დაუდ-ხანი
დაუდ-ხანი (დ. XVI საუკუნის II ნახევარი ― გ. XVII საუკუნის I ნახევარი) — განჯა-ყარაბაღის ბეგლარბეგი 1625-1633 წლებში, წარმოშობით ქართველი, ალავერდი-ხანის (უნდილაძე) ძე.
დაუდ-ხანი იმ დროის ირანის ცნობილი სარდალი იყო. 1614 წელს მან დაიპყრო გამბრუნი, 1618 წელს არდებილთან შეაკავა ოსმალები და შემდეგ უკუაქცია ისინი. ეწეოდა დიდ სააღმშენებლო საქმიანობას ― ააგო ბაზრები, ქარვასლები და სხვ. დაუდ-ხანს მჭიდრო კავშირი ჰქონდა ქართველ მმართველებთან. ცოლად ჰყავდა თეიმურაზ I-ის და ელენე. ახლო ურთიერთობა ჰქონდა გიორგი სააკაძესთან და გარეული იყო მარტყოფის ბრძოლის მომზადებაში. დაუდ-ხანი შაჰის ბრძანებით აჯანყებულ ქართველთა წინააღმდეგ უნდა გამოსულიყო, თუმცა, ავადმყოფობის საბაბით, უარი თქვა ამ ბრძანების შესრულებაზე.
1625 წელს, როგორც შაჰის მოციქული, დაუდ-ხანი მონაწილეობდა თბილისის მახლობლად თეიმურაზ I-თან გამართულ მოლაპარაკებაში. იგი ცდილობდა, შაჰ-აბას I დაეყენებინა საქართველოს მიმართ უფრო კომპრომისეული პოლიტიკის გზაზე. 1629 წელს ირანში შაჰ-სეფი I-ის კარზე დაწინაურებულმა ქართველმა ბატონიშვილმა ხოსრო-მირზამ (როსტომი) მოახერხა დაუდ-ხანის ჩამოქვეითება. 1630-1631 წლებში სეფი I-მა დაუდ-ხანი მეჯლისიდან გააძევა. 1633 წელს დაუდ-ხანმა თეიმურაზ I-თან ერთად შაჰის წინააღმდეგ აჯანყება მოაწყო. დაუდ-ხანმა ყაჯართა ერთი ჯგუფი წაიყვანა საქართველოში, შემდეგ აჯანყებულებმა ყაჯართა თავკაცები დახოცეს და განჯა-ყარაბაღი დაარბიეს. სეფიმ თეიმურაზს მოსთხოვა დაუდ-ხანის გაცემა, სანაცვლოდ პატიებას შეჰპირდა, მაგრამ თეიმურაზმა შაჰს უარი შეუთვალა. დაუდ-ხანმა ოსმალეთს შეაფარა თავი.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- გაბაშვილი ვ., უნდილაანთ ფეოდალთური სახლი XVI-XVII სს. ირანში (ქართული წყაროების მიხედვით), კრ.: მახლობელი აღმოსავლეთის ისტორიის საკითხები, ტ. 2, თბ., 1972;
- კუცია კ., კავკასიური ელემენტი სეფიანთა ირანის პოლიტიკურ სარბიელზე, იქვე, ტ. 1, თბ., 1963;
- ფათემი მ. მ., სპარსული მასალები XVI–XVII საუკუნეების ქართველ მოღვაწეთა შესახებ, თბ., 1982;
- კაციტაძე დ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 3, თბ., 1978. — გვ. 399.;
- კაციტაძე დ., ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 2, თბ., 2012. — გვ. 335.