იხილეთ წყარო გვერდისთვის ჰანს ფოგტი

{{ინფოდაფა მეცნიერი 
| სახელი = ჰანს ფოგტი
| მშობლიური სახელი = {{lang-no|Hans Vogt}}
| ფოტო = Hans-vogt.jpg
| სურათის ზომა = 250 px
| სურათის წარწერა = 
| დაბადების თარიღი = [[1 ივნისი]], [[1903]]<ref name="ერთი">ხორვატიული ენციკლოპედია, Hrvatska enciklopedija-ID [https://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=65186 65186], ჰანს ფოგტი</ref><ref name="ორი">ჰანს კამსტრუფ ფოგტი, ინდოეთის მცოდნეობის პორტალი, ID [https://whowaswho-indology.info/4639/ 4639]], 2017 წლის ოქტომბერი</ref>
| დაბადების ადგილი = ფრედრიკსტადი, [[ნორვეგია]]
| გარდაცვალების თარიღი = [[25 სექტემბერი]], [[1986]] (83 წლის)<ref name="ერთი"/>
| გარდაცვალების ადგილი = [[ოსლო]], [[ნორვეგია]]
| მოქალაქეობა = {{დროშა|ნორვეგია}}
| სამეცნიერო სფერო = [[ენათმეცნიერება]], [[კავკასიოლოგია]], [[ქართველოლოგია]]
| მუშაობის ადგილი = [[ნორვეგია|ნორვეგიის]] მეცნიერებისა და ლიტერატურის აკადემია,<br> ნორვეგიის ენებისა და ლიტერატურის აკადემია<br> 
| ალმა-მატერი = 
| სამეცნიერო ხელმძღვანელი = 
| გავლენა იქონიეს =
| გავლენა იქონია = 
| განთქმული მოსწავლეები = 
| ცნობილია როგორც = 
| სამეცნიერო ხარისხი =  
| სამეცნიერო წოდება =
| ჯილდოები და პრემიები = წმინა ოლაფის ორდენი<ref name=snl>{{cite encyclopedia|year=|title=Hans Vogt|encyclopedia=Store norske leksikon|editor=|publisher=|location=|url=http://www.snl.no/Hans_Vogt|language=Norwegian|accessdate=4 June 2012}}</ref><ref name=nbl>{{cite encyclopedia|year=|title=Hans Vogt|encyclopedia=Norsk biografisk leksikon|first=Fridrik|last=Thordarson|editor=Knut Helle|publisher=Kunnskapsforlaget|location=Oslo|url=http://www.snl.no/.nbl_biografi/Hans_Vogt/utdypning|language=Norwegian|accessdate=4 June 2012}}</ref>
| ხელმოწერა = 
| საიტი =
}}
'''ჰანს კამსტრუფ ფოგტი''' ({{lang-no|Hans Vogt}}, დ. [[1 ივნისი]], [[1903]] — გ. [[25 სექტემბერი]], [[1986]]) — [[ნორვეგიელები|ნორვეგიელი]] [[ენათმეცნიერება|ენათმეცნიერი]], [[კავკასიოლოგია|კავკასიოლოგი]], [[ქართველოლოგია|ქართველოლოგი]]. ის ასევე მუშაობდა სალიშურ ენებზე და მანვე შექმნა [[უბიხური ენა|უბიხური ენის]] ლექსიკონი.

[[1964]]-დან [[1969]] წლამდე ჰანს ფოგტი იყო [[ოსლოს უნივერსიტეტი]]ს რექტორი.

==სამეცნიერო მოღვაწეობა==
ცნობილი ნორვეგიელი ენათმეცნიერის ჰანს ფოგტის კავკასიური ენებით დაინტერესება 1920-იანი წლების ბოლოს ქართულით დაიწყო. [[1932]] წელს მან მოიპოვა ნორვეგიის მთავრობის სტიპენდია და [[საქართველო]]ში ჩამოვიდა, სადაც [[ქართული ენა|ქართული]] და [[სვანური ენა|სვანურის]] შესწავლას შეუდგა. ძველ და ახალ ქართულს ჰანსს — [[აკაკი შანიძე]], ხოლო სვანურ ენას — [[ვარლამ თოფურია]] ასწავლიდა.

[[კავკასიური ენები]]თა და კერძიდ [[ქართული ენა|ქართული ენით]] დაინტერესების შესახებ ჰანს ფოგტი ამბობდა: „ზოგადი [[ენათმეცნიერება|ენათმეცნიერების]] თვალსაზრისით, კავკასიური ენების ჯგუფი ძალიან მაინტერესებდა. ამიტომ მინდოდა შემესწავლა მინიმუმ ერთი კავკასიური ენა. ეს საზოგადო ენათმეცნიერების განყოფილებაში არის, მაგრამ ის ძალიან განსხვავდება ჩვენი ენებისაგან. დღესდღეობით არიან ადამიანები, რომლებიც ქართულად კარგად კითხულობენ მაგრამ ლაპარაკი, რა თქმა უნდა, უჭირთ. ლაპარაკის სწავლა შეუძლებელია თუ იმ ქვეყანაში არ ცხოვრობ, სადაც ამ ენაზე საუბრობენ, ეს ერთადერთი საშუალებაა ენის სასწავლად. ქართველ ავტორებს, ალბათ, თქვენ სკოლაში სწავლობთ, როგორებიცაა: [[ალექსანდრე ყაზბეგი]], [[ილია ჭავჭავაძე]], [[აკაკი წერეთელი]] და, რა თქმა უნდა, [[ვაჟა-ფშაველა]]. მე პირველი ნორვეგიელი ვარ, რომელმაც [[ქართული ენა]] შეისწავლა და ჩემს დროს, მინდა გითხრათ რომ მეგონა პირველი უცხოელი ვიყავი ვინც ამას აკეთებდა, ქართულად ლაპარაკობდა. მე პიონერი ვიყავი“.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Q-2yXQwkQYQ&ab_channel=%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%98GeorgianPublicBroadcaster ჰანს ფოგტი ქართული ენის შესახებ] [[საქართველოს პირველი არხი]]ს რადიო</ref>

[[1937]] წლიდან ჰანს ფოგტი იყო [[ნორვეგია|ნორვეგიის]] მეცნიერებისა და ლიტერატურის აკადემიის წევრი, [[1957]] წლიდან [[დანია|დანიის]] მეცნიერებისა და ლიტერატურის აკადემიის წევრი და [[1971]] წლიდან ნორვეგიის ენებისა და ლიტერატურის აკადემიის წევრი. ის იყო დამსახურებული წევრი ამერიკის ენათმეცნიერთა ასოციაციაში ({{lang-en|Linguistic Society of America}}), ევროპის კავკასიოლოგთა ასოციაციაში ({{Lang-la|Societas Caucasologica Europaea}}) და საქართველოს ენების აკადემიაში.

[[1946]] წლიდან ის იყო [[რომანული ენები]]ს პროფესორი [[ოსლოს უნივერსიტეტი|ოსლოს უნივერსიტეტში]], [[1963]]–[[1973]] წლებში კი ზოგადი ენათმეცნიერების პროფესორი. მას გამოქვეყნებული აქვს არაერთი კვლევა [[ქართული ენა|ქართული ენისა]] და [[სომხური ენა|სომხური ენის]] [[გრამატიკა|გრამატიკის]] შესახებ. ის ასევე მუშაობდა [[ნორვეგიული ენა|ნორვეგიული]], [[ოსური ენა|ოსური]], [[ბასკური ენა|ბასკური]], ბურუშული და [[ვაშინგტონის შტატი|ვაშინგტონის შტატში]] მცხოვრები კალისპელელი [[ინდიელები]]ს ენების ფონეტიკაზე. ასევე [[უბიხური ენა|უბიხურ ენაზე]]. მის კვლევაში განსაკუთრებული ადგილი უკავია ენობრივი ჩარევის პრობლემებს, განსაკუთრებით [[კავკასიური ენები]]ს ჭრილში. ის შემოქმედებაზე გავლენას ახდენს [[ფერდინანდ დე სოსიური]]ს სტრუქტურალიზმი, ანტუან მეიეს ისტორიული შედარებითი მიდგომა, [[ლუი იელმსლევი]]ს გლოსემატიკა, პრაღის „ლინგვისტური წრე“ და ამერიკული სტრუქტურალიზმი. მის გამორჩეულ ნამუშევრებს შორისაა: ''ნომინალური ჯგუფები [[ძველი სომხური ენა|ძველ სომხურ]] და [[ძველი ქართული ენა|ძველ ქართულ ენებში]]'' ({{lang-fr|Les Groupes nominaux en arménien et en géorgien anciens}}, [[1932]]) და ''ქართული ენის გრამატიკა'' ({{lang-fr|Grammaire de la langue géorgienne}}, [[1971]]).

[[ფაილი:Vitenskapsakademiet-20080630-1.jpg|250 px|thumb|მეცნიერებისა და ლიტერატურის აკადემიის შენობა]]
[[ოსლო]]ს ეროვნული ბიბლიოთეკის საარქივო განყოფილებაში დაცულ ჰანს ფოგტის არქივში, სხვა მნიშვნელოვან მასალასთან ერთად, დაცულია მისი სამუშაო რვეულები თანამედროვე და ძველი ქართულისთვის. რვეულებში განხილულია ქართული ენის თავისებურებები და გაკეთებულია დამატებითი შენიშვნები. როგორც ცნობილია, ჰანს ფოგტის სადისერტაციო ნაშრომი „ქართული ენის გრამატიკა“, რომელიც 1936 წელს [[პარიზი|პარიზში]] [[ფრანგული ენა|ფრანგულ ენაზე]] გამოიცა, [[აკაკი შანიძე|აკაკი შანიძის]] [[1930]] წლის ქართული ენის გრამატიკას ეყრდნობა.

==წერილები==
გარდა ამისა, ნორვეგიის სახელმწიფო არქივში დაცულია ჰანს ფოგტის ანგარიშები, რომლებსაც თბილისიდან [[1932]]- [[1933]] წლებში სისტემატურად გზავნიდა ოსლოს შედარებითი კვლევების ინსტიტუტის დირექტორთან ფრედრიკ სტანთან. წერილებში ჰანსი ხშირად იხსენიებს აკაკი შანიძეს, როგორც მის პედაგოგს. ჰანს ფოგტის წერილებიდან ჩანს, რომ აკაკი შანიძე ხელმძღვანელობდა ფოგტის მუშაობას [[საქართველო]]ში ყოფნისას და მას მუდმივად რჩევებს აძლევდა.<ref>[https://www.tsu.ge/data/image_db_innova/shanidze.programa.Tezisebi.pdf აკაკი შანიძის დაბადებიდან 130-ე წლისთავისადმი მიძღვნილი სამეცნიერო კონფერენცია] რუსუდან ზექალაშვილი, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, გვ. 12-13</ref>

ჩვენამდე შემორჩენილია ჰანს ფოგტის წერილი [[სიმონ ჯანაშია]]ს, რომლის ტექსტიც შემდეგნაირია:{{ციტატა|დიდად პატივცემულს

ბ. სიმონ ჯანაშიას,

საბჭოთა წარმომადგენლობის საშუალებით მე დღეს მივიღე თქვენი История Грузии Частъ I, 1946, რომლისთვისაც დიდ მადლობას გიძღვნით. როგორც ეს ინსტიტუტი, სადაც სეკრეტარად ვმუშაობ, ომამდე ღებულობდა ქართული მეცნიერული ინსტიტუტების უმთავრესს გამოცემებს, მე შემეძლო თქვენი სტატიების წაკითხვა და თქვენი საინტერესო დასკვნების გადამუშავება. ამ დღეებში ერთ ენათმეცნიერულ სტატიას ვამთავრებ, ძველი ქართული ენის ბრუნვებზე და შემთხვევა მქონდა თვენი მუშაობა Tubal-Tibareni ზე მომეხსენა.

მე იმედი მაქვს რომ წიგნების გადმო–გადაგზავნა ჩვენს ქვეყნებს შორის ახლა უფრო ადვილი იქნება, ასე რომ ყოველთვის შემეძლება გამოვატანო ევროპელ ენათმეცნიერებისა და ისტორიკოსებისთვის ქართული მეცნიერული მუშაობა.

უკვე თოთხმეტი წელიწადია, რაც თბილისში ვსწავლობდი და იშვიათად მქონდა შემთხვევა ქართულ ენაზე ლაპარაკისა. ამიტომ ბოდიშს ვიხდი ჩემი ქართულისათვის, მაგრამ ჩემი გრძნობები საბჭოთა საქართველოსთვის, მისი ერისა და ენისათვის, იგივე დარჩა.

დიდი პატივისცემით,

ჰანს ფოქტი
1946 წ.<ref>[https://burusi.wordpress.com/2011/07/09/simon-janashia-3/ ჰანს ფოგტის წერილი სიმონ ჯანაშიას]</ref>}}

[[ფაილი:Cross Norwegian Order of St. Olav.JPG|250 px|thumb|წმინდა ოლაფის ორდენი]]
==პოლიტიკური საქმიანობა==
ჰანს ფოგტი იყო პოლიტიკური ორგანიზაციის, მუტ დაგის ({{lang-no|Mot Dag}}, სიტყვა სიტყვით: ''დღევანდელი დღისკენ'') წევრი [[1926]] წლიდან [[1936]] წლამდე.<ref name=snl/>

[[1932]] წელს ჰანსმა გამოსცა წინგი ''Målstrid og klassekamp'', სადაც სადაც ხელისუფლების წარმომადგენლები გააკრიტიკა [[საამები]]სა და [[კვენები]]ს ნორვეგიზაციაში.<ref>[https://snl.no/Hans_Vogt ჰანს ფოგტი], ნორვეგიული ენციკლოპედია</ref>

==ჯილდოები==
ჰანს ფოგტმა [[ივანე ჯავახიშვილი]]ს სახელობის [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს საპატიო ხარისხი [[1967]] წელს მიიღო და ამავე წელს მოიპოვა ნანსენის ჯილდო გამოჩენილი კვლევებისთვის. [[1966]] წელს ის გახდა წმინდა ოლაფის ორდენის მფლობელი და [[საპატიო ლეგიონის ორდენი]]ს კავალერი.<ref name=snl/><ref name=nbl/>

==ბიბლიოგრაფია==
*ფოგტი, ჰანს 1932: Målstrid og klassekamp. Oslo: Fram forlag.
*ფოგტი, ჰანს 1940: The kalispel language : an outline of the grammar with texts, translations, and dictionary. Det norske vitenskaps-akademi i Oslo.
*ფოგტი, ჰანს 1945: Forelesninger i almen språkvitenskap : (det propedeutiske kursus Universitetet i Oslo: Lingvistisk institutt.
*ბერგსლანდ, კნუტ; & ფოგტი, ჰანს. 1962: On the validity of glottochronology. Current Anthropology, 3, 115-153.
*ფოგტი, ჰანს 1963: Dictionnaire de la langue oubykh : avec introduction phonologique, index français-oubykh, textes oubykhs . Instituttet for sammenlignende kulturforskning / Serie B Skrifter Bind nr:52
*ფოგტი, ჰანს 1971: Grammaire de la langue géorgienne.
*ფოგტი, ჰანს 1973: De kaukasiske språk og språkvitenskapen Instituttet for sammenlignende kulturforskning / Serie C, Bind nr: 5:3, Oslo : Universitetsforlaget
==რესურსები ინტერნეტში==
*[https://www.nb.no/search?mediatype=b%C3%B8ker&name=%22Vogt%2C%20Hans%22 ჰანს ფოგტის ბიბლიოგრაფია] ნორვეგიის ეროვნული ბიბლიოთეკის ვებ-გვერდზე ([[ნორვეგიული ენა|ნორვეგიულად]])
==სქოლიო==
{{სქოლიო}}
{{DEFAULTSORT:ფოგტი, ჰანს}}

[[კატეგორია:ქართველოლოგები]]
[[კატეგორია:კავკასიოლოგები]]
[[კატეგორია:ნორვეგიელი ენათმეცნიერები]]
[[კატეგორია:ოსლოს უნივერსიტეტის რექტორები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1909]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1 ივნისი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 25 სექტემბერი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1986]]
[[კატეგორია:საპატიო ლეგიონის ორდენის კავალერები]]