იხილეთ წყარო გვერდისთვის სამეფო ოპერის თეატრი, ვალეტა

{{short description|Former opera house in Valletta, Malta}}
{{ინფოდაფა შენობა
| სახელი                 = სამეფო ოპერის თეატრი
| მშობლიური სახელი          = 
| მშობლიური სახელის ენა     = 
| წინა სახელები         = 
| ალტერნატიული სახელები      = Pjazza Teatru Rjal
| სტატუსი               = ოპერის თეატრი
| სურათი                = Teatru Rjal, Malta 1911.jpg
| image_alt            = 
| წარწერა              = 
| map_type             = 
| map_alt              = 
| map_caption          =  
| ზღვის დონიდან         =
| შენობის ტიპი           = 
| არქიტექტურული სტილი  = 
| სტრუქტურული სისტემა    = 
| აშენების ღირებულება       = 
| განახლების ღირებულება     = 
| დამკვეთი                  = 
| მფლობელი                = 
| მოქმედი არენდატორები      = 
| კლასიფიკაცია              =
| გამქირავებელი             = 
| მდებარეობა             = 
| მისამართი              = [[რესპუბლიკის ქუჩა]]
| ქალაქი                = [[ვალეტა]]
| ქვეყანა                = [[მალტა]]
| iso_region           = 
| coordinates_display  = 
| latitude             = 
| longitude            = 
| latd                 = 
| latm                 = 
| lats                 = 
| latNS                = 
| longd                = 
| longm                = 
| longs                = 
| longEW               = 
| კოორდინატები          = 
| დაიწყო                = 
| დასრულდა             = 1866
| გაიხსნა                = 
| განახლდა               = 
| დაინგრა                = 
| განადგურდა            = 
| სიმაღლე               = 
| დიამეტრი              = 
| ანტენის შპილი          = 
| სახურავი                 = 
| ბოლო სართული            = 
| დამატებითი ზომები          = 
| სართულთა რაოდენობა        = 
| ფართი                     = 
| ანკერების რაოდენობა        = 
| პარკინგი                  =
| seating_type             = 
| ტევადობა                  = 1295
| ლიფტების რაოდენობა       = 
| მთავარი კონტრაქტორი       = 
| არქიტექტორი               = [[ედვარდ მიდლტონ ბარი]]
| არქ. ფირმა                = 
| სტრუქტურის ინჟინერი       = 
| სერვისების ინჟენერი        = 
| სამოქალაქო ინჟინერი        = 
| სხვა დიზაინერები           = 
| მეხარჯთაღრიცხვე            = 
| ჯილდოები                  = 
| განმ. არქიტექტორი           = 
| განმ. ფირმა                  = 
| განმ. ინჟინერი               =
| განმ. სტრუქტურის ინჟინერი     = 
| განმ. სერვისების ინჟინერი    = 
| განმ. სამოქალაქო ინჟინერი     = 
| განმ. სხვა დიზაინერები       = 
| განმ. მეხარჯთაღრიცხვე        = 
| გან. ჯილდოები              = 
| საიტი                      = [http://pjazzateatrurjal.com/ pjazzateatrurjal.com]
| references               = 
}}

{{coord|35.8967|N|14.5103|E|source:kolossus-hewiki|display=title}}სამეფო ოპერის თეატრი, ასევე ცნობილი როგორც სამეფო თეატრი ({{lang-mt|It-Teatru Rjal}}, {{lang-it|Teatro Reale}}) — ოპერის თეატრი [[ვალეტა|ვალეტაში]], [[მალტა]]. იგი შეიქმნა ინგლისელი არქიტექტორის [[ედვარდ მიდლტონ ბარი|ედვარდ მიდლტონ ბარის]] მიერ და აშენდა [[1866]] წელს. [[1873]] წელს მისი ინტერიერი ხანძრისგან საკმაოდ დაზიანდა, მაგრამ საბოლოოდ აღდგა [[1877]] წელს. [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომის]] დროს თეატრმა პირდაპირი დარტყმა მიიღო საჰაერო დაბომბვის შედეგად. განადგურებამდე ის [[ვალეტა|ვალეტაში]] ერთ-ერთი ულამაზესი და ხატოვანი შენობა იყო.<ref>{{cite web|title=Valletta's Royal Opera House, from glamour to rubble|url=http://themanwhowenttomalta.wordpress.com/2011/12/12/vallettas-royal-opera-house-from-glamour-to-rubble/|website=The Man Who Went To Malta|archive-url=https://web.archive.org/web/20140104204802/http://themanwhowenttomalta.wordpress.com/2011/12/12/vallettas-royal-opera-house-from-glamour-to-rubble/|archive-date=4 January 2014|date=12 December 2011|accessdate=18 აპრილი 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140104204802/http://themanwhowenttomalta.wordpress.com/2011/12/12/vallettas-royal-opera-house-from-glamour-to-rubble/|archivedate=4 იანვარი 2014}}</ref> თეატრის აღდგენის რამდენიმე წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ, იტალიელმა არქიტექტორმა [[რენცო პიანო|რენცო პიანომ]] შექმნა შენობის აღდგენის ნახაზი და [[2013]] წელს მან კვლავ დაიწყო ფუნქციონირება სახელწოდებით Pjazza Teatru Rjal.<ref>{{cite web|url=http://www.pjazzateatrurjal.com/|title=Pjazza Teatru Rjal|website=Malta Ministry of Culture|access-date=April 16, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190410194031/http://www.pjazzateatrurjal.com/|archivedate=აპრილი 10, 2019}}</ref>

== ისტორია ==
[[ფაილი:BombDamageMalta.jpg|მარცხნივ|მინი|დაბომბილი თეატრი]]
[[ფაილი:Operahouse1935.jpg|მინი|ოპერის თეატრი 1935 წელს.]]
შენობის პროექტი კოვენტ გარდენის თეატრის არქიტექტორს [[ედვარდ მიდლტონ ბარი|ედვარდ მიდლტონ ბარის]] მიანდეს, ხოლო კლასიკური დიზაინის გეგმა [[1861]] წელს დასრულდა.<ref>{{cite book|last=Borg|first=Malcolm|year=2001|title=British Colonial Architecture: Malta, 1800-1900|url=https://books.google.com/books?id=lZ1QAAAAMAAJ&dq=baroque+architecture+in+merchant+street+valletta&q=Borsa|page=138|publisher=Publishers Enterprises Group|isbn=978-9990903003}}</ref><ref>{{cite news|last=Squires|first=Nick|date=8 May 2010|title=Maltese anger at plans to rebuild Valletta|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|location=London|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/malta/7697046/Maltese-anger-at-plans-to-rebuild-Valletta.html|access-date=16 April 2019}}</ref><ref name="Rix2015">{{cite book|last1=Rix|first1=Juliet|title=Malta and Gozo|year=2015|publisher=Bradt Travel Guides|isbn=978-1784770259|page=118|url=https://books.google.com/books?id=WmKKCwAAQBAJ&pg=PA118}}</ref> თავდაპირველი ნახაზები შეიცვალეს, რადგან თეატრის მხარეს მდებარე ქუჩები არ იყო გათვალისწინებული შენების დროს. ამის შედეგად მალტელი არქიტექტორების მიერ შემუშავებულ ტრასას დაემატა Strada Reale (დღეს რესპუბლიკის ქუჩა).<ref>{{cite journal|title=Sir Adrian Dingli|url=http://www.judiciarymalta.gov.mt/file.aspx?f=440|journal=Journal of the Maltese Historical Society|year=1955|access-date=16 April 2019}}</ref> 

ოპერის მშენებლობა [[1862]] წელს დაიწყო, მას შემდეგ რაც დაინგრა Casa della Giornata. ოთხი წლის შემდეგ, ოპერის თეატრი, 1095 და 200 სადგომის ტევადობით, მზად იყო ოფიციალური გახსნისთვის [[1866]] წლის [[9 ოქტომბერი|9 ოქტომბერს]].<ref>Denaro, Victor F. (1959). [http://mhs.eu.pn/mh/19591.html Houses in Kingsway and Old Bakery Street, Valletta] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151117014317/http://mhs.eu.pn/mh/19591.html|date=2015-11-17}}. Melita historica. ''Journal of the Malta Historical Society''. 2 (4). p. 202.</ref> თეატრის ფუნქციონირება დიდხანს არ გაგრძელებულა; [[1873]] წლის [[25 მაისი|25 მაისს]],<ref>Denaro, Victor F. (1959). [http://mhs.eu.pn/mh/19591.html Houses in Kingsway and Old Bakery Street, Valletta] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151117014317/http://mhs.eu.pn/mh/19591.html|date=2015-11-17}}. Melita historica. ''Journal of the Malta Historical Society''. 2 (4). p. 202.</ref> მისი გახსნიდან ექვსი წლის შემდეგ, ხანძარმა შენობის ნაწილი გაანადგურა<ref>[http://mhs.eu.pn/mh3/19902.html Architect Andrea Vassallo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140421181422/http://mhs.eu.pn/mh3/19902.html |date=2014-04-21 }}. p. 228.</ref>. თეატრის ექსტერიერი არ იყო დაზიანებული. გადაწყდა თეატრის აღდგენა და სამუშაოსთვის ტენდერების გაცემისა და ბევრი კამათის შემდეგ, წინა ნაწილის შეცვლის შესახებ, თეატრი მზად იყო. [[1877]] წლის [[11 ოქტომბერი|11 ოქტომბერს]], ხანძრიდან თითქმის ოთხნახევარი წლის შემდეგ, თეატრი გაიხსნა [[ჯუზეპე ვერდი|ვერდის]] [[აიდა (ოპერა)|აიდას]] სპექტაკლით.

65 წლის შემდეგ სამეფო ოპერაში კვლავ ტრაგედია დატრიალდა. სამშაბათს, [[1942]] წლის [[7 აპრილი|7 აპრილს]], საღამოს, თეატრი გაანადგურა ლუფტვაფის ბომბდამშენმა. მეორე დილით მკვლევარებმა დაათვალიერეს თატრი და აღმოაჩინეს რომ აუდიტორიის სადგომების დიდი ნაწილი საერთოდ განადგურებული იყო, თუმცა ძლიერად არ იყო დაზიანებული თატრის სამხრეთ ნაწილი <ref name="bonnicicassar2">{{cite book|first1=Joseph|last1=Bonnici|first2=Michael|last2=Cassar|title=The Royal Opera House – Malta|publisher=[[Gutenberg Press]]|date=1990|page=79}}</ref>.

გადარჩენილი კონსტრუქციები [[1950-იანები|1950-იანი]] წლების ბოლოს უსაფრთხოების მიზნით გაამაგრეს. არსებობს მოსაზრება რომ, რომ მალტაში გერმანიის სამხედრო ტყვეებმა შესთავაზეს თეატრის აღდგენა [[1946]] წელს, თუმცა ამაზე უარი მიიღეს. ოპერის თეატრიდან მხოლოდ ტერასა და სვეტების ნაწილები გადარჩა.

== ნანგრევები და რეკონსტრუქციის გეგმები ==
[[ფაილი:Renzo_Piano_Pjazza_Teatru_Rjal.jpeg|მინი|განახლებული თეატრი]]
მიუხედავად იმისა, რომ დაბომბილი ადგილი ნანგრევებისა და დარჩენილი ქანდაკებებისგან იყო გაწმენდილი, ომის შემდგომი მთავრობების მიერ რეკონსტრუქცია რამდენჯერმე გადაიდო. [[1953]] წელს ექვსმა ცნობილმა არქიტექტორმა წარადგინა დიზაინები ახალი თეატრისთვის. კომიტეტმა აირჩია ზაველანი-როსის პროექტი და რეკომენდაცია მისცა მის მიღებას. პროექტი შეჩერდა შრომის ხელახალი არჩევისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ [[1955]]-[[1956|56]] წლების ბიუჯეტში გათვალისწინებული იყო 280,000 ფუნტი თეატრის რეკონსტრუქციისთვის, ეს თანხა არასოდეს ყოფილა გამოყენებული. [[1957]] წლისთვის პროექტი შეჩერდა და [[1961]] წლის შემდეგ ქვეყნის განვითარების გეგმებში თეატრის ყველა მითითება გამოტოვებულ იქნა. გასული საუკუნის 80-იან წლებში კონტაქტი დამყარდა არქიტექტორ [[რენცო პიანო|რენცო პიანოსთან]], რათა დაგეგმილიყო შენობის და ქალაქის შესასვლელის რეაბილიტაცია. პიანომ წარმოადგინა გეგმები, რომლებიც მთავრობამ დაამტკიცა [[1990]] წელს, მაგრამ მშენებლობა არ დაიწყო. საბოლოოდ თეატრის აღდგენა მოხერხდა [[2013]] წელს დიდი ძალისხმევის შედეგად.

== ლიტერატურა ==

* {{cite book|last=Badger|first=George Percy|date=1869|title=Historical Guide to Malta and Gozo|url=https://books.google.com/books?id=Y74BAAAAYAAJ&pg=PA218&dq=Castellania+building#q=Castellania%20building|publisher=Calleja|pages=218–219}}
* {{cite journal|url=http://melitensiawth.com/incoming/Index/Proceedings%20of%20History%20Week/PHW2009/09s.pdf|title=New Light On Webster Paulson and his Architectural Idiosyncrasies|first=M.|last=Gauci|journal=Proceedings of History Week (PHW)|date=2009|pages=137–150|volume=12|issue=9|isbn=978-99932-7-400-1}}

== რესურსები ინტერნეტში ==

* [https://web.archive.org/web/20091021105348/http://geocities.com/Vienna/Strasse/9679/history.html ოპერის თეატრის მოკლე ისტორია]

== სქოლიო ==
<references />
[[კატეგორია:ოპერის თეატრები]]
[[კატეგორია:თეატრები]]
[[კატეგორია:თეატრები ქალაქის მიხედვით]]
[[კატეგორია:თეატრები ანბანის მიხედვით]]
[[კატეგორია:თეატრები ქვეყნების მიხედვით]]
[[კატეგორია:შენობები]]
[[კატეგორია:შენობები და ნაგებობები]]
[[კატეგორია:შენობების და ნაგებობების ტიპები ქვეყნების მიხედვით]]
[[კატეგორია:შენობები და ნაგებობები ქვეყნებისა და ტიპების მიხედვით]]
[[კატეგორია:შენობები და ნაგებობები ქალაქების მიხედვით]]
[[კატეგორია:შენობები და ნაგებობები ადგილმდებარეობის მიხედვით]]
[[კატეგორია:შენობები და ნაგებობები არქიტექტორების მიხედვით]]
[[კატეგორია:შენობები და ნაგებობები დიზაინერების მიხედვით]]
[[კატეგორია:მალტის კულტურა]]
[[კატეგორია:შენობები მალტაში]]
[[კატეგორია:თეატრები მალტაში]]
[[კატეგორია:ოპერის თეატრები მალტაში]]
{{DEFAULTSORT:სამეფო,ოპერის,თეატრი,ვალეტა}}