აბაზეთი
აბაზეთი, აბაზინია (თვითსახელწოდება აბაზ. Абазашта, ასევე აბაზ. Абаза, ადრეული აბაზგია/აბაზგეთი) — აბაზების საცხოვრებელი ისტორიული ტერიტორია კავკასიონის ჩრდილო-დავავლეთ ნაწილის მთისწინეთში — ამჟამინდელი ყარაჩაი-ჩერქეზეთის რესპუბლიკის ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარე აბაზინსკი რაიონი.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
აბაზებისა და აფხაზების ისტორიული მიწები (აფხაზეთისა და კრასნოდარის მხარის სამხრეთ და აღმოსავლეთ ნაწილები ძველად გაერთიანებული იყო აფხაზთა (აბაზგთა) სამეფოში. მოგვიანებით აბაზეთის ნაწილი ახლანდელი სტავროპოლის ტერიტორიის სამხრეთ ნაწილზე გადავიდა. XVI-XVIII სს-ის პერიოდში აბაზების მიწებზე ყირიმულ-თურქული ჯარები შემოიჭრნენ და შედიოდნენ ყაბარდოს სამთავროს შემადგენლობაში. XIX საუკუნის პირველი ნახევრიდან აბაზების ტერიტორიები რუსეთის შემადგენლობაში შევიდა. რუსეთის ხელისუფლება ხშირად იძულებით ასახლებდა აბაზებს, როგორც ცალ-ცალკე, ისე სხვა კავკასიელი ხალხების დასახლებებს შორის.
1918 წლიდან აქ საბჭოთა ხელისუფლება დამყარდა 1918 წლის 1 აპრილიდან აბაზეთი ჩერქეზეთთან ერთად ყუბანის საბჭოთა რესპუბლიკის შემადგენლობაში იყო, 1918 წლის 28 მაისიდან — ყუბანი-შავი ზღვის საბჭოთა რესპუბლიკის ნაწილი, 1918 წლის 5 ივლისიდან 1918 დეკემბრამდე — ჩრდილო-კავკასიის საბჭოთა რესპუბლიკის ნაწილი, 1921 წლის 20 იანვრიდან — მთიელთა ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის ნაწილი, 1922 წლის 12 იანვრიდან — ყარაჩაი-ჩერქეზეთის ავტონომიური ოლქის ნაწილი, როგორც სამხრეთ-აღმოსავლეთ (1924 წლიდან - ჩრდილოეთ კავკასიის) ტერიტორიის ნაწილი, 1926 წლის 26 აპრილიდან — ჩერქეზთა ეროვნული ოლქის ნაწილი, 1928 წლის 30 აპრილიდან — ჩერქეზეთის ავტონომიური ოლქის ნაწილი, როგორც სტავროპოლის მხარის ნაწილი, 1957 წლის 9 იანვრიდან — ხელახალი ყარაჩაი-ჩერქეზეთის ავტონომიური ოლქის ნაწილი, როგორც სტავროპოლის მხარის ნაწილი.
1990-1991 წლებიდან მოქმედებს ადგილობრივი აბაზური ნაციონალური მოძრაობები „ადგილარა“ და „აფსადგილი“, აბაზ და ჩერქეზ ხალხთა კონგრესი, რომლებიც აბაზეთის ეროვნული ოლქის გამოყოფას ითხოვდნენ. მათ ასევე წამოაყენებული ჰქონდათ წინადადებები ყარაჩაელებზე მცირე ერები ჩერქეზეთ-აბაზეთის რესპუბლიკასა და ნოღაი-აბაზეთის რესპუბლიკაში გაერთიანების შესახებ. თუმცა ამ საკითხებზე შეთანხმება არ მიღწეულა.
1991 წლის ნოემბერში, ყველა დონის დეპუტატების და აბაზი ხალხის წარმომადგენლების კონგრესზე, გამოცხადდა აბაზეთის რესპუბლიკა დედაქალაქით სოფელ ფსიჟში, თუმცა რესპუბლიკა არ იქნა აღიარებული რსფსრ-ის ხელმძღვანელობის მიერ. აბაზეთი დარჩა ყარაჩაი-ჩერქეზეთის შემადგენლობაში (1990 წლის 30 ნოემბრიდან — ყარაჩაულ-ჩერქეზეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა, 1992 წლის 16 ოქტომბრიდან - ყარაჩაი-ჩერქეზეთის რესპუბლიკა).
1995 წლის იანვარში, აბაზთა ყრილობაზე, ისევე როგორც ადრე, წამოაყენეს მოთხოვნები აბაზინსკის რაიონის (სტავროპოლის მხარის შემადგენლობაში) ჩამოყალიბების შესახებ.
მუნიციპალური რეფორმისა და 2006 წლის „ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ“ და „ყარაჩაი-ჩერქეზეთის მუნიციპალიტეტების საზღვრების შესახებ“ ფედერალური კანონების დაწყებასთან დაკავშირებით, 2005 წლის 27 ივნისს გამართულმა აბაზათა რიგგარეშე ყრილობამ ყარაჩაი-ჩერქეზეთის ხუთ რაიონში მდებარე 13-ვე აბაზურ აულის ადმინისტრაციის ხელმძღვანელებს დაავალა გამოეცხადებინათ დაუყოვნებელი გაყვანა არსებული მუნიციპალური ერთეულებიდან და გაერთიანებულიყვნენ ახალ, ერთიან აბაზინსკი რაიონში[1].
2005 წლის 25 დეკემბერს აბაზეთის ტერიტორიებზე ჩატარდა რეფერენდუმი, რომელშიც 99%-მა ხმა მისცა აბაზინსკი რაიონის შექმნას. 2006 წლის 1 ივნისის რეფერენდუმის შედეგების მიხედვით, რუსეთის ფედერაციის პრემიერ-მინისტრის ბრძანებულებით, ჩამოყალიბდა აბაზინსკი რაიონი ცენტრით სოფელ ინჟიჩ-ჩუკუნი, რომელსაც მუნიციპალიტეტები ფსიჟ, ელბურგანი, ინჟიჩ-. ჩუკუნი, კუბინა და ყარა-პაგო გადაიყვანეს პრიკუბანსკის, უსტ-ჯეგუტინსკის და ხაბეზსკის რაიონებიდან. აბაზინსკი რაიონის ყველა დონის ხელისუფლების ორგანო და ადმინისტრაცია სრულად ჩამოყალიბდა 2009 წლის 1 იანვარს.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Казенин, К. «Тихие» конфликты на Северном Кавказе: Адыгея, Кабардино-Балкария, Карачаево-Черкесия. — М.: REGNUM, 2009. — 180 с. — ISBN 978-5-91150-030-6.