იხილეთ წყარო გვერდისთვის თბილისის ეროვნული პარკი

{{ინფოდაფა დაცული ტერიტორია
| სახელი = თბილისის ეროვნული პარკი
| IUCN-ის კატეგორია = II
| label =
| სურათი = Tbilisi National Park9.jpg
| წარწერა = 
| რუკა = Tbilisi National Park.svg
| locator_x =  
| locator_y =  
| ქვეყანა = [[საქართველო]]
| მდებარეობა = [[მცხეთა-მთიანეთის მხარე]]
| უახლოესი ქალაქი = [[თბილისი]], [[მცხეთა]]
| კოორდინატები = 
| lat_d =  
| lat_m =  
| lat_s =  
| lat_NS =  
| long_d =  
| long_m =  
| long_s =  
| long_EW =  
| ფართობი = 21,036.14 ჰა
| დაარსდა = [[2007]]<ref group="კომ.">თავდაპირველად შეიქმნა 1973 წელს, თუმცა მოგვიანებით გაუქმდა.</ref>
| სტუმრების რაოდენობა = 
| სტუმრების წელი = 
| მმართველი ორგანო = [https://apa.gov.ge/ge/ დაცული ტერიტორიების სააგენტო]
| მსოფლიო მემკვიდრეობა = 
| ოფიციალური საიტი = [http://apa.gov.ge/ge/protected-areas/cattestone/tbilisis-erovnuli-parkis-administracia apa.gov.ge]
}}
'''თბილისის ეროვნული პარკი''' — [[ეროვნული პარკი]] [[საქართველო]]ში. მდებარეობს [[მცხეთა-მთიანეთის მხარე|მცხეთა-მთიანეთის მხარისა]] და ნაწილობრივ თბილისისა და [[ქვემო ქართლის მხარე|ქვემო ქართლის მხარის]] ტერიტორიაზე, ზღვის დონიდან 600–1700 მეტრ სიმაღლეზე. პარკი უშუალოდ აკრავს ქალაქ თბილისს.<ref>[https://apa.gov.ge/ge/protected-areas/cattestone/tbilisis-erovnuli-parkis-administracia თბილისის ეროვნული პარკის ადმინისტრაცია]</ref> 

==ისტორია==
თბილისის ეროვნული პარკი პირველი ეროვნული პარკია საქართველოში, რომელიც შეიქმნა [[1973]] წლის მარტში, [[მამკოდის მემორიალური პარკი]]სა და [[გლდანი (სოფელი)|გლდანის]], [[მარტყოფი]]ს, [[ღულელები]]ს, [[ცხვარიჭამია|ცხვარიჭამიის]] სატყეოების გაერთიანების შედეგად, [[საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტი]]სა და [[საქართველოს სსრ მინისტრთა საბჭო]]ს დადგენილებით „ქალაქების თბილისისა და რუსთავის მწვანე ზონის გაფართოების, გარემოს გაჯანსაღებისა და მშრომელთა დასვენების პირობების გაუმჯობესების შესახებ“, ხოლო საზღვრები დამტკიცდა [[1974]] წლის 1 იანვარს.

აღნიშნულ პერიოდში მოეწყო და განვითარდა დასასვენებელი ინფრასტრუქტურა. ძველი სამონასტრო კომპლექსების გვერდით აშენდა, ახალი, ძველ სტილში ნაგები კოშკები, რითაც კიდევ უფრო გალამაზდა ეროვნული პარკის ტერიტორია.

გარკვეული პერიოდის შემდეგ მან დაკარგა ეროვნული პარკის სტატუსი და [[2007]] წელს ყოფილი ეროვნული პარკის ნაწილისა და [[საგურამოს სახელმწიფო ნაკრძალი]]ს ბაზაზე კვლავ შეიქმნა. იგი კავკასიონის მთავარი ქედის სამხრეთ კალთების საგურამო-იალნოს ქედებსა და მათ განშტოებათა ფერდებზე ზღვის დონიდან 600–1700 მეტრ სიმაღლეზე მდებარეობს, განედურად გადაჭიმულია მდ. მტკვრიდან მდ. იორამდე და საგურამოს, გლდანის, მარტყოფის, ღულელებისა და გარდაბნის უბნებისაგან შედგება. მისი ფართობია 21,036.14 ჰა.<ref>[https://www.matsne.gov.ge/ka/document/view/20032 საქართველოს კანონი თბილისის ეროვნული პარკის შესახებ]</ref> 

თბილისის ეროვნული პარკის სახელმწიფო მართვა ხორციელდება „დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად.<ref>[https://matsne.gov.ge/ka/document/view/89644 მუხლი 3. თბილისის ეროვნული პარკის მართვა] // [[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე|სსმ]], 21, 03.08.2009</ref>

2009 წლის აგვისტოს მდგომარეობით თბილისის ეროვნული პარკის საერთო ფართობისთვის მიკუთვნებული სახელმწიფო ტყის ფონდის მიწები მოიცადა: ა) თბილისის ეროვნული პარკის გაუქმებამდე მის დაქვემდებარებაში შემავალ 15677,84 ჰექტარს, მათ შორის, სატყეოების (სატყეო უბნების), კვარტალებისა და ლიტერების (სატაქსაციო უბნების) მიხედვით: ა.ა) ღულელების სატყეოს (სატყეო უბნის) №№9–54 კვარტალებს — სულ 4485 ჰექტარს; ა.ბ) ცხვარიჭამიის სატყეოს (სატყეო უბნის) №№1–38 კვარტალებს — სულ 3726 ჰექტარს; ა.გ) გლდანის სატყეოს (სატყეო უბნის) №№1–33 კვარტალებს, №34 კვარტალის №№1–13 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს), №39 კვარტალის №№1–11 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს) და №40 კვარტალს — სულ 3643,05 ჰექტარს; ა.დ) მამკოდის სატყეოს (სატყეო უბნის) №1 კვარტალს — სულ 71 ჰექტარს; ა.ე) ავჭალის სატყეოს (სატყეო უბნის) №№1–5 კვარტალებს და №6 კვარტალის №№1–43 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს) — სულ 688 ჰექტარს; ა.ვ) მარტყოფის სატყეოს (სატყეო უბნის) №№1–24 კვარტალებს, №26 კვარტალს, №34 და №35 კვარტალებს, №36 კვარტალის №1, №2, №№4–6, №9 და №10 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს), №37 კვარტალის №№2–9, №16, №17 და №№22–27 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს) და №38 კვარტალის №№1–6, №№10–15 და №№23–27 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს) — სულ 2639,26 ჰექტარს; ა.ზ) თბილისის ზღვის სატყეოს (სატყეო უბნის) №№1–6 კვარტალებს — სულ 425,53 ჰექტარს; ბ) თიანეთის სატყეო მეურნეობის ბოჭორმის სატყეოს (სატყეო უბნის) №№19–21 კვარტალებს — სულ 518 ჰექტარს; გ) მცხეთის სატყეო მეურნეობის 465,78 ჰექტარს, მათ შორის, ამავე სატყეო მეურნეობის სატყეოების (სატყეო უბნების), კვარტალებისა და ლიტერების (სატაქსაციო უბნების) მიხედვით: გ.ა) გალავნის სატყეოს (სატყეო უბნის) №28 კვარტალის №№26–28 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს), №30 კვარტალის №№1–8, №11 და №№14–17 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს), №31 კვარტალის №№1–13 და №18 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს), №32 კვარტალის №№1–4 და №6 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს) და №33 კვარტალს — სულ 308 ჰექტარს; გ.ბ) მცხეთის სატყეოს (სატყეო უბნის) №16 კვარტალის №№1–22 ლიტერებს (სატაქსაციო უბნებს) — სულ 157,78 ჰექტარს; დ) საგარეჯოს სატყეო მეურნეობის გომბორის სატყეოს (სატყეო უბნის) №1 კვარტალს — სულ 122 ჰექტარს; ე) დიდგორის საცდელ-საჩვენებელი სატყეო მეურნეობის „წიწამურის“ სასელექციო საცდელ უბანს — სულ 15 ჰექტარს; ვ) საგურამოს სახელმწიფო ნაკრძალის №№1–43 კვარტალებს — სულ 5326,44 ჰექტარს; ზ) თბილისის დენდროლოგიურ პარკს — სულ 300 ჰექტარს.“<ref>[https://matsne.gov.ge/ka/document/view/89644 მუხლი 1. ცვლილებები და დამატებები] // [[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე|სსმ]], 21, 03.08.2009</ref>

[[2011]] წელს „თბილისის ეროვნული პარკის“ შესახებ კანონპროექტით, თბილისის ეროვნული პარკს გამოეყო [[თბილისის ზღვის სატყეო]]ს (სატყეო უბნის) №№1–6 კვარტლები, რაც სულ 425,53 ჰექტარს მოიცავს. ასევე, პარკის შემადგენლობიდან გამოვიდა [[თბილისის დენდროლოგიური პარკი]]ც, რომელიც სულ 300 ჰექტარზეა, სადაც სამასამდე სახეობისა და ჯიშის იშვიათი ხე და ბუჩქი ხარობს და მდებაროებს დედაქალაქის უდიდესი წყალსაცავის, [[თბილისის ზღვა|თბილისის ზღვის]] მიმდებარე ტერიტორიაზე.<ref>[https://georgiantravelguide.com/ka/tbilisis-dendrologiuri-parki თბილისის დენდროლოგიური პარკი]</ref>

პარკის ტერიტორიაზე და მის მიმდებარედ მრავლადაა ისტორიულ-კულტურული ძეგლები: უძველესი ციხე-კოშკები, ტაძრები, ნაქალაქარი და ნასოფლარი ადგილები. ტურისტულად მნიშვნელოვანია [[მცხეთა]] [[სვეტიცხოველი|სვეტიცხოვლით]] და დედათა მონასტრით, [[ჯვრის მონასტერი]], [[ზედაზნის მონასტერი]] (ზედაზნის მთის ტყეში მრავალი [[ისტორიული ძეგლი|ისტორიულ-კულტურული ძეგლებია]], მათ შორის აღსანიშნავია: ქასურის საყდარი, [[აგურის საყდარი]], დარბაზევი და სხვ), [[მარტყოფის ღვთაების მონასტერი]], ნორიოს ციხე და ასევე ისტორიულად ცნობილი მარტყოფის ველი.

თბილისის ზღვის სატყეოს კვარტლები და თბილისის დენდროლოგიური პარკის ტერიტორია, [[საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო]]ს გადაეცა.

==პარკის აღწერა==
თბილისის ეროვნული პარკი მდებარეობს [[კავკასიონის მთავარი წყალგამყოფი ქედი|კავკასიონის მთავარი ქედის]] სამხრეთ კალთების საგურამო-იალნოს ქედებსა და მათ განშტოებათა ფერდებზე, რომლებიც განედურად გადაჭიმულია მდ. მტკვრიდან მდ. იორამდე, ზ.დ 600-1 700 მ სიმაღლეზე. მისი ფართობია 23 218,28 ჰა. შედგება საგურამოს, გლდანის, მარტყოფის, ღულელებისა და გარდაბნის უბნებისაგან. პარკი მდიდარია ფაუნის წარმომადგენლებით, მათ შორისაა ისეთი იშვიათი სახეობები, როგორებიცაა: კავკასიური კეთილშობილი ირემი და ფოცხვერი. უმაღლესი წერტილი ზღვის დონიდან მდებარეობს 1385 მეტრზე. აღსანიშნავია, რომ თბილისის ეროვნული პარკი [[თბილისი|თბილისთან]] ყველაზე ახლოს მდებარე [[დაცული ტერიტორია]]ა.<ref group="კომ."> პარკის მიმართულებით საზოგადოებრივი ტრანსპორტი (მიკრო ავტობუსები) ყოველ ნახევარ საათში გამოდის დიდუბის ავტოსადგურიდან, მგზავრობის ხანგრძლივობა 20–30 წთ, ასევე შესაძლებელია მოხვდე პარკის ტერიტორიაზე ცხვარიჭამია-თიანეთის მიმართულებით მიმავალი საზოგადოებრივი ტრანსპორტით, რომელიც ასევე გამოდის დიდუბის ავტოსადგურიდან. ქ. რუსთავიდან თბილისის ეროვნულ პარკამდე მანძილი დაახლოებით 49,3 კმ-ია, მანძილის ავტომობილით დაფარვას საშუალოდ სჭირდება 1 სთ და 23 წთ. ქ. თელავიდან თბილისის ეროვნულ პარკამდე მანძილი დაახლოებით 100 კმ-ია, მანძილის ავტომობილით დაფარვას საშუალოდ სჭირდება 2 სთ და 14 წთ. ქ. ბორჯომიდან თბილისის ეროვნულ პარკამდე მანძილი დაახლოებით 165 კმ-ია, მანძილის ავტომობილით დაფარვას საშუალოდ სჭირდება 2 სთ და 33 წთ. ქ. გორიდან თბილისის ეროვნულ პარკამდე მანძილი დაალხოებით 89,9 კმ-ია, მანძილის ავტომობილით დაფარვას საშუალოდ სჭირდება 1 სთ და 34 წთ. ქ. ბათუმიდან თბილისის ეროვნულ პარკამდე მანძილი დაახლოებით 381 კმ-ია, მანძილის ავტომობილით დაფარვას საშუალოდ სჭირდება 5 სთ და 55 წთ. ქ. ქუთაისიდან თბილისის ეროვნულ პარკამდე მანძილი დაახლოებით 234 კმ-ია, მანძილის ავტომობილით დაფარვას საშყალოდ სჭირდება 3 სთ და 35 წთ.</ref>

==გალერეა==
<gallery mode="packed">
268A8645.jpg
Tbilisi National Park4.jpg
In Tbilisi National Park.jpg
Tbilisi National Park 2023-08-05.jpg
</gallery>
<gallery mode="packed">
Tbilisi National Park8.jpg
Tbilisi National Park6.jpg
Tbilisi National Park7.jpg 
268A9117.jpg
</gallery>
<gallery mode="packed">
A view from Tbilisi National Park 2022-09-17-3.jpg
Tbilisi National Park1.jpg
Tbilisi National Park2.jpg
Tbilisi National Park5.jpg
</gallery>

==ლიტერატურა==
* {{წიგნი
|ავტორი = მამისაშვილი, კირილე.
|ნაწილი =
|სათაური = საქართველოს ნაკრძალები
|ბმული = https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/42993
|ადგილი = თბ.
|გამომცემლობა = მეცნიერება
|წელი = 1967
|ტომი =
|გვერდები =
|გვერდნი = 
|ref = მამისაშვილი, კირილე.}}
* {{წიგნი
|ავტორი = მამნიაშვილი, გიორგი.
|ნაწილი =
|სათაური = თბილისის ეროვნული პარკი
|ბმული = http://www.nplg.gov.ge/ec/en/cart/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=700%3Aმამნიაშვილი+გიორგი
|ადგილი = თბ.
|გამომცემლობა = ხელოვნება
|წელი = 1985
|ტომი =
|გვერდები =
|გვერდნი = 
|ref = მამნიაშვილი, გიორგი.}}

== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[საქართველოს ეროვნული პარკების სია]]
* მამკოდის მემორიალური პარკი
* გლდანის სატყეო
* მარტყოფის სატყეო
* ავჭალის სატყეო
* თბილისის ზღვის სატყეო
* ცხვარიჭამიის სატყეო
* ღულელების სატყეო

==რესურსები ინტერნეტში==
{{Commonscat|Tbilisi National Park}}
* [http://apa.gov.ge/uploads/other/3/3869.pdf თბილისის ეროვნული პარკი]
* [https://georgiantravelguide.com/ka/tbilisis-erovnuli-parki თბილისის ეროვნული პარკი]
* [https://nationalparks.ge/ka/site/tbilisinp/getHere თბილისის ეროვნული პარკი]
* [https://1tv.ge/news_tag/tbilisis-erovnuli-parki/ თბილისის ეროვნული პარკი]
* [https://apa.gov.ge/ge/biomravalferovneba საქართველოს დაცული ტერიტორიების სააგენტო]
* [https://apa.gov.ge/ge/biomravalferovneba/saqartvelos-biomravalferovneba საქართველოს დაცული ტერიტორიების ფლორა]
* [https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/10925/1/Saqrtvelos%20_Flora.pdf საქართველოს ფლორისა და მცენარეულობის ისტორია]

==კომენტარები==
{{Reflist|group=კომ.}}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{საქართველოს ეროვნული პარკები}}
{{საქართველოს დაცული ტერიტორიები}}

[[კატეგორია:საქართველოს ეროვნული პარკები]]