აზერბაიჯანის სახელმწიფო ბიუჯეტი
აზერბაიჯანის სახელმწიფო ბიუჯეტი (აზერ. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Büdcəsi) — სახელმწიფოსა და მუნიციპალიტეტების ფუნქციებისა და აზერბაიჯანის ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის შესაბამისი სახელმწიფო ორგანოების მიერ განხორციელებული თანხების შეგროვებისა და გამოყენების ძირითადი ფინანსური დოკუმენტია.ბიუჯეტი მოიცავს ყოველწლიურ ფინანსურ გეგმას[1]. წლიური პერიოდი გრძელდება 1 იანვრიდან 31 დეკემბრამდე. 2002 წლის 2 ივლისს მიღებულ იქნა აზერბაიჯანის რესპუბლიკის კანონი საბიუჯეტო სისტემის შესახებ. მიმდინარე კანონპროექტში ბიუჯეტის სისტემის შესახებ ბოლო შესწორება შეყვანილ იქნა 2016 წლის 30 დეკემბერს[2].
აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტს ახორციელებს მინისტრთა კაბინეტი და წარუდგენს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტს. პრეზიდენტი წარუდგენს სახელმწიფო ბიუჯეტს მილი მეჯლისს, რომელიც მას ამტკიცებს[3].
აზერბაიჯანის რესპუბლიკის ბიუჯეტი სისტემა შედგება აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სახელმწიფო ბიუჯეტიდან, ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის ბიუჯეტიდან და ადგილობრივი ბიუჯეტებისგან[4].
ძირითადი ცნებები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სახელმწიფო ბიუჯეტის სისტემის მიზანია სოციალური, ეკონომიკური და სხვა პროგრამების გადაჭრა, უზრუნველყოს შეგროვება კანონით დადგენილი წესით და საჯარო ფუნქციების განხორციელებისათვის მატერიალური რესურსების გამოყენება.
საბიუჯეტო შემოსავლები არის ყველა ის გადასახადი, რომლებიც სახელმწიფო ბიუჯეტში შემოდის, ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის ბიუჯეტიდან და ადგილობრივი ბიუჯეტებისგან კანონით დადგენილი წესით.
ბიუჯეტის დეფიციტს, როგორც წესი, უწოდებენ ბიუჯეტის ხარჯების ოდენობას, რომელიც არ არის დაფარული შემოსავლით, ხოლო პროფიციტი არის ბიუჯეტის შემოსავლების ოდენობა, რომელიც აღემატება ბიუჯეტის ხარჯებს.
საბიუჯეტო სისტემის ერთობა ეფუძნება ბიუჯეტების ურთიერთობას შემოსავლის მარეგულირებელი წყაროების გამოყენებით, მიზნობრივი საბიუჯეტო სახსრების შექმნის გზით. ასევე ფინანსური რესურსები განაწილებულია სხვადასხვა დონეზე ბიუჯეტებს შორის. ერთნაირი ბიუჯეტის კლასიფიკაცია, საბიუჯეტო დოკუმენტების გამოყენება, ბიუჯეტის შესრულების ანგარიშები უზრუნველყოფს ბიუჯეტის სისტემის ერთობას[5].
ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის ბიუჯეტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის საბიუჯეტო სისტემა განისაზღვრება აზერბაიჯანის რესპუბლიკისა და ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუციებისა და ბიუჯეტის სისტემის შესახებ კანონითა და სხვა საკანონმდებლო აქტებით. ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტი ადგენს ავტონომიური რესპუბლიკის ბიუჯეტს და წარუდგენს ავტონომიური რესპუბლიკის ალი მეჯლისს. ბიუჯეტის შესრულება ხორციელდება აგრეთვე ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის მიერ[6].
ბიუჯეტი დგინდება გადასახადებისა და ბაჟის ხარჯზე, რომელსაც განსაზღვრავს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საგადასახადო კოდექსი[6].
ადგილობრივი ბიუჯეტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ადგილობრივი ბიუჯეტი წარმოადგენს ფინანსურ რესურსებს, რომლებიც ფორმირდება მუნიციპალიტეტის სტატუსის შესაბამისად, რათა განახორციელოს თვითმმართველობის პრინციპები. ადგილობრივი ბიუჯეტი შედგება ქალაქების, რაიონებისა და მუნიციპალიტეტების ბიუჯეტებისგან.
ბიუჯეტის გამოყენება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
შემდეგი სტრუქტურები და ქმედებები დაფინანსებულია აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სახელმწიფო ბიუჯეტიდან:
- აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის, ეროვნული ბანკის, ცენტრალური საარჩევნო კომისიის და ცენტრალური აღმასრულებელი ხელისუფლების საქმიანობა;
- სასამართლო ხელისუფლება და პროკურატურა;
- საერთაშორისო საქმიანობის განხორციელება, რომელიც მნიშვნელოვანია სახელმწიფოსთვის;
- სახელმწიფო დაცვის ეროვნული უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, სამხედრო კომპლექსის ფუნქციონირება;
- აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სახელმწიფო დავალიანების დაფარვა;
- არჩევნებისა და რეფერენდუმის ჩატარება;
- სახელმწიფო საინვესტიციო პროგრამის განხორციელება;
- სამრეწველო ტერიტორიების სახელმწიფო მხარდაჭერა;
- სამეცნიერო კვლევების ჩატარება;
- გარემოს დაცვა;
- საგანგებო სიტუაციების შედეგების აღმოფხვრა;
- საბაზრო ინფრასტრუქტურის განვითარება;
- მასმედიის ორგანიზება;
- ადგილობრივი ბიუჯეტების ფინანსური დახმარება;
- სხვა ხარჯები სახელმწიფო და მუნიციპალიტეტის კომპეტენციის ფარგლებში და ა.შ.
ბიუჯეტების სია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
| წელი | შემოსავალი | ხარჯები | პროფიციტი (+)/დეფიციტი (-) |
| 1992 | 48.589.382 ათასი რუბლი | 49.391.299 ათასი რუბლი | -801.917 ათასი რუბლი |
| 1993 | 35.203.226 ათასი მანათი | 61.367.055 ათასი მანათი | -26.163.829 ათასი მანათი |
| 1994 | 395.347 ათასი მანათი | 587.356 ათასი მანათი | -192.009 ათასი მანათი |
| 1995 | 1.584.700 ათასი მანათი | 2.141.894 ათასი მანათი | -557.194 ათასი მანათი |
| 1996 | 2.012.850 ათასი მანათი | 2.409.323 ათასი მანათი | -396.473 ათასი მანათი |
| 1997 | 2.565.209 ათასი მანათი | 2.943.532 ათასი მანათი | -378.323 ათასი მანათი |
| 1998 | 2.327.271 ათასი მანათი | 2.641.709 ათასი მანათი | -314.438 ათასი მანათი |
| 1999 | 2.797.640 ათასი მანათი | 3.257.188 ათასი მანათი | -459.548 ათასი მანათი |
| 2000 | 3.573.221 ათასი მანათი | 3.819.812 ათასი მანათი | -246.591 ათასი მანათი |
| 2001 | 3.924.032 ათასი მანათი | 4.037.504 ათასი მანათი | -113.472 ათასი მანათი |
| 2002 | 4.551.174 ათასი მანათი | 4.658.823 ათასი მანათი | -107.649 ათასი მანათი |
| 2003 | 6.104.469 ათასი მანათი | 6.172.725 ათასი მანათი | -68.256 ათასი მანათი |
| 2004 | 7.547.336 ათასი მანათი | 7.510.738 ათასი მანათი | +36.598 ათასი მანათი |
| 2005 | 10.276.070 ათასი მანათი | 10.703.404 ათასი მანათი | -427.334 ათასი მანათი |
| 2006[7] | 3.868.773 ათასი მანათი | 3.790.123 ათასი მანათი | +78.650 ათასი მანათი |
| 2007[8] | 6 006 601 ათასი მანათი | 6 086 190 ათასი მანათი | -79.589 ათასი მანათი |
| 2008[9] | 10.762.672 ათასი მანათი | 10.774.234 ათასი მანათი | -11.562 ათასი მანათი |
| 2009 | 10.325.935 ათასი მანათი | 10.503.858 ათასი მანათი | -177.923 ათასი მანათი |
| 2010 | 11.403.031 ათასი მანათი | 11.765.920 ათასი მანათი | -362.889 ათასი მანათი |
| 2011[10] | 15.700.702 ათასი მანათი | 15.397.522 ათასი მანათი | +303.180 ათასი მანათი |
| 2012[11] | 17.038.000 ათასი მანათი | 17.672.000 ათასი მანათი | -634.000 ათასი მანათი |
| 2013[12] | 19.159.000 ათასი მანათი | 19.850.000 ათასი მანათი | -691.000 ათასი მანათი |
| 2014[13] | 18.384.000 ათასი მანათი | 20.063.000 ათასი მანათი | -1.679.000 ათასი მანათი |
| 2015[14] | 19.438.000 ათასი მანათი | 21.100.000 ათასი მანათი | -1.752.000 ათასი მანათი |
| 2016 [15] | 14.566.000 ათასი მანათი | 16.264.000 ათასი მანათი | -1.698.000 ათასი მანათი |
| 2017[16] | 16.255.000 ათასი მანათი | 16.900.000 ათასი მანათი | -645.000 ათასი მანათი |
| 2018[17] | 20.127.000 ათასი მანათი | 21.047.000 ათასი მანათი | -920.000 ათასი მანათი |
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ ЗАКОН АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ О бюджетной системе
- ↑ Büdcə sistemi haqqında. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-03-17. ციტირების თარიღი: 2018-07-24.
- ↑ Конституция Азербайджанской Республики
- ↑ Основы бюджетной системы
- ↑ Azərbaycan Respublikasının Qanunu Büdcə sistemi haqqında
- ↑ 6.0 6.1 Конституция Нахичевани (автономия Азербайджана)
- ↑ 2006 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი - (აზერბაიჯანული)
- ↑ 2007 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი - (აზერბაიჯანული)
- ↑ 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი - (აზერბაიჯანული)
- ↑ 2011 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი - (აზერბაიჯანული)
- ↑ 2012 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი - (აზერბაიჯანული)
- ↑ 2013 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი - (აზერბაიჯანული)
- ↑ 2014 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი - (აზერბაიჯანული)
- ↑ 2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი დაარქივებული 2018-04-17 საიტზე Wayback Machine. - (აზერბაიჯანული)
- ↑ 2016 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი - (აზერბაიჯანული)
- ↑ 2017 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი - (აზერბაიჯანული)
- ↑ 2018 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი - (აზერბაიჯანული)