაციო ძალებისა და ერაყის მთავრობის წინააღმდეგ. ^[3] შეერთებულმა შტატებმა ოფიციალურად დატოვა ქვეყანა 2011 წელს, მაგრამ 2014 წელს იგი კვლავ დაბრუნდა, ამჯერად ახალი კოალიციით. ^[4] კონფლიქტის ძირითადი ეტაპი დასრულდა ერაყისა და ლევანტის ისლამური სახელმწიფოს (ISIL) მიერ ქვეყნის ტერიტორიის დაკარგვის შემდეგ 2017 წელს.^[5]

ფონი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ერაყში შეჭრის მთავარ საფუძველი ემყარებოდა ამერიკის და ბრიტანეთის მთავრობების ბრალდებებს, იმის შესახებ, რომ სადამ ჰუსეინი მასობრივი განადგურების იარაღს ამზადებდა და ამით იგი საფრთხეს უქმნიდა მეზობლებს და მსოფლიოს. შეერთებულმა შტატებმა განაცხადა, რომ 2002 წლის 8 ნოემბერს გაეროს უსაფრთხოების საბჭომ ერთხმად მიიღო რეზოლუცია 1441. უსაფრთხოების საბჭოს თხუთმეტი წევრი შეთანხმდა, ერაყს მიეცა საბოლოო შესაძლებლობა შეასრულოს თავისი ვალდებულებები და განიარაღება მოახდინოს ან განიცდიან განიარაღების შეუძლებლობის სერიოზულ შედეგებს. რეზოლუციამ განამტკიცა გაეროს მონიტორინგისა და გადამოწმების კომისიის (UNMOVIC) და ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს (IAEA) მანდატი, რაც მათ აძლევდა უფლებამოსილებას, ნებისმიერ დროს წასულიყვნენ ნებისმიერ დროს და ^[6]

2000-იანი წლების დასაწყისში ჯორჯ ბუშისა და ტონი ბლერის ადმინისტრაციები მუშაობდნენ ერაყში შეჭრის საქმესთან დაკავშირებით, რაც კულმინაციას მიაღწია აშშ-ს სახელმწიფო მდივნის კოლინ პაუელის განცხადებამ უშიშროების საბჭოზე შეჭრამდე ერთი თვით ადრე. შეტევიდან მალევე, ცენტრალურმა სადაზვერვო სააგენტომ, თავდაცვის სადაზვერვო სააგენტომ და სხვა სადაზვერვო უწყებებმა უარი განაცხადეს ერაყის იარაღთან დაკავშირებული ბრალდებების მხარდაჭერაზე (აგრეთვე სადამ ჰუსეინისა და ალ-ქაიდას ბრალდებების შესახებ ), რა დროსაც ბუში და ბლერის ადმინისტრაციამ ომის მეორე ლოგიკაზე გადაინაცვლა, როგორიცაა ჰუსეინის მთავრობის ადამიანის უფლებათა ისტორია და ერაყში დემოკრატიის განვითარება. ^[7]^[8] გამოკითხვებმა აჩვენა, რომ მთელ მსოფლიოში ხალხი ეწინააღმდეგებოდა ომს გაეროს მანდატის გარეშე და მნიშვნელოვნად გაიზარდა აშშ-ს შეხედულება, როგორც საშიშროება მსოფლიო მშვიდობისთვის. ^[9]^[10] გაეროს გენერალურმა მდივანმა კოფი ანანმა ომი უკანონოდ შეაფასა და 2004 წელს ჩატარებულ ინტერვიუში თქვა, რომ ეს „არ შეესაბამება უსაფრთხოების საბჭოს“. ^[11]

გაუმართავი მტკიცებულებების აღმოჩენა და მიზეზების ცვლა ომის კრიტიკოსების მთავარი პუნქტი გახდა, რომლებიც ირწმუნებიან, რომ ჯორჯ ბუშის ადმინისტრაციამ მიზანმიმართულად დაამზადა მტკიცებულებები იმ შეჭრის გასამართლებლად, რომლის განხორციელებასაც დიდი ხანია გეგმავდა. ^[12] ომის მომხრეები ირწმუნებიან, რომ ერაყისა და სადამ ჰუსეინის მხრიდან საფრთხე რეალური იყო. აშშ ხელმძღვანელობდა მცდელობებს „ყოფილი ერაყული მასობრივი განადგურების იარაღის (WMD) მეცნიერების, ტექნიკოსებისა და ინჟინრების გადამისამართებისათვის სამოქალაქო დასაქმებისკენ და ამ საზოგადოების ერაყიდან ემიგრაციისთვის ხელის შეშლისკენ“. ^[13]

ისლამური სახელმწიფოს აღზევება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ერაყისა და ლევანტის ისლამური სახელმწიფოს (ISIS, ISIL) სამხედრო კამპანია ძალიან წარმატებული აღმოჩნდა და 2014 წლის განმავლობაში ჯგუფმა მიიღო ტერიტორიები ჩრდილოეთ ერაყში. ძალადობამ ძალიან მაღალ ნიშნებს მიაღწია, მხოლოდ ივნისის თვეში 1 775 ადამიანი დაიღუპა. წლის განმავლობაში ეს მაჩვენებლები ძალიან მაღალი დარჩა. ^[14]

ერაყულ – ქურთული კონფლიქტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

2017 წლის ერაყულ – ქურთული კონფლიქტი წამოიწყო ჩრდილოეთ ერაყის ქურთულ რეგიონში და მის გარშემო, რომელიც დაიწყო 2017 წლის 15 ოქტომბერს, ერაყის ქურთისტანის 2017 წლის რეფერენდუმის ჩატარებიდან მალევე, 25 სექტემბერს. დამოუკიდებლობის რეფერენდუმის შემდეგ, პრემიერ-მინისტრმა ჰაიდერ ალ-აბადმა მოითხოვა რეფერენდუმის გაუქმება. ოქტომბერში ერაყელი სამხედროები ქურთისტანის რეგიონში გადავიდნენ ერაყისა და ლევანტის ისლამური სახელმწიფოს აქ გამოჩენის შემდეგ შემდეგ. 2017 წლის 16 ოქტომბერს ქურთულმა პეშმარგმა უგულებელყო ერაყის მიერ გასვლის ვადა. ამან გამოიწვია კირქუკის ბრძოლა სადაც ერაყის ძალებმა და ირანელთა მხარდაჭერილმა PMU-მ დაიბრუნეს კირკიკი და მისი პროვინცია 2017 წლის 15 ოქტომბერს. 15 საათში ერაყულმა ძალებმა დაიბრუნეს ქალაქი კირკიკი და ახლომდებარე K-1 საჰაერო ბაზა, მიმდებარე ნავთობსაბადოებთან ერთად.

ისლამური სახელმწიფოს დამარცხება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

2017 წლის 9 დეკემბერს ერაყელმა სამხედროებმა დაიკავეს ისლამური სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი უკანასკნელი ადგილები ალ-ჯაზირას უდაბნოში. მოგვიანებით პრემიერ-მინისტრმა გამარჯვება გამოაცხადა და დღესასწაულებიც მალევე გაიმართა.

ისლამური სახელმწიფოს აჯანყების გაგრძელება (2017 – დღემდე)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ისლამური სახელმწიფოს დამარცხების შემდეგ, ჯგუფმა აჯანყება განაგრძო. ამასთან, ისინი მნიშვნელოვნად შესუსტდდნენ და ძალადობა ერაყში 2018 წელს მკვეთრად შემცირდა. 2018 წლის მაისის თვეში მხოლოდ 95-მა ადამიანი გარდაიცვალა საბრძოლო მოქმედებებში, რაც ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია 10 წლის განმავლობაში. ^[15]

კომენტარი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ კონფლიქტში მონაწილე ყველა მხარის დაღუპულების საერთო, სავარაუდო რაოდენობა

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ Crawford, Neta (November 2018). „Human Cost of the Post-9/11 Wars: Lethality and the Need for Transparency“ (PDF). Brown University Costs of War Project. ციტირების თარიღი: 24 January 2020.
↑ „Iraq conflict has killed a million Iraqis: survey“. Reuters (ინგლისური). 2008-01-30. ციტირების თარიღი: 2020-07-04.
↑ Iraq War. Encyclopædia Britannica. ციტირების თარიღი: 27 October 2012
↑ (1995) The Generals' War: The Inside Story of the Conflict in the Gulf. Little Brown & Co.
↑ 'The militias are not allowing us back': Sunnis languish in camps, years after recapture of Mosul. ციტირების თარიღი: 2021-01-04
↑ UN Security Council Resolution 1441 Retrieved 30 January 2008
↑ Smith, R. Jeffrey (April 6, 2007). „Hussein's Prewar Ties To Al-Qaeda Discounted“. The Washington Post. დაარქივებულია ორიგინალიდან — April 11, 2007. ციტირების თარიღი: December 28, 2017.
↑ Sandalow, Marc (September 29, 2004). „Record shows Bush shifting on Iraq war / President's rationale for the invasion continues to evolve“. The San Francisco Chronicle. დაარქივებულია ორიგინალიდან — March 5, 2016. ციტირების თარიღი: October 20, 2017.
↑ Japanese Anti-War Sentiment on Iraq in Accord with Global Opinion. Japanese Institute of Global Communications. ციტირების თარიღი: 2017-10-20
↑ World Opposed to Bush and Iraq War, BBC Poll Says. ციტირების თარიღი: 2017-10-20
↑ „Iraq war illegal, says Annan“. BBC News. September 16, 2004. დაარქივებულია ორიგინალიდან — January 15, 2009. ციტირების თარიღი: November 15, 2008.
↑ Shakir, Faiz. Bush Insists 'I Didn't Want War,' Overwhelming Evidence Suggests Otherwise.
↑ Redirection of Iraqi Weapons of Mass Destruction (WMD) Experts Short-term Program Retrieved 30 January 2008
↑ Archived copy. ციტირების თარიღი: 2018-08-21
↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-08-22. ციტირების თარიღი: 2018-08-21

[3] კონფლიქტში მონაწილე ყველა მხარის დაღუპულების საერთო, სავარაუდო რაოდენობა

[BrownCoW-1] Crawford, Neta (November 2018). „Human Cost of the Post-9/11 Wars: Lethality and the Need for Transparency“ (PDF). Brown University Costs of War Project. ციტირების თარიღი: 24 January 2020.

[2] „Iraq conflict has killed a million Iraqis: survey“. Reuters (ინგლისური). 2008-01-30. ციტირების თარიღი: 2020-07-04.

[Britannica-4] Iraq War. Encyclopædia Britannica. ციტირების თარიღი: 27 October 2012

[gen-5] (1995) The Generals' War: The Inside Story of the Conflict in the Gulf. Little Brown & Co.

[6] 'The militias are not allowing us back': Sunnis languish in camps, years after recapture of Mosul. ციტირების თარიღი: 2021-01-04

[7] UN Security Council Resolution 1441 Retrieved 30 January 2008

[Smith,_Jeffrey_R._2007-8] Smith, R. Jeffrey (April 6, 2007). „Hussein's Prewar Ties To Al-Qaeda Discounted“. The Washington Post. დაარქივებულია ორიგინალიდან — April 11, 2007. ციტირების თარიღი: December 28, 2017.

[9] Sandalow, Marc (September 29, 2004). „Record shows Bush shifting on Iraq war / President's rationale for the invasion continues to evolve“. The San Francisco Chronicle. დაარქივებულია ორიგინალიდან — March 5, 2016. ციტირების თარიღი: October 20, 2017.

[10] Japanese Anti-War Sentiment on Iraq in Accord with Global Opinion. Japanese Institute of Global Communications. ციტირების თარიღი: 2017-10-20

[11] World Opposed to Bush and Iraq War, BBC Poll Says. ციტირების თარიღი: 2017-10-20

[12] „Iraq war illegal, says Annan“. BBC News. September 16, 2004. დაარქივებულია ორიგინალიდან — January 15, 2009. ციტირების თარიღი: November 15, 2008.

[13] Shakir, Faiz. Bush Insists 'I Didn't Want War,' Overwhelming Evidence Suggests Otherwise.

[14] Redirection of Iraqi Weapons of Mass Destruction (WMD) Experts Short-term Program Retrieved 30 January 2008

[15] Archived copy. ციტირების თარიღი: 2018-08-21

[16] Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-08-22. ციტირების თარიღი: 2018-08-21

[1]

[2]

[nb 1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]