ემუხვარები
ემუხვარები, ემხვარები (აფხ. Аимхаа//Эмхаа — აჲმხაა//ემხაა) — ქართული[2] თავადური საგვარეულო აფხაზეთიდან. ისინი გავლენიანი და ცნობილი საგვარეულოს, ამილახვრების ჩამომავლები (განშტოება) იყვნენ[2]. მათი საცხოვრისი იყო სოფ. ოქუმი (თუმცა, უნდა ითქვას, რომ ისინი მთელ აფხაზეთში იყვნენ მიმოფანტული). სამეგრელოს სამთავროში თავადები არ იყვნენ. იქ გლეხის სტატუსი ჰქონდათ და ცნობილები იყვნენ, როგორც ეხვაიები.[3][4]არსებობდა ვერსია, რომ მათი გვარის აფხაზურმა ვარიანტმა „ემხაამ“ წარმოშვა მისი ფორმა ემუხვარი/ემხვარი[5], რაც სიცრუე აღმოჩნდა. ეს იმით დასტრუდება, რომ დღევანდელი აფხაზეთის ტერიტორიაზე XVI საუკუნის შემდგომ აფხაზთა (აფსუები) ჩამოსახლებისა და დამხვდურ ქართველთა ასიმილაციის პროცესში აფხაზებმა, როგორც ჩანს, ქართულ გვარებში წარმოდგენილი ორი ა ხმოვანი აფხაზურ კრებითობის მაწარმოებელ -აა სუფიქსთან გააიგივეს და ამგვარად გაითავისეს ისინი. თ. გვანცელაძეს ამ ვარაუდის მხარდამჭერი ჰგონია ისეთი შემთხვევებიც, როცა ქართულ გვარსახელებში არ დასტურდება -ვა // -აა სუფიქსი, მაგრამ აფხაზურ გამოთქმაში მაინც არის -აა სუფიქსი. ასეთებია: არსთ-აა < ერისთავ-ი და აჲმხ-აა // ემხ-აა < ქართ. ემხვარ-ი < ამილახვარ-ი.[4] [6] აფხაზებს უჭირდათ ქართული გვარების წარმოთქმა და შეამოკლეს როგორც აჲმხაა//ემხაა.[7]ემხუვარებს, როგორც აფხაზეთის დანარჩენ საგვარეულოებს, ერთმანეთში მჭიდრო ნათესაური კავშირი ჰქონდათ, მათ შორის აფხაზეთის მთავარ შარვაშიძეების საგვარეულოსთან. რუსეთის იმპერიამ საგვარეულოს მხოლოდ 1910 წ. კვლავ მიანიჭა თავადის სტატუსი[8][2].
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Apsnyteka.org — Род князей Аимхаа (Емхаа, Эмухвари)
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- მიტროპოლიტი ანანია (ჯაფარიძე), ქართველთა დენაციონალიზაცია XVII-XX საუკუნეებში: საინგილო, აფხაზეთი, ქართლ-კახეთი, მესხეთი, თრიალეთი, შიდა ქართლი, თბილისი: ტექნიკური უნივერსიტეტი, 2010. — გვ. 170, ISBN 978-9941-14-813-2.
- სოფიო კეკუა, ოდიშ-აფხაზეთის ონომასტიკა ისტორიული საეკლესიო საბუთების მიხედვით, გამომცემლობა „უნივერსალი“, 2021. — გვ. 164, ISBN 978-9941-33-191-6.
- თეიმურაზ გვანცელაძე, სოფიკო ჭაავა, აფხაზური ენა: წარსული, აწმყო და... : ეკოლინგვისტური და სოციოლინგვისტური ანალიზი, გამომცემლობა „სამშობლო“, 2021. — გვ. 197, ISBN 978-9941-9771-0-7.
- Абхазское княжество // Думин С. В., Анчабадзе Г.З. Дворянские роды Российской империи. Том 4. Князья Царства Грузинского. — გვ. 20.
- Cyrille Toumanoff, Les Maisons princières géorgiennes de l'Empire de Russie, Rome, 1983. — გვ. 33.
- პ. ცხადაია, გვარები და გვართა დასახლებანი სამეგრელოში, თბილისი, 2000. — გვ. 83.
- ნატო მარშანია, ქედუხრელი რაინდი, თბილისი: უნივერსალი, 2012. — გვ. 18, ISBN 978-9941-17-662-3.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ ნატო მარშანია, ქედუხრელი რაინდი, თბილისი: უნივერსალი, 2012. — გვ. 18, ISBN 978-9941-17-662-3.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Cyrille Toumanoff, Les Maisons princières géorgiennes de l'Empire de Russie, Rome, 1983. — გვ. 33.
- ↑ პ. ცხადაია, გვარები და გვართა დასახლებანი სამეგრელოში, თბილისი, 2000. — გვ. 83.
- ↑ 4.0 4.1 სოფიო კეკუა, ოდიშ-აფხაზეთის ონომასტიკა ისტორიული საეკლესიო საბუთების მიხედვით, გამომცემლობა "უნივერსალი", 2021. — გვ. 68, 164, ISBN 978-9941-33-191-6.
- ↑ Apsnyteka.org — Род князей Аимхаа (Емхаа, Эмухвари)
- ↑ თეიმურაზ გვანცელაძე, სოფიკო ჭაავა, აფხაზური ენა: წარსული, აწმყო და... : ეკოლინგვისტური და სოციოლინგვისტური ანალიზი, გამომცემლობა "სამშობლო", 2021. — გვ. 197, ISBN 978-9941-9771-0-7.
- ↑ მიტროპოლიტი ანანია (ჯაფარიძე), ქართველთა დენაციონალიზაცია XVII-XX საუკუნეებში: საინგილო, აფხაზეთი, ქართლ-კახეთი, მესხეთი, თრიალეთი, შიდა ქართლი, თბილისი: საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი, 2010. — გვ. 170, ISBN 978-9941-14-813-2.
- ↑ Абхазское княжество // Думин С. В., Анчабадзе Г.З. Дворянские роды Российской империи. Том 4. Князья Царства Грузинского. — გვ. 20.