იხილეთ წყარო გვერდისთვის მალავი

{{ინფოდაფა ქვეყანა|
|მშობლიური_სახელი = ''Dziko la Malaŵi, Chalo cha Malawi<br />Republic of Malaŵi''
|სრული_სახელი = მალავის რესპუბლიკა
|საერთო_სახელი = მალავი
|დროშა = Flag of Malawi.svg
|გერბი = Coat_of_arms_of_Malawi.svg
|რუკა = Malawi (orthographic projection).svg
|ჰიმნი = Mlungu dalitsani Malawi
|დევიზი = ერთიანობა და თავისუფლება<br />({{lang-en|Unity and Freedom}})
|ოფიციალური_ენები = [[ინგლისური ენა|ინგლისური]], [[ჩიჩევა]]
|დედაქალაქი = [[ლილონგვე]]
|latd=13
|latm=57
|latNS=S
|longd=33
|longm=42
|longEW=E
|უდიდესი_ქალაქი = [[ბლანტირე]]
|მთავრობის_ტიპი = [[რესპუბლიკა]]
|ლიდერის_ტიპი_1 = [[მალავის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერის_სახელი_1 = [[ლაზარუს ჩაკუერა]]
|ლიდერის_ტიპი_2 = ვიცე-პრეზიდენტი
|ლიდერის_სახელი_2 = [[საულოს ჩილიმა]]
|ლიდერის_ტიპი_3 = 
|ლიდერის_სახელი_3 = 
|რანგი_ფართობით = 99-ე
|ფართობი = 118 484
|წყალი_% = 20,6
|სავარაუდო_მოსახლეობა = 14 901 000
|სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 64-ე
|მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2010
|მოსახლეობის_ცენზი = 13 077 160
|მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2008
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 110,37
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 91-ე
|მშპ_ppp_წელი = 2005
|მშპ_ppp = $7.67  მილიარდი
|მშპ_ppp_რანგი = 143-ე
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $596
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 181-ე
|აგი = 0.437
|აგი_ტენდენცია = {{კლება}}
|აგი_კატეგორია = <font color="red">დაბალი</font>
|აგი_რანგი = 164-ე
|აგი_წელი = 2007
|ვალუტა = [[კვანჩა]]
|ვალუტის_კოდი = MWK
|ქვეყნის_კოდი = MWI
|დროის_სარტყელი = [[UTC+02:00]]
|ზაფხულის_დრო = [[UTC+02:00]]
|cctld = [[.mw]]
|სატელეფონო_კოდი = 265
|სატელეფონო_კოდი_მითითება = 
|სქოლიო = 
}}

'''მალავი''' ({{lang-en|Republic of Malawi;}} მალავის რესპუბლიკა) — [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფო]] [[აღმოსავლეთი აფრიკა|აღმოსავლეთ აფრიკაში]]. შედის [[ერთა თანამეგობრობა]]ში. საერთო ფართობი — 118 494 კმ² (ხმელეთის ფართობია — 94 080 კმ²). 2008 წლის აღწერით მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 13 077 160 ადამიანს.<ref name="Citypopulation">[http://www.citypopulation.de/Malawi.html Citypopulation (მოსახლეობის 2008 წლის აღწერა)]</ref><ref name="Geohive">{{Cite web |url=http://www.geohive.com/cntry/malawi.aspx |title=Geohive (მოსახლეობის 2008 წლის აღწერა) |accessdate=2016-01-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130511100357/http://www.geohive.com/cntry/malawi.aspx |archivedate=2013-05-11 }}</ref><ref name="Malawi census - 2008">{{Cite web |url=http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2008/Main%20Report/Census%20Main%20Report.pdf |title=National Statistical Office Release - Malawi |accessdate=2016-01-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190408100740/http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2008/Main%2520Report/Census%2520Main%2520Report.pdf |archivedate=2019-04-08 }}</ref> დედაქალაქი — [[ლილონგვე]]. ოფიციალური ენები — ჩინიანჯა (მალავის ენა) და ინგლისური. ეროვნული დღესასწაული 6 ივლისი — დამოუკიდებლობის დღე ([[1964]]). ფულის ერთეული [[მალავიური კვაჩა]].

საზღვრების საერთო სიგრძეა 2881 კმ. სახელმწიფო მალავის სამხრეთით და სამხრეთ-აღმოსავლეთით ესაზღვრება [[მოზამბიკი|მოზამბიკის რესპუბლიკა]] (1569 კმ), დასავლეთით [[ზამბია]] (837 კმ), ჩრდილოეთით [[ტანზანია]] (475 კმ).

მალავი რესპუბლიკაა. საკანონმდებლო ხელისუფლებას ახორციელებს პრეზიდენტი და ერთპალატიანი პარლამენტი. სახელმწიფოს მეთაურია პრეზიდენტი.

ადმინისტრაციულად მალავი იყოფა 3 პროვინციად.

== ისტორია ==
=== ძველი დრო ===
მალავიში აღმოჩენილია [[ადამიანის მსგავსი მაიმუნები|ანთროპოიდების]] ნაშთები და ქვის იარაღები ასაკით ერთ მილიონ წლამდე.

თანამედროვე ტიპის პირველი ადამიანები სახლობდნენ [[ნიასა]]ს (მალავის) ტბის მიდამოებში დაახლოებით 50-60 ათასი წლის წინ.

ადამიანის ნაშთები, დათარიღებული დაახლოებით ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 8000 წლით, ანთროპოლოგიური დახასიათებით ახლო დგას [[სომალის ნახევარკუნძული]]ს თანამედროვე მოსახლეობასთან. სხვა ადგილის ნაშთები, დათარიღებული დაახლოებით ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 1500 წლით, ჰგავს თანამედროვე [[ბუშმენები]]ს აკაფულას ან ბატვას ტომის ხალხს. სავარაუდოდ, ზუსტად ამ კულტურის მატარებელმა ხალხმა შექმნა კლდეზე ნაკვეთი გამოსახულებები [[ლილონგვე]]დან სამხრეთში [[ჩენჩერერე]]ს გამოქვაბულში და მფუნზიში. მოგვიანებით მალავის ტერიტორია განიცდის ბანტუს ტომის მეცხოველეების მიგრაციას.

მალავის ტერიტორიაზე ასევე აღმოჩენილია ჩვენი წელთაღრიცხვის 250—1100 წლების არქეოლოგიური ძეგლები, რომლებიც კლასიფიცირდებიან, როგორც [[კაპენის კულტურა|კაპენის]], [[ნკოპეს კულტურა|ნკოპეს]], [[ლონგვეს კულტურა|ლონგვეს]] კულტურა.

=== მალავის იმპერია ===
მალავის იმპერიის მოსახლეობამ იცოდა [[რკინა|რკინის]] დამუშავება. დასახელება მალავი ნიშნავს „სინათლის სხივებს“ და შეიძლება დაკავშირებული იყო ღამით მომუშავე ბევრი სამჭედლო ღუმელებიდან გამოსულ კაშკაშა შუქთან. დინასტია დააარსა [[ამარავი]]ს ხალხმა XV საუკუნის ბოლოს. ამარავი, დღეისათვის ცნობილი, როგორც [[ჩევა (ხალხი)|ჩევა]] (სიტყვა, რომელიც შეიძლება საწყის ეტაპზე ნიშნავდა „უცხოს“), ომებისა და ავადმყოფობების თავიდან აცილების მიზნით მალავიში შემოვიდა თანამედროვე [[კონგოს რესპუბლიკა|კონგოს რესპუბლიკის]] ტერიტორიიდან. ჩევას ტომები თავს დაესხნენ [[პიგმეები]]ს ტომებს, რომლებიც ცხოვრობდნენ მცირე ოჯახურ კლანებად და არ ჰყავდათ საკუთარი [[ჯარი]]. განადგურების ორგანიზებული სისტემის გამოყენებით, რომელსაც მოგვიანებით იყენებდნენ მტაცებელ ცხოველებზე ნადირობისას, ჩევას ტომმა გაანადგურა პიგმეების ტომი.

გარკვეული დროის შემდეგ, მოიცვეს რა მალავის თანამედროვე ტერიტორიის დიდი ნაწილი, ასევე თანამედროვე [[მოზამბიკი]]სა და [[ზამბია|ზამბიის]] ტერიტორიის ნაწილი, მალავის იმპერია იწყებოდა მალავის ტბის სამხრეთ-დასავლეთი სანაპიროს ტერიტორიიდან. მისი ექსპანსიების დროს იმპერიის მმართველი იყო [[კალონგა]] (ან [[კარონგა]]), რომელიც მას მართავდა დედაქალაქ [[მანხამბა]]დან (Mankhamba).

=== კონტაქტი პორტუგალიელებთან ===
ევროპელებთან ვაჭრობამდე მალავის იმპერიის ეკონომიკა, სადაც ხელისუფლება ხელში ეკავა ჩევას ტომის ხალხს, მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებული იყო მიწადმოქმედებაზე, სადაც ჭარბობდა [[ფეტვი]]ს და [[სორგო]]ს წარმოება. იმ დროისათვის მისი ტერიტორია აღწევდა თანამედროვე მოზამბიკის ნაპირებს.

[[პორტუგალიელები|პორტუგალიელებმა]] ამ ტერიტორიას მიაღწიეს [[ტეტე]]ს პორტის საშუალებით XVI საუკუნეში და შეადგინეს მალავის პირველი წერილობითი აღწერა. ზუსტად მათ მოიტანეს აქ სამხრეთ ამერიკიდან [[სიმინდი]], რომელმაც მალე განდევნა სორგო ქვეყნის მაცხოვრებლების რაციონიდან.

სანაპირო ტერიტორიების საშუალებით ჩევას ტომის ხალხი პორტუგალიელებისგან და [[არაბები]]სგან იღებდა სპილოს ძვალს და რკინას მონებში გასაცვლელად, რომლებიც იგზავნებოდნენ [[პორტუგალია|პორტუგალიის]] კოლონიების — მოზამბიკის და [[ბრაზილია|ბრაზილიის]] პლანტაციებში სამუშაოდ. ვაჭრობას ხელს უწყობდა ის ფაქტორიც, რომ ჩევას ხალხის ენა გავრცელებული იყო მთელ იმპერიაში.

=== მალავის იმპერიის დაცემა ===
მალავის იმპერიამ დაცემა დაიწყო XVIII საუკუნის დასაწყისში, როდესაც დაბალი რანგის სამხედრო მეთაურებს შორის ომებმა და მზარდმა [[მონათვაჭრობა]]მ დაასუსტა იმპერიის ცენტრალური ხელისუფლება.

=== დიდი ბრიტანეთის პროტექტორატი ===
1859 წელს მალავის ესტუმრა [[დეივიდ ლივინგსტონი]]. XIX საუკუნის შუა პერიოდიდან დაიწყო დღევანდელი მალავის ტერიტორიის ბრიტანული კოლონიზაცია, 1891 წელს შეიქმნა [[დიდი ბრიტანეთი]]ს [[პროტექტორატი]] — ბრიტანეთის ცენტრალური აფრიკა (British Central Africa), რომელსაც 1907 წელს სახელად დაერქვა ნიასალენდი. ამ პერიოდიდან მუდმივად ხდებოდა [[აჯანყება|აჯანყებები]], ყველაზე უფრო დიდი მოხდა 1915 წელს. [[1929]]—<nowiki/>[[1933]] წლების [[დიდი დეპრესია|დიდი დეპრესიის]] დროს საკმაოდ შემცირდა [[ჩაი]]ს და [[თამბაქო]]ს წარმოება. 1944 წელს შეიქმნა აფრიკელების პირველი პოლიტიკური ორგანიზაცია — „ნიასალენდის აფრიკული კონგრესი“. 1959 წელს ქვეყანაში შემოღებული იქნა [[საგანგებო მდგომარეობა]] და დააპატიმრეს გამანთავისუფლებელი მოძრაობის ლიდერი [[ჰეისტინგზ კამუზუ ბანდა]]. სექტემბერში „ნიასალენდის აფრიკული კონგრესი“ გადაკეთდა „მალავის კონგრესის პარტიად“. 1961 წელს მიღებული იქნა ახალი კონსტიტუცია, რომლის თანახმადაც აფრიკელებმა პირველად მიიღეს [[საარჩევნო უფლება]]. 1963 წლის 1 თებერვალს ნიასალენდი გამოცხადდა თვითმმართველ ტერიტორიად.

=== დამოუკიდებლობა ===
1964 წლის 6 ივლისს გამოცხადდა მალავის დამოუკიდებლობა. სახელმწიფოს მეთაური გახდა ჰეისტინგზ კამუზუ ბანდა. ოფიციალურად გამოცხადდა მიუმხრობლობის კურსი, მაგრამ რეალურად ბანდა ორიენტირებული იყო დიდ ბრიტანეთზე, დასავლეთ [[გერმანია]]ზე, [[აშშ]]-ზე. მალავი იყო ერთადერთი ქვეყანა [[აფრიკა|აფრიკის]] [[კონტინენტი|კონტინენტზე]], რომელსაც ოფიციალურად ჰქონდა დამყარებული დიპლომატიური ურთიერთობა [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა|სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის]] მაშინდელ რასისტულ რეჟიმთან. ბანდას პოლიტიკამ გამოიწვია მალავის ბევრი პოლიტიკოსის უკმაყოფილება, მათ შორის მისი თანაგუნდელებისაც. პასუხად ბანდამ მათ მიმართ გაატარა რეპრესიული ღონისძიებები. 1964 წლის ოქტომბერში მიღებული იქნა შესწორებები კონსტიტუციაში, რომლებმაც ბანდას მიანიჭეს განსაკუთრებული უფლებები ქვეყნის უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში. 1965 წლის თებერვალში იფეთქა შეიარაღებულმა აჯანყებამ, ხოლო 1967 წლის ოქტომბერში იყო სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა. 1966 წლის 6 ივლისს გაუქმდა მალავის დომინიონი და გამოცხადდა მალავის რესპუბლიკა. მალევე პარლამენტმა ბანდა გამოაცხადა პრეზიდენტად სიცოცხლის ბოლომდე. შემდგომ წლებში შეიქმნა სასამართლოების სისტემა, რომლებსაც შეეძლოთ გამოეტანათ სასიკვდილო განაჩენი. ბანდა გახდა დიქტატორი. ოპოზიცია მკაცრად იდევნებოდა, დამყარდა ბანდას პიროვნების კულტი. 1980-იანი წლების დასაწყისში მსოფლიო ბაზარზე დაეცა [[ჩაი]]ს და [[თამბაქო]]ს ფასები, რამაც გამოიწვია ეკონომიკური კრიზისი ქვეყანაში. ბანდას რეჟიმის პოზიციები დასუსტდა. 1990-იანი წლების დასაწყისში დაიწყო სისხლისმღვრელი შეტაკებები ბლანტაირში და [[ლილონგვე]]ში. ჩამოყალიბება დაიწყეს ოპოზიციურმა პარტიებმა. 1994 წლის 17 მაისს ჩატარდა მრავალპარტიული არჩევნები, რომელშიც გაიმარჯვა [[ბაქილი მულუზი]]მ, „გაერთიანებული დემოკრატიული ფრონტის“ კანდიდატმა. ჰეისტინგზ კამუზუ ბანდა გარდაიცვალა 1997 წლის 25 ნოემბერს [[იოჰანესბურგი|იოჰანესბურგში]], 99 წლის ასაკში (შესაძლებელია იგი იყო 92 ან 101 წლის) და დაკრძალული იქნა სამშობლოში.

== გეოგრაფია ==
[[ფაილი:Malawi Topography.png|thumb|მალავის ტოპოგრაფიული რუკა]]
მალავი მდებარეობს [[დოკემბრიის პერიოდი]]ს [[აფრიკის ფილაქანი|აფრიკის ფილაქნის]] კიდეზე, რომელიც დანაწევრებულია [[ჰორსტი|ჰორსტებად]] და [[გრაბენი|გრაბენებად]], რაც განსაზღვრავს [[რელიეფი]]ს უფრო მეტად მთიან სახეს ([[პლატო]] ნიიკა და შირე, მულანჯეს მასივი). ქვეყნის ტერიტორიის დიდ ნაწილს შეადგენენ ზეგნები, საშუალო სიმაღლით 1000—1500 მეტრი. ქვეყნის ყველაზე უფრო მაღალი წერტილია — [[საპიტვა]] (3002 მეტრი), რომელიც მდებარეობს მალავის სამხრეთი ნაწილის მაღალმთიანეთში. [[სასარგებლო წიაღისეული]]დან არსებობს [[ნახშირი (წიაღისეული)|ქვანახშირის]], [[მადანი|რკინის მადნის]], [[ბოქსიტი|ბოქსიტების]] [[საბადო]]ები.

მალავის [[კლიმატი]] [[ეკვატორული კლიმატური სარტყელი|ეკვატორული]] [[მუსონები|მუსონურია]] წვიმიანი [[ზაფხული]]თ ([[ნოემბერი]] — [[მარტი]]) და მშრალი [[ზამთარი|ზამთრით]]. ყველაზე თბილი თვის (ნოემბერი) საშუალო ტემპერატურა მერყეობს 20&nbsp;°C-დან მთებში 27&nbsp;°C-მდე [[ნიასა]]ს [[ტბა|ტბის]] სანაპიროზე, ყველაზე ცივი თვის (ივლისი) შესაბამისად 14&nbsp;°C-დან 19&nbsp;°C-მდე. 2000 მეტრზე უფრო მაღალ სიმაღლეზე ტემპერატურა ზოგჯერ ეცემა 0&nbsp;°C-ზე უფრო დაბლა, ხოლო [[მწვერვალი|მწვერვალები]] იფარება [[თოვლი]]თ. ნალექების რაოდენობა წელიწადში შეადგენს 750—1000 მმ-დან დაბლობებში 2500 მმ-მდე მთებში.

შიდა წყლების ქსელის საფუძველს ქმნის ნიასას ტბა, რომელიც მალავის ტერიტორიაზე გადაჭიმულია 560 კმ-ზე. მალავის გარდა ტბასთან მისასვლელი ასევე აქვთ მოზამბიკს და ტანზანიას, მაგრამ, თუ საზღვარი მალავისა და მოზამბიკს შორის გადის ტბის მედიანურ ხაზზე, როგორც ეს მიღებულია მსოფლიო პრაქტიკაში, საზღვარი მალავისა და ტანზანიას შორის დადგენილი იქნა [[ბრიტანეთის იმპერია|ბრიტანეთის]] და [[გერმანიის იმპერია|გერმანიის]] [[იმპერია|იმპერიებს]] შორის 1890 წელს მიღებული შეთანხმებით და გადის ტანზანიის სანაპიროზე, რითაც მას არ გააჩნია ტბასთან გასასვლელი და ამ საკითხზე ტანზანიას აქვს პრეტენზიები მალავისთან. ნიასის ტბაში, მოზამბიკის ტერიტორიულ წყლებში, მდებარეობენ მალავის კუთვნილი [[კუნძული|კუნძულები]] [[ლიკომა (კუნძული)|ლიკომა]] და [[ჩისუმულუ]], რის გამოც ისინი ერთგვარ [[ექსკლავი|ექსკლავებსაც]] წარმოადგენენ. ნიასის ტბიდან გამოედინება [[გემი|გემების]] სანაოსნო [[მდინარე]] [[შირე (მდინარე)|შირე]] ([[ზამბეზი]]ს შენაკადი). მდინარე შირე მიედინება [[მალომბეს ტბა|მალომბეს ტბის]] გავლით. სამხრეთ-აღმოსავლეთით მდებარეობს გაუდინარი მარილიანი ტბა [[ჩილვა]], რომელშიც მდებარეობს პატარა კუნძული [[ჩისი]].

ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში ჭარბობს ტროპიკული სეზონურად ნოტიო [[ტყე]]ები, გამოკვეთილი სიმაღლის ზონით, დანარჩენ ტერიტორიაზე — [[ქსეროფიტები|ქსეროფიტული]] ტროპიკული ტყეები, [[აკაცია|აკაციების]] [[სავანა]] [[ბაობაბი|ბაობაბებით]] და პარკების ტიპის სავანა [[პალმა|პალმებით]]. მდინარეების ხეობებში გავრცელებულია გალერეული ტყეები. 1500 მეტრზე უფრო მაღლა მდებარე რაიონებში გავრცელებულია მთის სტეპები.

სავანებისთვის ტიპური ცხოველთა სამყარო წარმოდგენილია [[სპილო]]ებით, [[აფრიკული კამეჩი|აფრიკული კამეჩებით]], [[მარტორქისებრნი|მარტორქები]], [[ანტილოპები]]თ, [[ზებრები]]თ, [[ჟირაფისებრნი|ჟირაფები]], [[ლომი|ლომებით]], [[ჯიქი|ჯიქებით]], [[ავაზა|ავაზებით]], [[ტურა|ტურებით]], [[აფთარი|აფთრებით]] და სხვა ცხოველებით. ბევრი დიდი ცხოველის სიმრავლით გამოირჩევა [[ჩილვა|ჩილვის]] ტბის [[ჭაობი]]ანი ადგილები. ტბა [[ნიასა]] მდიდარია [[თევზი]]თ. [[მწერები]]დან ფართედაა გავრცელებული ბუზი [[ცეცე]].

== პოლიტიკური მოწყობა ==
{{მთავარი|მალავის პოლიტიკური სისტემა}}

=== საშინაო პოლიტიკა ===
მალავი — [[პრეზიდენტი|საპრეზიდენტო]] რესპუბლიკაა. [[მალავის პრეზიდენტი]] ირჩევა მოსახლეობის მიერ 5 წლიანი ვადით.

[[პარლამენტი]] — [[მალავის ეროვნული ასამბლეა|ეროვნული ასამბლეა]]. შემადგემლობა — 193 დეპუტატი, ირჩევა მოსახლეობის მიერ 5 წლიანი ვადით.

ძირითადი [[მალავის პოლიტიკური პარტიები|პოლიტიკური პარტიები]] (2014 წლის მაისის არჩევნების შედეგების მიხედვით):
* დემოკრატიული პროგრესული პარტია (დპპ) — 51 დეპუტატი;
* მალავის კონგრესის პარტია (მკპ) — 48 დეპუტატი;
* მალავის სახალხო პარტია (მსპ) — 26 დეპუტატი;
* გაერთიანებული დემოკრატიული ფრონტი (გდფ) — 14 დეპუტატი;
* ალიანსი დემოკრატიისათვის (ად) — 1 დეპუტატი;
* Chipani cha Pfuko — 1 დეპუტატი;
* დამოუკიდებელი დეპუტატები — 52 დეპუტატი.

=== საგარეო პოლიტიკა ===
მალავი ატარებს მიუმხრომლობის პოლიტიკას. ჰეისტინგზ კამუზუ ბანდას რეჟიმის დროს ([[1963]] წლიდან [[1994]] წლის ჩათვლით) დამყარებული ჰქონდა კავშირი [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]]სთან, [[ისრაელი|ისრაელთან]]. აქვს ტერიტორიული დავა [[ტანზანია]]სთან. 1980-იან წლებში მალავის საკუთარ ტერიტორიაზე განლაგებული ჰყავდა [[მოზამბიკი]]ს ანტისამთავრობო „მოზამბიკის ეროვნული წინააღმდეგობის“ ორგანიზაცია.

== შეიარაღებული ძალები ==
მალავის ჰყავს მცირე რაოდენობის მუდმივი სამხედრო შეიარაღებული ძალები დაახლოებით 25 000 ჯარისკაცის რაოდენობით. ის შედგება სახმელეთო, სამხედრო-საზღვაო და სამხედრო-საჰაერო ქვედანაყოფებისაგან. მალავის სახმელეთო [[ჯარი]] შეიქმნა ბრიტანეთის კოლონიალური ქვედანაყოფებისაგან, რომელიც ჩამოყალიბდა დამოუკიდებლობის მიღებამდე და დღეისათვის შედგება ორი მსროლელი პოლკისაგან და ერთი საპარაშუტო-სადესანტო პოლკისაგან. მალავის სამხედრო-საჰაერო ძალები შეიქმნა [[გერმანია|გერმანიის]] დახმარებით 1976 წელს, რომელსაც ემსახურება მცირე რაოდენობით სატრანსპორტო [[თვითმფრინავი]] და მრავალმიზნობრივი [[ვერტმფრენი]]. მალავის ნიასის ტბაზე აქვს [[გემი|გემების]] 3 ფლოტი, რომელთა ბაზა იმყოფება მანკი-ბეიში.<ref name="Turner22">Turner, ''The Statesman's Yearbook'', p. 822</ref>

== ადმინისტრაციული დაყოფა ==
{{მთავარი|მალავის რაიონები}}
[[ფაილი:MW-Districts.svg|thumb|right|300px|მალავის ადმინისტრაციული რუკა]]
მალავი ადმინისტრაციული თვალსაზრისით შედგება 3 [[მალავის რეგიონები|რეგიონისაგან]], რომლებიც იყოფიან 28 [[მალავის რაიონები|რაიონად]].

{|class="wikitable"
|-
!№ რუკაზე||რაიონი||ადმინისტრაციული ცენტრი||ფართობი,<br />კმ²||მოსახლეობა,<ref name="Geohive" /><br />ად. (2008)||სიმჭიდროვე,<br />ად./კმ²
|-
| colspan="6" style="text-align:center; background:#ccc;"|'''[[მალავის ცენტრალური რეგიონი|ცენტრალური რეგიონი]] (ყვითლად)'''
|-
|1.||[[დედზის რაიონი|დედზა]]||[[დედზა]]||align="right"|3624||align="right"|624 445||align="right"|172,31
|-
|2.||[[დოვის რაიონი|დოვა]]||[[დოვა]]||align="right"|3041||align="right"|558 470||align="right"|183,65
|-
|3.||[[კასუნგუს რაიონი|კასუნგუ]]||[[კასუნგუ]]||align="right"|7878||align="right"|627 467||align="right"|79,65
|-
|4.||[[ლილონგვეს რაიონი|ლილონგვე]]||[[ლილონგვე]]||align="right"|6159||align="right"|1 905 282||align="right"|309,35
|-
|5.||[[მჩინჯის რაიონი|მჩინჯი]]||[[მჩინჯი]]||align="right"|3356||align="right"|456 516||align="right"|136,03
|-
|6.||[[ნხოტაკოტის რაიონი|ნხოტაკოტა]]||[[ნხოტაკოტა]]||align="right"|4259||align="right"|303 659||align="right"|71,30
|-
|7.||[[ნტჩეუს რაიონი|ნტჩეუ]]||[[ნტჩეუ]]||align="right"|3424||align="right"|471 589||align="right"|137,73
|-
|8.||[[ნტჩისის რაიონი|ნტჩისი]]||[[ნტჩისი]]||align="right"|1655||align="right"|224 872||align="right"|135,87
|-
|9.||[[სალიმის რაიონი|სალიმა]]||[[სალიმა]]||align="right"|2196||align="right"|337 895||align="right"|153,87
|-
| colspan="6" style="text-align:center; background:#ccc;"|'''[[მალავის ჩრდილოეთი რეგიონი|ჩრდილოეთი რეგიონი]] (წითლად)'''
|-
|10.||[[ჩიტიპის რაიონი|ჩიტიპა]]||[[ჩიტიპა]]||align="right"|4288||align="right"|178 904||align="right"|41,72
|-
|11.||[[კარონგის რაიონი|კარონგა]]||[[კარონგა]]||align="right"|3355||align="right"|269 890||align="right"|80,44
|-
|12.||[[ლიკომის რაიონი|ლიკომა]]||[[ლიკომა (ქალაქი)|ლიკომა]]||align="right"|18||align="right"|10 414||align="right"|578,56
|-
|13.||[[მზიმბის რაიონი|მზიმბა]]||[[მზიმბა]]||align="right"|10 430||align="right"|861 899||align="right"|82,64
|-
|14.||[[ნხატა ბაის რაიონი|ნხატა ბაი]]||[[ნხატა ბაი]]||align="right"|4071||align="right"|215 789||align="right"|53,01
|-
|15.||[[რუმფის რაიონი|რუმფი]]||[[რუმფი]]||align="right"|4769||align="right"|172 034||align="right"|36,07
|-
| colspan="6" style="text-align:center; background:#ccc;"|'''[[მალავის სამხრეთი რეგიონი|სამხრეთი რეგიონი]] (მწვანედ)'''
|-
|16.||[[ბალაკის რაიონი|ბალაკა]]||[[ბალაკა (ქალაქი)|ბალაკა]]||align="right"|2193||align="right"|317 324||align="right"|144,70
|-
|17.||[[ბლანტირეს რაიონი|ბლანტირე]]||[[ბლანტირე]]||align="right"|2012||align="right"|1 001 984||align="right"|498,00
|-
|18.||[[ჩიკუაუის რაიონი|ჩიკუაუა]]||[[ჩიკუაუა]]||align="right"|4755||align="right"|434 648||align="right"|91,41
|-
|19.||[[ჩირაძულუს რაიონი|ჩირაძულუ]]||[[ჩირაძულუ]]||align="right"|767||align="right"|288 546||align="right"|376,20
|-
|20.||[[მაჩინგის რაიონი|მაჩინგა]]||[[მაჩინგა (ქალაქი)|მაჩინგა]]||align="right"|3771||align="right"|490 579||align="right"|130,09
|-
|21.||[[მანგოჩის რაიონი|მანგოჩი]]||[[მანგოჩი]]||align="right"|6273||align="right"|797 061||align="right"|127,06
|-
|22.||[[მულანჯეს რაიონი|მულანჯე]]||[[მულანჯე]]||align="right"|2056||align="right"|521 391||align="right"|253,59
|-
|23.||[[მვანზის რაიონი|მვანზა]]||[[მვანზა (ქალაქი)|მვანზა]]||align="right"|826||align="right"|92 947||align="right"|112,53
|-
|24.||[[ნსანეს რაიონი|ნსანე]]||[[ნსანე]]||align="right"|1942||align="right"|238 103||align="right"|122,61
|-
|25.||[[ტიოლოს რაიონი|ტიოლო]]||[[ტიოლო]]||align="right"|1715||align="right"|587 053||align="right"|342,30
|-
|26.||[[ფალომბეს რაიონი|ფალომბე]]||[[ფალომბე]]||align="right"|1394||align="right"|313 129||align="right"|224,63
|-
|27.||[[ზომბის რაიონი|ზომბა]]||[[ზომბა (ქალაქი)|ზომბა]]||align="right"|2580||align="right"|667 953||align="right"|258,90
|-
|28.||[[ნენოს რაიონი|ნენო]]||[[ნენო]]||align="right"|1469||align="right"|107 317||align="right"|73,05
|- style="background: #CCC;"
|   ||სულ||   ||94 276||13 077 160||138,71
|}

== დემოგრაფია ==
* მოსახლეობის რაოდენობა — 15,4 მილიონი (2010 წლის ივლისის შეფასება).
* მოსახლეობის ზრდა — 2,8 %.
* ქალაქის მოსახლეობა — 19 %.
* შობადობა — 41,3 ბავშვი 1000 ადამიანზე (ფერტილობა — 5,5 დაბადებული ერთ ქალზე).
* სიკვდილიანობა — 13,7 ადამიანი 1000 მოსახლეზე.
* ბავშვთა სიკვდილიანობა — 84 ბავშვი 1000 დაბადებულიდან.
* სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა — 55,1 წელი (2012)<ref>[http://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.LE00.IN/countries/1W-MW?display=graph მსოფლიო ბანკის მონაცემები]</ref>. [[ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია|ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის]] მონაცემებით ამ მაჩვენებლით მალავის მსოფლიოში უკავია ბოლო ადგილი ([http://gamapserver.who.int/gho/interactive_charts/mbd/life_expectancy/atlas.html წყარო] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141206093205/http://gamapserver.who.int/gho/interactive_charts/mbd/life_expectancy/atlas.html |date=2014-12-06 }}).
* საშუალი ასაკი — 16,34 წელი
** 0-14 წელი: 6 008 701 ადამიანი (45,95 %)
** 15-64 წელი: 6 567 822 ადამიანი (50,22 %)
** 65 წელზე უფროსები: 500 637 ადამიანი (3,83 %) (2008 წლის აღწერა)
* განათლება — 76 % მამაკაცები, 50 % ქალები (2003 წლის შეფასება).
* [[შიდსი]]ს ვირუსით დაავადება — 11,9 % (2007 წლის შეფასება).

=== ეთნიკური ჯგუფები ===
მალავიში ცხოვრობენ შემდეგი ეთნიკური ჯგუფები — [[მალავი (ეთნოჯგუფი)|მალავის]] ტომების ჯგუფი ([[ჩევა (ხალხი)|ჩევა]], [[ნიანჯა (ხალხი)|ნიანჯა]], [[ტუმბუკა (ხალხი)|ტუმბუკა]], [[მანგანჯა]] და სხვა.) — დაახლოებით 60 %, [[ლომვე]] — დაახლოებით 20 %, [[იაო (აფრიკელი ხალხი)|იაო]] — 13 %, [[ნგონი]] (ძირითადად ლაპარაკობენ [[ჩიჩევა]]ს ენაზე) — 5 %, [[ნგონდე]] — 2 %, [[ფიპა]] — 1 %. ქალაქებში ასევე მცირე რაოდენობით ცხოვრობენ [[ინდოეთის დემოგრაფია|ინდოელები]] და [[ინგლისელები]].

=== ენა ===
ოფიციალური ენებია — [[ჩიჩევა]] (ფლობს მოსახლეობის 57 %) და [[ინგლისური ენა|ინგლისური]].<ref name=language>{{cite web|url=http://www.malawi.gov.mw|title=Malawi Government|publisher=Malawi Government|accessdate=31 July 2015}}</ref> ამ ენების გარდა მალავიში ძირითადად გავრცელებულია შემდეგი ენები: [[ჩევა (ენა)|ჩევა]] — 12,8 %, [[იაო (ენა)|იაო]] — 10,1 % და [[ტუმბუკა (ენა)|ტუმბუკა]] — 9,5 %.<ref name="CIA">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mi.html|title=Malawi|work=The World Factbook|publisher=CIA|accessdate=6 February 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200424094440/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mi.html|archivedate=24 აპრილი 2020}}</ref> ამას გარდა ქვეყანაში ლაპარაკობენ სხვა მცირერიცხოვან ენებზეც: [[მალავის ლომვეს ენა]], რომელზეც ლაპარაკობს დაახლოებით 250 000 ადამიანი ქვეყნის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში; [[კოკოლა]], რომელზეც ლაპარაკობს დაახლოებით 200 000 ადამიანი სამხრეთ-აღმოსავლეთში; [[ნკოია (ენა)|ნკოია]], რომელზეც ლაპარაკობს დაახლოებით 45 000 ადამიანი ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთ კიდეზე; [[ნდალი (ენა)|ნდალი]], რომელზეც ლაპარაკობს დაახლოებით 70 000 ადამიანი; [[ნიაკიუსა-ნგონდე]], რომელზეც ლაპარაკობს დაახლოებით 300 000 ადამიანი მალავის ჩრდილოეთ ნაწილში; მალავის [[სენა (ენა)|სენა]], რომელზეც ლაპარაკობს დაახლოებით 270 000 ადამიანი მალავის სამხრეთ ნაწილში; და [[ტონგა (მალავის ენა)|ტონგა]], რომელზეც ლაპარაკობს დაახლოებით 170 000 ადამიანი ჩრდილოეთში.<ref>{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=Malawi|title=Languages of Malawi|publisher=SIL International|accessdate=21 November 2008|work=Ethnologue}}</ref>

=== რელიგია ===
2008 წლის აღწერის მონაცემებით მოსახლეობის 82,7 % [[ქრისტიანობა|ქრისტიანია]]<ref name="Malawi census - 2008" />, [[ისლამი|მუსულმანების]] რაოდენობა 13,0 %-ია, სხვა რელიგიების აღმსარებელი 1,9 %, ხოლო [[ათეიზმი|ათეისტების]] რაოდენობაა 2,5 %. მალავიში ქრისტიანებს შორის ყველაზე უფრო მეტი [[კათოლიციზმი|კათოლიკები]] და [[პრესვიტერიანობა|პრესვიტერიანელები]] არიან. ქვეყანაში მცირე რაოდენობით ასევე ცხოვრობენ [[ევანგელიკალიზმი|ევანგელისტები]], [[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანები]], [[ადვენტიზმი|ადვენტისტები]], [[ბაპტიზმი|ბაპტისტები]]. მუსულმანების უმრავლესობა [[სუნიზმი|სუნიტია]]. სხვა რელიგიური მიმდინარეობებია: [[რასტაფარი]], [[ინდუიზმი]], [[ბაჰაიზმი]] და სხვა.

== ეკონომიკა ==
მალავი იმყოფება ყველაზე უფრო ნაკლებად განვითარებულ ქვეყნებს შორის. მოსახლეობის დაახლოებით 85 % ცხოვრობს სოფლებში. [[ეკონომიკა]] ემყარება [[სოფლის მეურნეობა]]ს და [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს ერთ მესამედზე მეტი და საექსპორტო შემოსავლების 90 % შემოდის ამ დარგიდან. ძველად ეკონომიკა დამოკიდებული იყო მნიშვნელოვან ფინანსურ დახმარებაზე [[მსოფლიო ბანკი]]სგან, [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]]სგან (სსფ) და სხვა ქვეყნებისგან.<ref name="CIA" /> მალავის უკავია 119-ე ადგილი მსოფლიოში უსაფრთხო ინვესტიციების მხრივ 2011 წლის მარტში ჟურნალ euromoney-ის ქვეყნების რეიტინგში.<ref>{{cite web|title=Euromoney Country Risk|url=http://www.euromoneycountryrisk.com/|work=Euromoney Country Risk|publisher=Euromoney Institutional Investor PLC|accessdate=15 August 2011}}</ref>

2000 წლის დეკემბერში საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა შეწყვიტა ფულადი დახმარება კორუფციის პრობლემების გამო, რასაც მიბაძა ბევრმა ინდივიდუალურმა დონორმა, რის შედეგადაც მალავიში შემცირდა ბიუჯეტის თითქმის 80 %.<ref name="Africa08">Dickovick, ''Africa 2008'', p. 278</ref> მაგრამ, 2005 წელს, მალავიმ დახმარების სახით მიიღო US$575 მილიონზე მეტი. მალავის მთავრობა აწყდება საბაზრო ეკონომიკის განვითარების, გარემოს დაცვის გაუმჯობესების, სწრაფად მზარდი [[შიდსი]]ს, განათლების სისტემის გაუმჯობესების და საკუთარი უცხოელი დონორების დაკმაყოფილების პრობლემებს, რის გამოც მას საკმაოდ ეშლება ხელი გახდეს ფინანსურად უფრო დამოუკიდებელი. ფინანსური დისწიპლინის გაუმჯობესება აღინიშნა 2005 წლიდან პრეზიდენტ პიტერ მუთარიკას და ფინანსთა მინისტრის გუდოლ გონდვეს მმართველობის დროს. ამ დისწიპლინის დადებითი შედეგები მაშინვე გაქრა, როდესაც 2009 წელს პრეზიდენტისთვის შეძენილ კერძო თვითმფრინავში გადახდილი თანხის გამო ქვეყანაში შეწყდა საწვავით მომარაგება, მაგრამ მალე მკაცრი სავალუტო პოლიტიკის გამო ყველაფერი თანდათან გამოსწორდა.<ref name="Reuters">{{cite news|title=Britain reduces aid to Malawi over presidential jet|agency=Reuters|date=10 March 2010|url=http://af.reuters.com/article/malawiNews/idAFLDE62921I20100310?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0|access-date=13 იანვარი 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110510021817/http://af.reuters.com/article/malawiNews/idAFLDE62921I20100310?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0|archivedate=10 მაისი 2011}}</ref><ref name="Africa News">{{cite news|title=Malawi: Fuel shortage deepens|publisher=Africa News|date=11 November 2009|url=http://www.africanews.com/site/Malawi_Fuel_shortage_deepens/list_messages/27986|access-date=13 იანვარი 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100724061651/http://www.africanews.com/site/Malawi_Fuel_shortage_deepens/list_messages/27986|archivedate=24 ივლისი 2010}}</ref><ref name="Nyasa Times">{{cite news|title=Forex shortage crimps Malawi ministers’ foreign trips|publisher=Nyasa Times|date=19 November 2009|url=http://www.nyasatimes.com/national/forex-shortage-crimps-malawi-ministers-foreign-trips.html|access-date=13 იანვარი 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091122080522/http://www.nyasatimes.com/national/forex-shortage-crimps-malawi-ministers-foreign-trips.html|archivedate=22 ნოემბერი 2009}}</ref> ეკონომიკის საერთო ხარჯები (ჯანდაცვის სისტემისაც) უცნობია.

ამას გარდა, ზოგიერთი წარუმატებლობა იყო გამოუცდელობის ბრალი და მალავიმ უცხოური ვალუტის საერთო დეფიციტის გამო დაკარგა შესაძლებლობა აენაზღაურებინა იმპორტი. 2009 წელს ინვესტიციების დონე დაეცა 23 %-ით. მალავიში არსებობს ბევრი საინვესტიციო ბარიერი, რომელიც მთავრობამ ვარა და ვერ გადაწყვიტა, მათ შორის მაღალი ხარჯები მომსახურებაზე და ელექტრომომარაგების, წყალმომარაგების და ტელეკომუნიკაციების ცუდი ინფრასტრუქტურა. 2009 წლის მდგომარეობით გამოთვლილია, რომ მალავის მთლიანი შიდა პროდუქტი ([[მსყიდველობითი უნარის პარიტეტი]]ს მიხედვით) შეადგენს $12,81 მილიარდს, მთლიანი შიდა პროდუქტი ერთ სულ მოსახლეზე $900, ხოლო ინფლაციის დონე 2009 წელს შეფასებულია დაახლოებით 8,5 %-ად.<ref name="CIA" />

სოფლის მეურნეობის წილზე მოდის მთლიანი შიდა პროდუქტის 35 %, [[მრეწველობა]]ზე 19 % და დანარჩენი 46 % [[მომსახურება|მომსახურების სფეროზე]].<ref name=TWB>{{cite web|url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/AFRICAEXT/MALAWIEXTN/0,,menuPK:355882~pagePK:141132~piPK:141107~theSitePK:355870,00.html|title=Country Brief&nbsp;– Malawi|publisher=The World Bank|date=September 2008|accessdate=3 January 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140805184310/http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/AFRICAEXT/MALAWIEXTN/0,,menuPK:355882~pagePK:141132~piPK:141107~theSitePK:355870,00.html|archivedate=5 აგვისტო 2014}}</ref> მალავის აქვს ერთ-ერთი ყველაზე უფრო დაბალი შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე მსოფლიოში,<ref name="Africa08" /> თუმცა 2008 წელს ეკონომიკური ზრდა შეფასებულია 9,7 %-ის დონეზე და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის შეფასებით მნიშვნელოვანი ზრდა მოსალოდნელია 2009 წლისთვის.<ref>{{cite web|url=http://af.reuters.com/article/investingNews/idAFJOE53008220090401|title=Malawi economy grew by around 9.7 pct in 2008: IMF|last=Banda|first=Mabvuto|date=1 April 2009|accessdate=7 April 2009|agency=Reuters Africa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110717054826/http://af.reuters.com/article/investingNews/idAFJOE53008220090401|archivedate=17 ივლისი 2011}}</ref> [[სიღარიბის დონე]] მალავიში ეცემა მთავრობის და მისი მხარდამჭერი ორგანიზაციების მიერ ჩატარებული აქტიური ღონისძიებების გამო და ადამიანთა რაოდენობა, რომლებიც ცხოვრობდნენ სიღარიბის ზღვარზე უფრო დაბლა შემცირდა 54 %-დან 1990 წელს 40 %-მდე 2006 წელს, ხოლო „ულტრაღარიბების“ რაოდენობა შემცირდა 24 %-დან 1990 წელს 15 %-მდე 2007 წელს.<ref name=UNDP>{{cite web|url=http://www.undp.org.mw/index.php?option=com_content&view=article&id=74:malawi-releases-the-2008-mdgs-report&catid=1:latest-news&Itemid=50|title=Malawi releases the 2008 MDGs Report|publisher=United Nations Development Programme Malawi|date=23 December 2008|accessdate=3 January 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511075807/http://www.undp.org.mw/index.php?option=com_content&view=article&id=74:malawi-releases-the-2008-mdgs-report&catid=1:latest-news&Itemid=50|archivedate=11 მაისი 2011}}</ref>

ბევრი ანალიტიკოსი თვლის, რომ მალავის ეკონომიკური პროგრესი დამოკიდებულია მოსახლეობის რაოდენობის ზრდის კონტროლის უნარზე.<ref>{{cite web|url=http://www.prb.org/pdf12/malawi-population-matters.pdf|title=Why Population Matters to Malawi's Development: Managing Population Growth for Sustainable Development Department of Population and Development.|date=2012|publisher=Department of Population and Development. Ministry of Economic Planning and Development. Government of Malawi.|accessdate=8 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170517002531/http://www.prb.org/pdf12/malawi-population-matters.pdf|archivedate=17 მაისი 2017}}</ref>

2015 წლის იანვარში მალავის სამხრეთი ქვეყნის ისტორიაში მომხდარი ყველაზე დიდი [[წყალდიდობა|წყალდიდობის]] გამო. ამ უბედურების გამო დაზარალდა მილიონზე მეტი ადამიანი მთელ ქვეყანაში, მათ შორის [[გაეროს ბავშვთა ფონდი]]ს მონაცემებით 336 000 ადამიანი გადაასახლეს სხვა ადგილებში. 100 ადამიანზე მეტი დაიხოცა და სახნავი მიწების დაახლოებით 64 000 ჰა ფართობი დაიტბორა.<ref>http://www.aljazeera.com/indepth/features/2015/02/devastation-disease-deadly-malawi-floods-150225070745817.html</ref>

=== სოფლის მეურნეობა და მრეწველობა ===
მალავის მთავარი სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტებია: [[თამბაქო]], [[შაქრის ლერწამი]], [[ბამბა (ბოჭკო)|ბამბა]], [[ჩაი]], [[სიმინდი]], [[კარტოფილი]], [[სორგო]], [[მსხვილი რქოსანი საქონელი]] და [[თხა]]. მრეწველობის მთავარი დარგებია თამბაქო, ჩაის და შაქრის დამუშავება, ხე-ტყის პროდუქციის, [[ცემენტი]]ს და სამომხმარებლო საქონლის დამზადება. სამრეწველო წარმოების ზრდა შეფასებულია 10 %-ის დონეზე (2009 წელი). ქვეყანაში მნიშვნელოვანი რაოდენობით არ მოიხმარება [[ბუნებრივი აირი]]. 2008 წლის მდგომარეობით, მალავი არ ახდენს ნებისმიერი სახის ელექტროენერგიის არც იმპორტს და არც ექსპორტს, მაგრამ იმპორტზე გააქვს მთელი თავისი [[ნავთობი]], ქვეყანაში გადამუშავების გარეშე.<ref name="CIA" /> 2006 წლიდან დაწყებული ქვეყანაში დაიწყო არაეთილირებულ [[ბენზინი|ბენზინში]] 10 % [[ეთანოლამიდი]]ს შერევა, რომელიც ქვეყნის ორ ქარხანაში იწარმოება, იმპორტულ საწვავზე დამოკიდებულების შემცირების მიზნით. 2008 წელს, მალავიში დაიწყო მანქანების გამოცდა, რომლებიც დადიოდნენ მხოლოდ ეთანოლამიდით და პირველი შედეგები დიდი იმედების მომტანი აღმოჩნდა, რის შემდეგაც ქვეყანაში გრძელდება ეთანოლამიდის გამოყენების ზრდა.<ref>{{cite journal|url=http://www.engineeringnews.co.za/article/malawis-ethanolfuel-tests-show-promise-2008-10-10|title=Malawi's ethanol-fuel tests show promise|journal=Engineering News|date=10 October 2008|last=Chimwala|first=Marcel|accessdate=3 January 2009}}</ref>

2009 წლის მდგომარეობით, მალავის ექსპორტზე გააქვს დაახლოებით $945 მილიონი ტონა ტვირთი წელიწადში. ქვეყანაში ძლიერაა დამოკიდებული თამბაქოს წარმოებაზე, რაც ძლიერ ტვირთად აწვება ქვეყნის ეკონომიკას, რადგანაც მისი ფასები მსოფლიოში ეცემადა მსოფლიო თანამეგობრობა აძლიერებს დაწოლას, რომ შემცირდეს მისი წარმოება. მალავის თამბაქოს წარმოებაზე დამოკიდებულება იზრდება, მისი საექსპორტო შემოსავლები მერყეობს 53 %-დან 70 %-მდე 2007 და 2008 წლებს შორის პერიოდში. ქვეყანა მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია ჩაის, შაქრის და [[ყავა|ყავის]] წარმოებაზე. ყველა ეს სამი სახეობის პროდუქტი და ასევე თამბაქო შეადგენს მალავის საექსპორტო შემოსავლების 90 %-ზე მეტს.<ref name="CIA" /><ref name="Africa08" /> ხარჯების ზრდის და გასაყიდი ფასების ზრდის გამო, მალავი ხელს უწყობს ფერმერებს უარი თქვან თამბაქოს წარმოებაზე და გადაერთონ უფრო მომგებიანი კულტურების წარმოებაზე, მათ შორის სანელებლების. [[ინდური კანაფი]] კიდევ ერთი შესაძლებელი ალტერნატივაა, მაგრამ გამოითქვა აზრი, რომ ეს ქვეყანაში მოიტანდა უფრო ბევრ დანაშაულებებს, რადგანაც ის ძალიან ჰგავს იმ კანაფის ჯიშს, რომელიც გამოიყენება [[დასვენებითი წამლების გამოყენება|დასვენებითი წამლების გამოყენებისას]] და მათი ერთმანეთისგან განსხვავება საკმაოდ რთულია.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/708649.stm|publisher=BBC News|author=Tenthani, Raphael|title=Legal Hemp for Malawi?|date=24 April 2000|accessdate=21 December 2011}}</ref> ეს საკითხი საკმაოდ ყურადსაღებია, რადგანაც მალავიში კანაფის მოყვანა, ცნობილი როგორც მალავის ოქრო, წამლების საშუალების სახით მნიშვნელოვნად გაიზარდა.<ref>{{cite journal|journal=New York Times|url=http://www.nytimes.com/1998/12/17/world/marijuana-cultivation-increases-in-malawi.html|title=Marijuana Cultivation Increases in Malawi|date=17 December 1998|accessdate=21 December 2011}}</ref> მალავი ცნობილია „საუკეთესო“ კანაფის მოყვანით მსოფლიოში დასვენებითი წამლების გამოყენებისთვის, სულ ახლახან მსოფლიო ბანკის მიერ გამოქვეყნებული მოხსენების თანახმად, კანაფის მოყვანაც და მისი გაყიდვაც ხელს უწყობს კორუფციას პოლიციის რიგებში.<ref>{{cite web|url=http://www.bnltimes.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2877:malawis-chamba-valued-at-k1-4-billion&catid=42:national&Itemid=401|title=Malawi's Chamba valued at K1. 4 billion|date=11 December 2011|author=Mpaka, Charles|accessdate=21 December 2011|work=Sunday Times|publisher=Blantyre Newspapers, Ltd|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120112130233/http://www.bnltimes.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2877:malawis-chamba-valued-at-k1-4-billion&catid=42:national&Itemid=401|archivedate=12 იანვარი 2012}}</ref>

სხვა საექსპორტო საქონელია ბამბა, [[არაქისი]], ხის ნაკეთობები და [[ტანსაცმელი]]. საექსპორტო საქონლის ძირითადი მყიდველებია: [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]], [[გერმანია]], [[ეგვიპტე]], [[ზიმბაბვე]], [[აშშ]], [[რუსეთი]] და [[ნიდერლანდები]]. იმპორტი შეფასებულია $1,625 მილიარდად წელიწადში, რომელშიც ძირითადი საქონელია საკვები პროდუქტები, ნავთობპროდუქტები, სამომხმარებლო საქონელი, სატრანსპორტო საშუალებები და მოწყობილობები. მალავისთვის იმპორტის ძირითადი მომწოდებლებია: სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა, [[ინდოეთი]], [[ზამბია]], [[ტანზანია]], აშშ და [[ჩინეთი]].<ref name="CIA" />

2006 წელს, კატასტროფულად დაბალი სასოფლო-სამეურნეო მოსავლის დონის პასუხად, მალავიმ დაიწყო [[სასუქი|სასუქებზე]] სუბსიდიების პროგრამა, რომლის დანიშნულებაც იყო მიწების გააქტიურება და სასოფლო-სამეურნეო კულტურების წარმოების ზრდა. როგორც იტყობინებოდნენ, ამ პროგრამას მხარს უჭერდა ქვეყნის პრეზიდენტი, რომლის მიზანი იყო რადიკალურად გაუმჯობესებულიყო სოფლის მეურნეობა ქვეყანაში და ქვეყანა გამხდარიყო საკვების ექსპორტიორი მეზობელ ქვეყნებში.<ref>{{cite news|author=Dugger, Celia W.|title=Ending Famine, Simply by Ignoring the Experts|date=2 December 2007|work=[[New York Times]]|url=http://www.nytimes.com/2007/12/02/world/africa/02malawi.html|accessdate=5 August 2008}}</ref>

=== ტრანსპორტი ===
[[ტრანსპორტი]] მალავიში სუსტადაა განვითარებული. ქვეყანაში სულ 39 [[აეროპორტი]]ა, აქედან 6 მყარი და 33 გრუნტიანი [[ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლი]]თ. [[რკინიგზა|რკინიგზების]] საერთო სიგრძეა 797 კმ, რომლის ლიანგადის სიგანეა 1067 მმ. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანას არ გააჩნია ზღვაზე გასასვლელი, მას მაინც აქვს 700 კმ საწყლოსნო გზა [[ნიასა]]ს (მალავის) ტბაზე და მდინარე შირეზე.<ref>''The World Factbook'' CIA.</ref>

==== ავტოგზები ====
ბოლო შეფასებებით ქვეყნის ავტოგზების საერთო სიგრძეა 15 451 კმ; მათ შორის 6956 კმ (45 %) არის მყარი საფარით. დანარჩენი 8496 კმ გრუნტიანია.<ref>{{cite web|title=Malawi Roads Map|work=National Roads Authority, Malawi|url=http://www.nra.malawi.net/all_roads.pdf|accessdate=2009-03-24}}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>

==== პორტები ====
ნიასას ტბა (მალავის ტბა) და მდინარე შირე (144 კმ) შეადგენს ქვეყნის მთავარ საწყლოსნო გზებს. პორტ [[ჩიპოკა]]ში შედის რკინიგზის ხაზი. შედარებით პატარა პორტებია [[მანკი-ბეი]], [[ნხატა-ბეი]], [[ნხოტაკოტა]] და [[ჩილუმბა]].

[[თბომავალი (გემი)|თბომავალი]] MV Ilala აკავშირებს კუნძულ [[ლიკომა (კუნძული)|ლიკომას]] [[მატერიკი|მატერიკთან]], ასევე მალავის და მოზამბიკის ტბის ნაპირებს ერთმანეთთან. 2010 წელს გაიხსნა პორტი [[ნსანჯე]], რომლის საშუალებით მდინარე შირეს და ზამბეზის საშუალებით ქვეყანა გადის ინდოეთის ოკეანეზე. 2015 წლიდან დაწყებული პორტი არ ფუნქციონირებს მოზამბიკთან მოუწესრიგებელი შეთანხმებების გამო.

==== საჰაერო ტრანსპორტი ====
2001 წელს ქვეყანაში საერთო ჯამში არსებობდა 44 აეროპორტი. 2015 წელს ორი აეროპორტი ახორციელებდა რეგულარულ საერთაშორისო რეისებს.

მყარი ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლი:
* სულ: 6
** 3047 მეტრზე მეტი: 1
** 1524 მეტრიდან 2437 მეტრამდე: 1
** 914 მეტრიდან 1523 მეტრამდე: 4 (2002 წელი)

გრუნტიანი ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლი:
* სულ: 37
** 1524 მეტრიდან 2437 მეტრამდე: 1
** 914 მეტრიდან 1523 მეტრამდე: 14
** 914 მეტრზე ნაკლები: 22 (2002 წელი)

==== რკინიგზა ====
2001 წლისთვის რკინიგზის ქსელის საერთო სიგრძე შეადგენდა 797 კმ-ს. ამ ვიწროლიანდაგიანი რკინიგზის ლიანდაგის სიგანე შეადგენს 1067 მმ-ს.

=== ტურიზმი ===
მალავიში არსებობს [[ტურიზმი]]ს მნიშვნელოვანი პოტენციალი. ტურიზმის დარგი მნიშვნელოვნად გაიზარდა 1970-იანი წლების შუიდან და მალავის ხელისუფლება ცდილობს იგი ყოველმხრივ გააფართოვოს. ტურისტული სექტორი საკმაოდ დააზარალა 1980-იან წლებში სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის ეკონომიკურმა ვარდნამ, რომელიც იყო მალავიში ტურისტების მნიშვნელოვანი წყარო. ასევე სერიოზულად დაზარალდა მრეწველობა ზიმბაბვეში დესტაბილიზაციის გამო, მაგრამ ბოლო წლებში მან განიცადა ზრდა. 2014 წელს ტურიზმი ქვეყანაში შეადგენს მთლიანი შიდა პროდუქტის 4,5 %-ს და უზრუნველყოფს მთელი სამუშაო ადგილების 3,8 %-ს.<ref>name=World Travel & Tourism Council>{{cite book|title=Travel&Tourism economic Impact 2014 Malawi|last= |first= |coauthors= |year=2014|publisher= |location= |isbn= |pages=1}}</ref> ძირითადი ღირსშესანიშნავი ადგილებია ნიასას (მალავის) ტბა, მთები, როგორებიცაა [[ზომბის მასივი]] და [[მულანჯეს მასივი]] და ეროვნული პარკები. ტურისტულ ინდუსტრიას ხელს უწყობს მალავის ეროვნული პარკები, მათ შორის [[ნიიკის ეროვნული პარკი]], [[კასუნგუს ეროვნული პარკი]] და [[ლივონდეს ეროვნული პარკი]].<ref name=Taylor>{{cite book|title=Africa South of the Sahara 2004|url=https://archive.org/details/africasouthofsah0000unse_y7v6|last= |first= |coauthors= |year=2003|publisher=Taylor & Francis Group, Routledge|location= |isbn=1-85743-183-9|pages=[https://archive.org/details/africasouthofsah0000unse_y7v6/page/663 663]–664}}</ref>

== სოციალური სფერო ==
=== ჯანდაცვა ===
მალავიში არსებობს ცენტრალური საავადმყოფოები რეგიონულ და კერძო ობიექტებზე. სახელმწიფო სექტორში მედიკამენტები და სამედიცინო მომსახურება უფასოა, მაშინ როდესაც კერძო ორგანიზაციებში ეს ყველაფერი ფასიანია. სამედიცინო დაზღვევა შეიქმნა 2000 წლის შემდეგ.<ref>{{cite web|url=http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2010/02/19/000333037_20100219005458/Rendered/PDF/531070WP0Pharm10Box345597B01PUBLIC1.pdf|author=McCabe, Ariane|title=Private Sector Pharmaceutical Supply and Distribution Chains: Ghana, Mali and Malawi|work=Health Systems Outcome Publication|publisher=World Bank|date=December 2009|accessdate=2 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121018021027/http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2010/02/19/000333037_20100219005458/Rendered/PDF/531070WP0Pharm10Box345597B01PUBLIC1.pdf|archivedate=18 ოქტომბერი 2012}}</ref> ქვეყანაში არსებობს ფარმაცევტული წარმოების დარგი, რომელიც შედგება ოთხი კერძო ფარმაცევტული კომპანიისაგან. მალავის ჯანდაცვის სფეროს მიზანია „ჯანმრთელობის განმტკიცება, ავადმყოფობისგან გაფრთხილება, შეზღუდვა და განკურნება, ასევე მოსახლეობას შორის ადრეული სიკვდილიანობის შემთხვევების რაოდენობის შემცირება“.<ref>Malawi Investment Promotion Agency, 2008, p. 20 – Investment Guide</ref>

ბავშვთა სიკვდილიანობის დონე მაღალია და სიცოცხლის ხანგრძლივობა შეადგენს 50,03 წელს. მოზრდილებში არსებობს [[შიდსი]]ს გავრცელების მაღალი დონე. 2007 წელს ქვეყანაში ცხოვრობდა ამ სენით დაავადებული დაახლოებით 930 000 მოზრდილი მოსახლეობა (ანუ მოსახლეობის 11,9 %). წელიწადში დაახლოებით 68 000 სიკვდილიანობის შემთხვევა ფიქსირდება ამ დაავადების გამო (2007 წელი).<ref name="CIA" /> ყოველდღიურად ამ სენით დაახლოებით 250 ახალი ადამიანი ავადდება და მალავის საავადმყოფოების საწოლების ყველაზე ცოტა 70 % დაკავებული აქვთ შიდსით დაავადებულებს. დაინფეცირების მაღალი დონის შედეგად სოფლის მეურნეობაში დასაქმებული მუშა ძალის დაახლოებით 5,8 % იღუპება ამ დაავადების გამო. ხელისუფლება ყოველწლიურად ხარჯავს $120 000 მეტს იმ სამოქალაქო მოსამსახურეების დაკრძალვაზე, რომლებიც კვდებიან ამ დაავადებისაგან.<ref name="Africa08" /> 2006 წელს, საერთაშორისო სუპერვარსკვლავმა [[მადონა (მომღერალი)|მადონამ]] მალავიში შექმნა ფონდი, რომელიც ეხმარება შიდსისგან გარდაცვლილთა ობლებს, ასევე დააფინანსა დოკუმენტალური ფილმი, რომელშიც ასახულია ამ ობლების გაჭირვებული ცხოვრება.<ref>{{cite journal|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1223372,00.html|title=Madonna Finds a Cause|journal=[[Time (magazine)|Time]]|author=Luscombe, Belinda|date=6 August 2006|accessdate=24 October 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823131348/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1223372,00.html|archivedate=23 აგვისტო 2013}}</ref> მალავის მხარდასაჭერად ასევე მუშაობს „ათასწლეულის სოფლების“ პროექტი ქვეყანაში განათლების, ჯანდაცვის, ინფრასტრუქტურის და სოფლის მეურნეობის გასაუმჯობესებლად.<ref>{{cite journal|url=http://www.vanityfair.com/culture/features/2007/07/madonna200707|title=Raising Malawi|journal=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|author=Hutton, Punch|date=July 2007|accessdate=24 October 2008}}</ref>

არსებობს ძირითადი ინფექციური დაავადების საკმაოდ მაღალი რისკის ხარისხი, მათ შორის ბაქტერიალური და პროტოზოური [[დიარეა]], [[A ჰეპატიტი]], [[ტიფი]], [[მალარია]], [[ჭირი]], [[შისტოსომოზი]] და [[ცოფი]].<ref name="CIA" /> მალავი წარმატებებს აღწევს ბავშვთა სიკვდილიანობის, შიდსის, მალარიის და სხვა დაავადებების შემცირების სფეროში; მიუხედავად ამისა, ქვეყანა ჯერ კიდევ საკმაოდ ჩამორჩება დედათა სიკვდილიანობის შემცირების და [[გენდერული თანასწორობა|გენდერული თანასწორობის]] საკითხებში.<ref name=UNDP/> [[ქალთა წინადაცვეთა]] მთელ ქვეყანაში ფართედ არ არის გავრცელებული, მას იყენებენ ზოგიერთი ადგილობრივი თემები.<ref>{{Cite web |url=http://www.medcol.mw/commhealth/publications/cultural_practices_report.pdf |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2016-01-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141111184006/http://www.medcol.mw/commhealth/publications/cultural_practices_report.pdf |archivedate=2014-11-11 }}</ref>

=== განათლება ===
მალავიში დაწყებითი განათლება არ არის სავალდებულო, მაგრამ კონსტიტუცია მოითხოვს, რომ ყველა ადამიანს აქვს უფლება მიიღოს, როგორც მინიმუმ ხუთწლიანი დაწყებითი განათლება. 1994 წელს ხელისუფლებამ ყველა ბავშვისათვის დააწესა უფასო დაწყებითი განათლება, რომელმაც მოიტანა დასწრების დონის მომატება. სკოლაში არმოსიარულე ბავშვებიდან გოგონების რიცხვი უფრო მეტია, ვიდრე ბიჭებისა,<ref>{{cite web|url=http://www.dol.gov/ilab/media/reports/iclp/tda2001/Malawi.htm|title=Malawi|accessdate=6 October 2008|publisher=Bureau of International Labor Affairs, US Dept. of Labor|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081006092319/http://www.dol.gov/ilab/media/reports/iclp/TDA2001/malawi.htm|archivedate=6 ოქტომბერი 2008}}</ref> პრობლემის მიზეზი გენდერული ძალადობის გავრცელების უფრო მაღალი დონეა, რომელსაც აწყდებიან გოგონები შორ მანძილზე სკოლაში სიარულის დროს. მაგრამ ყველა ბავშვის დასწრების მაჩვენებელი უმჯობესდება, დაწყებით სკოლებში დამსწრეთა რაოდენობა გაიზარდა 58 %-დან 1992 წელს 75 %-მდე 2007 წელს, ხოლო მოსწავლეთა რიცხვი, რომლებიც სწავლობენ პირველიდან მეხუთე კლასამდე გაიზარდა 64 %-დან 1992 წელს 86 %-მდე 2006 წელს. მაგრამ საშუალო სკოლებში დასწრება ეცემა დაახლოებით 25 %-მდე, მხოლოდ ბიჭების დასწრების მაჩვენებელი ცოტათი მაღალია.<ref name=Furlong>{{cite book|last1=Furlong|first1=Andy|title=Youth Studies: An Introduction|date=2013|publisher=Routledge|location=USA|isbn=978-0-415-56479-3|page=233|accessdate=3 September 2014}}</ref><ref name=U.N.>{{cite web|title=The world youth report: youth and climate change|url=http://www.un.org/esa/socdev/unyin/documents/WYR2010Final%20online%20version.pdf|website=United Nations|accessdate=17 January 2012}}</ref> ახალგაზრდებს შორის განათლების დონე ასევე გაიზარდა, 68 %-დან 2000 წელს 82 %-მდე 2007 წელს. ეს ზრდა უფრო მეტად ხდება სკოლებში სასწავლო საგნების, ინფრასტრუქტურის და პროგრამების დაფინანსებების გაუმჯობესების გამო.<ref name=UNDP/>

განათლება მალავიში შედგება დაწყებითი სკოლის 8 კლასისგან, საშუალო სკოლის 4 კლასისგან და [[უნივერსიტეტი]]ს 4 კურსისაგან.

მალავიში არსებობს 4 სახელმწიფო უნივერსიტეტი, კერძოდ მზუზუს, ლილონგვეს სოფლის მეურნეობის და ბუნებრივი რესურსების, მალავის და მალავის მეცნიერების და ტექნოლოგიის უნივერსიტეტები. ამათ გარდა ასევე არსებობს კერძო უნივერსიტეტები, როგორებიცაა; ლივინგსტონია, მალავი ლეიკვიუ, მალავის კათოლიკური უნივერსიტეტი და სხვა. უნივერსიტეტში მოსაწყობად საჭიროა მალავის სკოლის განათლების ატესტატი, რომელიც O levels-ის ეკვივალენტურია.

2014 წელს ირლანდიის ქალაქ კორკის საუნივესიტეტო კოლეჯის სამედიცინო საინფორმაციო სისტემის სამეცნიერო-საკვლევმა ცენტრმა (HISRC) მალავის მზუზუს უნივერსიტეტთან პარტნიორობით შექმნა მალავიში პირველი სამედიცინო საინფორმაციო სისტემის სამეცნიერო-საკვლევი და განათლების ცენტრი. ეს ახალი საკვლევი ცენტრი ხელს შეუწყობს ქვეყნის საზოგადოების ჯანმრთელობის გაუმჯობესებას და სოციალურ შედეგებს, სამეცნიერო კვლევების ხარისხის გაუმჯობესების და ჯანმრთელობისა და საინფორმაციო სისტემის სფეროში განათლების ხარჯზე.<ref>{{cite web|title=HISRC Malawi|url=http://www.ucc.ie/en/hisrc/malawi|publisher=Health Information Systems Research Centre|accessdate=11 July 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130707075858/http://www.ucc.ie/en/hisrc/malawi/|archivedate=7 ივლისი 2013}}</ref>

== მასმედია ==
მალავის მასმედია შედგება რამდენიმე სხვადასხვა საკომუნიკაციო საშუალების ტიპებისაგან: [[ტელევიზია]], [[რადიო]], [[კინო]], [[გაზეთი]], [[ჟურნალი]] და [[ინტერნეტი|ინტერნეტ]]-[[საიტი]]. მალავის ასევე აქვს მზარდი მუსიკალური ინდუსტრია. ქვეყნის მასმედია იმყოფება, როგორც სახელმწიფო, ასევე კერძო მფლობელობაში.

=== ბეჭვდითი საშუალებები ===
მალავის საინფორმაციო სააგენტო (MANA) — ახალი ამბების მსხვილი ქსელია მალავიში. ის დაწესდა 1966 წელს ქვეყანაში ახალი ამბების მაუწყებლობის უზრუნველსაყოფად. ამას გარდა, ის აგროვებს ახალ ამბებს ქვეყნის ყოველი კუთხიდან. მისი ონლაინ-კონტენტი გამოვიდა 2012 წელს.<ref>{{Cite web |url=http://www.nyasatimes.com/malawi/2012/07/25/malawi-news-agency-to-be-online-says-director-of-information/ |title=Malawi News Agency to be online, says Director of Information{{!}}Nyasa Times Malawi breaking news in Malawi |accessdate=2016-01-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120727004553/http://www.nyasatimes.com/malawi/2012/07/25/malawi-news-agency-to-be-online-says-director-of-information/ |archivedate=2012-07-27 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.manaonline.gov.mw/index.php/about-us |title=Malawi News Agency Online - About Malawi News Agency |accessdate=2016-01-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120818010129/http://www.manaonline.gov.mw/index.php/about-us |archivedate=2012-08-18 }}</ref>

ქვეყნის უძველესი კერძო გაზეთია The Daily Times. ქვეყანაში ყველაზე დიდი ტირაჟით გამოდიან გაზეთები The Daily Times და The Nation. ორივე გაზეთი წარმატებით იყიდება მალავის ქალაქების უმრავლესობაში. ბევრი სხვა გაზეთი ასევე ბეჭდავს რეალური შინაარსის ახალ ამბებს.

ასევე აღინიშნება ონლაინ-გაზეთების ზრდაც. ეს მოიცავს მალაველების დიასპორის კუთვნილ კერძო ბროშურებს, გამოცემულს ინგლისის ქალაქ [[ლიდსი|ლიდსში]], სახელწოდებით Nyasatimes და აშშ-ის ქალაქ [[ატლანტა]]ში, სახელწოდებით Maravi Post.<ref>[http://www.voanews.com/content/nyasa-times-editors-seek-asylum-in-britain-92340579/160278.html Nyasa Times Editors Seek Asylum in Britain]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.maravipost.com/about-maravipost.html |title=About the maravipost{{!}}Malawi News |accessdate=2016-01-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120623202940/http://maravipost.com/about-maravipost.html |archivedate=2012-06-23 }}</ref>

მალავიში გამოიცემა ინგლისურენოვანი და ჩიჩევას ენაზე დაბეჭდილი ჟურნალები, რომლებიც იყიდება ქვეყანაში, რეგიონებში და ქალაქებში.

=== რადიო ===
მალავის რადიო მაუწყებლობს ორ დიაპაზონში: FM და AM. ეროვნულ რადიოსადგურებს მიეკუთვნება MBC 1 და MBC 2, რომლებიც შედიან მალავის სამაუწყებლო კორპორაციაში. კერძო რადიოსადგურებია: Zodiak Broadcasting Station და Capital Radio Malawi.<ref>http://allafrica.com/stories/200101080121.html</ref><ref>{{Cite web |url=http://zodiakmalawi.com/index.php?option=com_content&view=article&id=123&Itemid=119 |title=About Zodiak Malawi> |accessdate=2016-01-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130115103628/http://zodiakmalawi.com/index.php?option=com_content&view=article&id=123&Itemid=119 |archivedate=2013-01-15 }}</ref> მალავის კავშირგაბმულობის მარეგულირებელმა (МАКРА) სულ ახლახან გასცა ლიცენზიები ახალ რადიოსამაუწყებლო კომპანიებს, რათა განევრცო რადიო ქსელი ქვეყანაში.<ref name=autogenerated1>{{Cite web |url=http://www.nyasatimes.com/malawi/2012/07/25/misa-malawi-hail-jb-govt-for-issuing-15-broadcasting-licenses/ |title=Misa-Malawi hail JB govt for issuing 15 broadcasting licenses{{!}}Nyasa Times Malawi breaking news in Malawi |accessdate=2016-01-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120728021720/http://www.nyasatimes.com/malawi/2012/07/25/misa-malawi-hail-jb-govt-for-issuing-15-broadcasting-licenses/ |archivedate=2012-07-28 }}</ref> ეს რადიოსადგურებია: Matindi, GoodNews და Mwadama.

=== ტელევიზია ===
მალავის ტელესივრცეს არეგულირებს МАКРА. მალავის ტელესივრცის არეალი დაბალია. არსებობს ერთიანი ეროვნული ქსელი, TV Malawi (TVM), რომელიც იმყოფება მალავის სამაუწყებლო კორპორაციის დაქვემდებარებაში. მალაველები ძირითადად სარგებლობენ ციფრული თანამგზავრული ტელევიზიით ალტერნატიული არხების საყურებლად. ლიცენზიები მიკუთვნებული აქვთ Glaxy, ABC, Mulhako wa Alohmwe და Channel for All Nations-ის კომპანიებს. მაუწყებლობაზე ახალი ლიცენზიები გაცემულია კომპანიებზე Times Group, Timveni, Adventist და Beta.<ref name=autogenerated1 />

=== კინო ===
მალავის კინოინდუსტრია იმყოფება ჩანასახოვან მდგომარეობაში, მაგრამ ამ წლებში მოხდა ისეთი მოვლენებიც, რომლებმაც დასაბამი დაუდო კინოფესტივალების ჩატარებას და ცალკეული ფილმების გადაღებას. მალავიში არსებობს საერთაშორისო კინოფესტივალი, რომლის ჩატარებაც დაიწყო 2009 წლიდან.<ref>[http://africanwomenincinema.blogspot.com/2011/10/villant-ndasowa-pioneer-in-malawian.html AFRICAN WOMEN IN CINEMA BLOG: Villant Ndasowa, a pioneer in Malawian cinema]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.malawi-miff.net/About.aspx |title=About MIFF |accessdate=2016-01-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111006092234/http://www.malawi-miff.net/About.aspx |archivedate=2011-10-06 }}</ref> ყველაზე ცნობილი დირექტორი იყო შემუ ჯოია, რომელიც მალავიში პროდიუსერი და რეჟისორია.<ref>{{Cite web |url=http://www.nyasatimes.com/malawi/2012/10/26/new-malawian-film-gets-first-nominations-at-international-festivals/ |title=New Malawian film gets first nominations at international festivals{{!}}Nyasa Times Malawi breaking news in Malawi |accessdate=2016-01-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121103074410/http://www.nyasatimes.com/malawi/2012/10/26/new-malawian-film-gets-first-nominations-at-international-festivals/ |archivedate=2012-11-03 }}</ref> მალავის ყველაზე ცნობილი მსახიობები არიან: მაიკლ უსი და ტაპივა გვაზა. კინოს ყურება შესაძლებელია დახურულ კინოთეატრებში ან დისკებზე.

=== ინტერნეტი ===
მალავიში ინტერნეტი რეგულირდება მალავის კავშირგაბმულობის მარეგულირებელის (МАКРА) მიერ. ინტერნეტი უზრუნველყოფს საგაზეთო საშუალებებს და სხვა ახალი ამბების მაუწყებელ მედია-ორგანიზაციებს, და რაც მნიშვნელოვანია. მომხმარებლებს ინტერნეტით მომსახურებას სთავაზობს Airtel და Malawi Postal Service.

შეიმჩნევა მალაველების სოციალური ქსელებით სარგებლობის ზრდა, განსაკუთრებით Twitter-ში და Facebook-ში. ასევე შეიმჩნევა მალაველი ბლოგერების რაოდენობის მუდმივი ზრდა.<ref>[http://www.ipsnews.net/2012/04/social-media-activism-takes-root-in-malawi/ IPS – Social Media Activism Takes Root in Malawi|Inter Press Service]</ref> სოციალური მედია მალავის გამჭირვალეობის მთავარი ინსტრუმენტია. მან გარკვეული გავლენა მოახდინა 2012 წლის საკონსტიტუციო კრიზისის შედეგზე.

== კულტურა ==
[[ცეკვა|ცეკვები]] მალავის [[კულტურა|კულტურის]] ერთ-ერთი მთავარი გამოხატულებაა და ეროვნული ცეკვის ანსამბლები ჩამოყალიბდა მთავრობის მიერ 1987 წლის ნოემბერში.<ref name="Turner24">Turner, ''The Statesman's Yearbook'', p. 824</ref> ტრადიციული [[მუსიკა]] და ცეკვა შეიძლება ვიხილოთ ახალგაზრდების განდობის ცერემონიაზე ([[ინიციაცია]]), რიტუალებზე, ქორწილებზე და დღესასწაულებზე.

მალავის მუსიკაზე ისტორიულად გავლენას ახდენდა სამი კულტურული მემკვიდრეობა (აფრიკული, ბრიტანული, ამერიკული). მალავიელების მუსიკა უკვე დიდი ხანია გავრცელებულია მთელი აფრიკის კონტინრნტზე და შერეულია სხვა მუსიკალურ ფორმებთან. სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის და მოზამბიკის შახტებში მომუშავე მალავიელების მუსიკა ასევე შეერია სხვა მუსიკალურ სტილში, რითაც წარმოიშვა Kwela.<ref name="music">{{cite web|last=Jecks|first=Nikki|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/8185971.stm|title=Reviving Malawi's music heritage|publisher=BBC News|date=2009-08-06|accessdate=2012-01-29}}</ref>

მალავის მკვიდრ ეთნიკურ ჯგუფებს აქვთ დაწვნის, [[ნიღაბი (რიტუალი)|ნიღბების]], ხეზე თლის მდიდარი ტრადიცია და ზოგიერთ ამ ნივთს ადგილობრივი მოსახლეობა ჯერ კიდევ იყენებს ტრადიციულ ცერემონიებში. ხეზე თლა და [[ზეთით ფერწერა]] უფრო პოპულარულია ქალაქებში და ეს ნამუშევრები იყიდება ტურისტებზე. ქვეყანაში ცხოვრობს საერთაშორისოდ აღიარებული რამდენიმე ლიტერატურული მოღვაწე, მათ შორის პოეტი ჯეკ მაპანჯე, მწერალი-ფანტასტი პოლ ტიიამბე ზელეზა და მწერლები ლეგსონ კაიირა, ფელიქს მნთალი, ფრენკ ჩიპასულა და დევიდ რუბადირი.<ref name="Gall">Gall, ''Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life'', pp. 101–102</ref>

მალავის სამზარეულო ნაირფეროვანია, იგი ჩაისთან და თევზთან ერთად ქვეყნის სამზარეულოს პოპულარულ თავისებურებებს წარმოადგენს.<ref name=emb>[http://www.malawiembassy.org/en/visit/food.html Food] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130314022501/http://www.malawiembassy.org/en/visit/food.html |date=2013-03-14 }} Malawi Embassy</ref> [[შაქარი]], [[ყავა]], [[სიმინდი]], [[კარტოფილი]], [[სორგო]], [[მსხვილი რქოსანი საქონელი]] და [[თხა]] ასევე სამზარეულოს მთავარი შემადგენელი ნაწილია. ნიასის (მალავის) ტბა [[თევზი]]ს მოპოვების წყაროა, მათ შორის chambo ([[კაპარჭინა (თევზი)|კაპარჭინას]] მსგავსი), usipa ([[სარდინები]]ს ანალოგი), mpasa ([[ორაგული]]ს მსგავსი).<ref name=emb/> ფუნთუშები — კვების პროდუქტია, რომელიც გაკეთებულია დაფქული სიმინდით და მაგიდასთან მოაქვთ ხორცის და ბოსტნეულის გარნირთან ერთად. მისი ჭამა შეიძლება სადილის და ვახშმის დროს.<ref name=emb/>

== სპორტი ==
მალავის [[სპორტი]]ს ჩამოყალიბება სათავეს იღებს ჯერ კიდევ იმ დროიდან, როდესაც ის შედიოდა [[ბრიტანეთის იმპერია|ბრიტანეთის იმპერიის]] შემადგენლობაში. ბრიტანელებმა აქ შემოიტანეს იმ დროისთვის მათ სამშობლოში არსებული ყველაზე უფრო პოპულარული სახეობები.

[[ფეხბურთი]] მალავიში ყველაზე უფრო პოპულარული სპორტის სახეობაა. მას თამაშობენ ბიჭები ყველა დონეზე, სოფლებში დაწყებული იმპროვიზებული playfields-დან ლიგის მოსამზადებელ სკოლამდე. [[მალავის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები]] მონაწილეობს საერთაშორისო შეჯიბრებებში, თუმცა მას არასდროს უთამაშია [[ფიფა]]ს ეგიდით ჩატარებულ მსოფლიო ჩემპიონატების ფინალურ ეტაპზე.

უკვე დიდი ხანია, რაც [[ნეთბოლი]] პოპულარული სპორტის სახეობაა მოსწავლე გოგონებს შორის. მალავი [[ნეთბოლის საერთაშორისო ფედერაცია|ნეთბოლის საერთაშორისო ფედერაციის]] სრულუფლებიანი წევრია და დღეისათვის უკავია მეხუთე ადგილი საერთაშორისო დონეზე. [[მალავის ეროვნული ნაკრები ნეთბოლში]] ერთ-ერთი უძლიერესია აფრიკაში და პირველ ადგილზე დგას რეგიონულ ტურნირებში, როგორიცაა COSANA-ს ტუბნირი. მალავი მონაწილეობდა ორ ნეთბოლის მსოფლიო ჩემპიონატში და ერთ [[თანამეგობრობის თამაშები|თანამეგობრობის თამაშებში]]. 2007 წლის ნეთბოლის მსოფლიო ჩემპიონატზე მალავიმ დაიკავა მეხუთე ადგილი და გაუსწრო ისეთ ძლიერ გუნდებს, როგორებიცაა უელსი, კუკის კუნძულები და სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა.

პოსტკოლონიალურ მალავიში, სკოლებში ასევე შემოიღეს სპორტის სხვა სახეობები. [[ფრენბურთი]]ს და [[კალათბურთი]]ს სახეობები ქვეყანაში ცნობილია, მაგრამ მან ჯერ ფეხი მყარად ქვეყანაში ვერ მოიკიდა. აფრიკის ბიბლიის კოლეჯი ხელს უწყობს კალათბურთის განვითარებას აშშ-დან სპეციალისტების, ასევე ზოგიერთი საუკეთესო ამერიკელი მოთამაშეების მოწვევის გზით.

[[მძლეოსნობა]] და კროსი ასევე ვითარდება ქვეყანაში დამოუკიდებლობის მიღების შემდეგ. ახალგაზრდა ტალანტი მორბენლების სისტემატიური სწავლების პიონერია — დოქტორი ჰაროლდ სალმონი, [[მშვიდობის კორპუსი]]ს თანამშრომელი, რომელიც მსახურობდა მალავიში 1966-1968 წლებში. 2000 წლიდან დაწყებული, შეინიშნება სპორტსმენების ხარისხის გაუმჯობესება, რომელთაგან ყველაზე უფრო მეტად აღსანიშნავია [[კატრინ ჩიკვაკვა]], რომელიც ახლა [[გერმანია]]ში ცხოვრობს. ასევე არსებობენ სხვა მორბენლები მალავის უნივერსიტეტებიდან და არმიიდან, რომლებმაც აჩვენეს მნიშვნელოვანი პროგრესი.

Smartex Tambala წარმოადგენდა მალავის 1992 წლის [[ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიურ თამაშებზე]] [[ესპანეთი]]ს ქალაქ [[ბარსელონა]]ში. ის მონაწილეობდა [[მარათონი|მარათონულ]] გარბენში.

ქვეყანაში განვითარება დაიწყო [[კრიკეტი|კრიკეტმაც]]. იქ უკვე არსებობს [[მალავის ეროვნული ნაკრები კრიკეტში]] და მის მიმართ ინტერესი იზრდება ჯერ ქვედა დონეზე.

[[რაგბი]] ახლადფეხადგმული სპორტის სახეობაა, მაგრამ აქვს ძველი ისტორია.

სპორტის სხვა სახეობები, როგორებიცაა [[ჩოგბურთი]] და [[სქვოში]] ბოლო პერიოდში იწყებენ პოპულარობის მოხვეჭას, ძირითადად მათი უცხოეთიდან რეპორტაჟების ტელევიზიებით გადმოცემების გამო. სქვოშის ნაკრები მონაწილეობდა 2006 წლის თანამეგობრობის თამაშებში.

[[კორფბოლი]] — ახალი ინიციატივაა მალავიში და სპორტის ამ სახეობის შერეულმა ელემენტებმა უნდა მოიტანოს ახალი სახე მალავის სპორტულ საზოგადოებაში.

== დღესასწაულები ==
მალავის სახელმწიფო სადღესასწაულო დღეებია:

{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border-collapse:collapse; border:1px solid #aaa"
|-
! style="background:#efefef;" | თარიღი
! style="background:#efefef;" | დასახელება
|-
|1 იანვარი
|[[ახალი წელი]]
|-
|15 იანვარი
|ჯონ ჩილემბვეს დღე
|-
|3 მარტი
|საყოველთაო მწუხარების დღე
|-
|rowspan="2"| მარტი ან აპრილი || [[დიდი პარასკევი]]
|-
|[[დიდი ორშაბათი]]
|-
|1 მაისი
|[[მშრომელთა საერთაშორისო დღე]]
|-
|14 მაისი
|[[ჰეისტინგზ კამუზუ ბანდა]]ს დღე
|-
|14 ივნისი
|თავისუფლების დღე
|-
|6 ივლისი
|დამოუკიდებლობის დღე
|-
|ოქტომბრის მეორე ორშაბათი
|დედის დღე
|-
|25 დეკემბერი
|[[ქრისტეს შობა]]
|-
|26 დეკემბერი
|საჩუქრების დღე
|}

==რესურსები ინტერნეტში==
{{Commonscat|Malawi|მალავი}}
* [http://www.malawi.gov.mw/ Government of the Republic of Malawi] Official website
* [http://www.malawidemocrat.com/ ''Malawi Democrat Newspaper''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110131151832/http://www.malawidemocrat.com/ |date=2011-01-31 }} Lilongwe based
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-m/malawi.html Chief of State and Cabinet Members] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100528055019/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-m/malawi.html |date=2010-05-28 }}
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/malawi.htm Malawi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080607085154/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/malawi.htm |date=2008-06-07 }}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{აფრიკის ქვეყნები}}
{{აფრიკის კავშირი}}
{{ერთა თანამეგობრობა}}

[[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნები]]
[[კატეგორია:ინგლისურენოვანი ქვეყნები]]
[[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები]]