მეაბრეშუმეობა აზერბაიჯანში
მეაბრეშუმეობა აზერბაიჯანში — სოფლის მეურნეობის სფერო, რომელიც უძველესი დროიდან მთელს აზერბაიჯანშია გავრცელებული და დღემდე ვითარდება. წარმოების ძირითადი ადგილებია შაქი და ბასკალი. აბრეშუმის გზის ინდუსტრიის განვითარებამ გავლენა მოახდინა აზერბაიჯანის გარკვეულ რეგიონებზე[1].
მეაბრეშუმეობის განვითარების ისტორია აზერბაიჯანში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
აზერბაიჯანში მეაბრეშუმეობა წარმოიშვა დაახლოებით 1,500 ათასი წლის წინ. მდიდარი კულტურა უძველესი დროიდან იყო ყველაზე გავრცელებული შირვანში, განჯაში, შაქიში და ასევე ბასქალში.
მე -15 საუკუნეში მეურნეობა ფართოდა იყო გავრცელებული შირვანშაჰთა სახელმწიფოში შამახიში. ამბორჯო კონტარინმა, რომელიც 1475 წელს მოინახულა შამახი, აღნიშნა ქალაქი, როგორც აბრეშუმის წარმეობის ცენტრი, კერძოდ, უწოდა აბრეშუმს, როგორც „ვენეციაში ცნობილი, როგორც ტალამანის აბრეშუმი“[2].
აზერბაიჯანის რუსეთის იმპერიაში შესვლის შემდეგ, აბრეშუმის მოთხოვნილებასთან დაკავშირებით, მეურნეობა სწრაფად განვითარდა. კერძოდ, ჭარ-ბელაქანის, შაქისა და შირვანის რეგიონები გახდა აზერბაიჯანში აბრეშუმის განვითარების ძირითადი ადგილები. 1836 წელს მეცხოველეობის ინდუსტრიის განვითარების მიზნით შეიქმნა „კავკასიაში აბრეშუმის წარმოებისა და სავაჭრო ინდუსტრიის განაწილების საზოგადოება”. ამავე წელს კომპანიას ხელმძღვანელობაში გადაეცა ხანაბადის ქარხანა, რომელიც მოქმედებს 1829 წლიდან. მიღებულმა ზომებმა გამოიწვია აპარატების რაოდენობის გაზრდა, 1829 წლიდან 1850 წლამდე, 20-დან 30 წლამდე. 1843 წელს აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ნუხაში დაარსდა „აბრეშუმის წარმოების პრაქტიკული სკოლა“, გახდა სასწავლო ადგილი სპეციალისტებისთვის ნედლეული აბრეშუმის სფეროში[2].
XIX საუკუნის 60-70 წლები ხასიათდება მეურნეობის სფეროში კრიზისის პერიოდით, ინფიცირებულ მარცვლეულის იმპორტთან დაკავშირებით. პრობლემის გადასაჭრელად და წარმოების აღდგენის მიზნით, სახელმწიფომ მიიღო ზომები ინფიცირებული პროდუქტის ლიკვიდაციასთან დაკავშიერბით და ხარისხიანი პროდუქტის შეომატანასთან დაკავშირებით. 80-იან წლებში მეურნეობა სრულად აღდგა და განვითარება განაგრძო. აზერბაიჯანის გარკვეულ რეგიონებში არსებობდა გრენა, რომელიც წელიწადში 2 ჯერ იძლეოდა მოსავალს[3].
მეწარმეობის ერთ-ერთი ცენტრი სამხრეთ კავკასიაში, XIX საუკუნის 80-იან წლებში, იყო შირვანი. გაზეთ "კავკასიური სოფლის მეურნეობის" გამოქვეყნება მიუთითებს იმაზე, რომ მეაბრეშუმეობა მინდვრის გაშენებასთან ერთად იყო იმ პერიოდის რეგიონის მთავარი მომგებიანი სექტორები[4]. ძირითადი ცენტრები ასევე მდებარეობდნენ ზაქათალის, გოიჩაის, შემახასა და ნუხას რაიონებში[5]. ამრიგად, 80-იანი წლების ბოლოს, დაახლოებით 1100 სოფელში გავრცელდა მეაბრეშუმეობა[6]. XX საუკუნის დასაწყისისათვის, შამახის რაიონში, შამახის ოლქის დაახლოებით 40% იკავებდა მეურნეობას.
90-იანი წლებიდან სხვადასხვა რაიონებში, მაგალითად, გოიჩაიში (1998 წელს), შემახაში (1990 წელს) ტარდებოდა გამოფენები, კონკურსები. 1914 წელს გრენის ინკუბატორი შემოიღეს ქურდამირში, რის გამოც დაიწყო ამ სფეროში მეურნეობის განვითარება. გოიჩაის მეაბრეშუმეები მონაწილეობას ღებულობდნენ მეურნეობასთან დაკავშირებულ სხვადასხვა გამოფენებში, რომლებმაც ჯილდოები და სიგელები მიიღეს. 1914 წელს დაარსდა პირველი სასოფლო-სამეურნეო ცენტრი ბაქოს პროვინციაში, ქურდამირში. ამ პერიოდის განმავლობაში ახალი ტექნოლოგიების გამოყენება დაიწყო მეურნეობის სფეროში.
1960-1970 წლებში აზერბაიჯანი საბჭოთა კავშირში აბრეშუმის წარმოებაში მეორე ადგილს იკავებდა[7].
საქმიანობა, რომელიც მიზნად ისახავს აზერბაიჯანში მეურნეობის განვითარებას[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
აზერბაიჯანის რესპუბლიკის კანონის პირველი სექციის მე -3 ნაწილის მე -3 მუხლში „აზერბაიჯანის ფოლკლორის გამონათქვამების იურიდიული დაცვის შესახებ“, მეურნეობა არის ფოლკლორის გამოხატულება და მას ექვემდებარება დაცვა სახელმწიფოს მიერ[8].
2017 წლის 27 ნოემბერს აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ხელი მოაწერა "2018-2025 წლებისთვის აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში მეაბრეშუმეობის განვითარების სახელმწიფო პროგრამას". პროგრამა ითვალისწინებს მეურნეობის განვითარებისათვის სახსრების გამოყოფას, რის საფუძველზეც აზერბაიჯანის ფინანსთა სამინისტროს დაევალა გამოყოს თანხები, რომლებიც მიზნად ისახავდა ღონისძიებების განხორციელებას სახელმწიფო ბიუჯეტის მომზადების პროცესში. ხელმოწერილი პროგრამის თანახმად, ზომების განხორციელებაზე კონტროლი ეკისრება ეკონომიკის სამინისტროსა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს, რომლებიც თავის მხრივ ვალდებულებას იღებენ წარუდგინონ მოხსენება პრეზიდენტს წელიწადში ერთხელ[9].
2018 წლის იანვარში, სახელმწიფო პროგრამის "რეგიონების სოციალურ-ეკონომიკური განვითარება 2014-2018 წლებში ჩატარებული შედეგების შეჯამების შესახებ" კონფერენციაზე, ბელაქანის რეგიონის აღმასრულებელი ხელისუფლების ხელმძღვანელმა მიუთითა წინა წელთან შედარებით აბრეშუმის წარმოების 3.4-ჯერ გაზრდაზე[10].
2017 წელს შაქიში ჩატარდა საერთაშორისო კონფერენცია თემაზე „კლიმატის ცვლილებები და ქიმიური რეაგენტები: ახალი ძიება მეაბრეშუმეობაში“. 9 ქვეყნის 44 წარმომადგენელმა დისკუსია გამართა ევროპაში, ცენტრალურ აზიაში, ისევე როგორც კავკასიაში კლიმატის ცვლილების გავლენის საკითხებზე მეაბრეშუმეობაზე[11].
მეაბრეშუმეობის განვითარების პროგრამის ფარგლებში სახელმწიფომ, ჩინეთიდან აბრეშუმის თუთის აბრეშუმხვევია შეძენის შემდეგ და ინკუბატორში კულტივირების შემდეგ, იგი უფასოდ გადასცემს ფერმერებს, რითაც ასტიმულირებს წარმოებას[12].
აბრეშუმის წარმოების ადგილები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
შაქი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მე -15 საუკუნიდან მოყოლებული, შაქი ცნობილი იყო, როგორც აბრეშუმის წარმოების ადგილი. შაქი კავკასიაში მეაბრეშუმეობის ცენტრად იქცა. 1861 წელს შაქიში დაარსდა მსოფლიოს უდიდესი აბრეშუმის წარმოების ქარხანა. ამ დროისთვის, შაქიში არის აბრეშუმის ქარხნები სხვადასხვა საქონლის წარმოებისთვის, როგორიცაა შარფები, მანდილები და ა.შ. შაქი აზერბაიჯანში ითვლება მეაბრეშუმეობის ცენტრად[1].
2005 წელს, აზერბაიჯანში მეცხოველეობის გაუმჯობესების პროგრამის ფარგლებში აზერბაიჯანის უმსხვილესი სახელოსნო „შაქი-იფექი“ გარემონტდა და აღდგა პროდუქტიულობისა და ხარისხის გაზრდის მიზნით[13].
ბასქალი (ისმაილი)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ბასქალი ითვლება მეორე ზონად შაქის აბრეშუმის წარმოების შემდეგ. ბასკალი ასევე მდებარეობს აბრეშუმის გზაზე, მე -15 საუკუნეში დაიწყო ინტენსიურად განვითარება აბრეშუმის წარმოების გამო. არქეოლოგ ფიტუნის თანახმად, 1795 წელს ბასკალში შეიქმნა აბრეშუმის ქარხანა. ბასკალში აბრეშუმის წარმოების მთავარი პროდუქტი არის ქალაღაი ქვეყნის ეროვნული სიმბოლო[14].
ბასქალის აბრეშუმი პირველად იქნა წარმოდგენილი 1862 წელს ლონდონის საერთაშორისო გამოფენაზე, სადაც ქალაღაის ოსტატმა ვერცხლის მედალი მიიღო თავისი ნამუშევრებისთვის.
იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.0 1.1 Шеки - жемчужина Кавказа: шелк, чай и дворцы
- ↑ 2.0 2.1 Эльдар Исмаилов. Очерки по истории Азербайджана. — Издательство “Флинта” 2010.
- ↑ Мировая история. История России. XVIII-XIX вв. Книга 1
- ↑ Кавказское сельское хозяйство, 1898, 28 марта..
- ↑ Велиев Т.Т. Шелкоорабатывающая промышленность Азербайджана в начале XX века (1900- 1917 гг.), с. 15..
- ↑ Кавказское хоязйство, 1912, № 11, с. 13..
- ↑ Насекомое, которое может подарить Азербайджану миллионы
- ↑ О правовой охране выражений
- ↑ Распоряжение Президента Азербайджанской Республики oб утверждении «Государственной программы по развитию коконоводства и шелководства в Азербайджанской Республике на 2018-2025 годы»
- ↑ Ильхам Алиев принял участие в конференции, посвященной итогам четвертого года реализации Государственной программы социально-экономического развития регионов в 2014-2018 годах
- ↑ Международная конференция по шелководству проведена в Шеки
- ↑ ПО ВЕЛИКОМУ ШЕЛКОВОМУ ПУТИ
- ↑ Шелководство в Азербайджане: от упадка - к возрождению
- ↑ Национальное наследие Азербайджана: Басгал и кялагаи