ჩანგ ჰენგის სეისმოგრაფი
ჩანგ ჰენგის სეისმოგრაფი — უძველესია, მსოფლიოში პირველი სეისმოგრაფი. პირველი სეისმოგრაფის გამომგონებლად ჩინელი ფილოსოფოსი ჩანგ ჰენგი ( ჩ.წ. 132 წელი) ითვლება, რომელსაც ჰუფენგ დიდონგ იი ერქვა ითარგმნა, როგორც "სეზონური ქარის გაზომვისა და დედამიწის მოძრაობებისთვის". იმ დროისთვის ცნობილი არ იყო, რომ მიწისძვრები გამოწვეული იყო დედამიწის ქერქში ტექტონიკური ფირფიტების გადაადგილებით; ამის ნაცვლად, ძველი ჟო დინასტიის ხალხი მას ხსნიდა, როგორც არეულობას კოსმიურ იინთან და იანთან ერთად, ასევე ცათა უკმაყოფილებას ჩადენილი ქმედებების მიამრთ (ანდა საერთო ხალხის მწუხარებებს). ეს თეორიები საბოლოოდ იქნა მიღებული იუჯის უძველესი ტექსტიდან (ცვლილებების წიგნი), მის ორმოცდამეერთე პირველ ჰექსგრამაში.
შექმნილი მოწყობილობა წარმოადგენდა დაახლოებით ერთგვარ ღვინის დოქს. აღსანიშნავია, რომ ჭურჭელს გარედან რვა დრაკონის თავი ჰქონდა მიმაგრებული, რაც კომპასის რვა მთავარ მიმართულებას ასახავდა. თითეული დრაკონის თავის დაბლა გომბეშო იყო დამაგრებული, გაღებული პირით. სწორედ ამ დრაკონის თავს პირით პატარა ბურთულა ეჭირა და მიწისძვრის შემთხვევაში, მიმართულების გათვალისწინებით, ერთ-ერთი დრაკონის პირიდან ბურთულა ვარდებოდა და გომბეშოს გაღებულ პირში ხვდებოდა. ამ სეისმოსკოპის მიერ დაფიქსირებული პირველი მიწისძვრა, სავარაუდოდ, "სადმე აღმოსავლეთში" იყო.
სწორედ აღნიშნული მიწისძვრის მიმართულების გაგება იმის მიხედვით ხდებოდა, თუ რომელ მხარეს მდებარე დრაკონის თავსაც ბურთულა გაუვარდებოდა. მოწყობილობას შეეძლო დაახლოებით 300 კილომეტრის რადიუსის დაშორებით მომხდარი მიწისძვრის აღმოჩენა, მაშინ როცა იმ ტერიტორიაზე ადამიანები მიწისძვრას საერთოდაც ვერ გრძნობდნენ.
დღესაც კი აღნიშნული მოწყობილობის შიდა ნაწილი მეცნიერებისთვის უცნობია. XIX-XX საუკუნეების მეცნიერებმა რამდენჯერმე დაამზადეს ჩინური სეისმოგრაფის ასლი, თუმცა შედეგს მაინც ვერ მიაღწიეს. ამ საკითხთან დაკავშირებით არსებობს მოსაზრება, რომ მოწყობილობის შიგნით ქანქარა იყო დამაგრებული, რომელიც პირველად რეაგირებდა ბიძგებზე და მოძრაობით გადაცემდა სიგნალს დრაკონის თავს, საიდანაც შემდგომ ბურთულა ვარდებოდა, თუმცა ეს უბრალოდ მოსაზრებაა და არაა დაზუსტებული ინფორმაცია.
ჩანგ ჰენგის სეისმოგრაფი, დაახლოებით ოთხი საუკუნის განმავლობაში გამოიყენებოდა. აღნიშნული, მართლაც უნიკალური მოწყობილობის შესახებ პირველი წიგნი VI საუკუნის ბოლოს დაიწერა, თუმცა შემდგომ ეს ხელსაწყო საერთოდ გაქრა ჩინური მეცნიერებიდან.
ჟანგ ჰენგი თვლიდა, რომ მიწისძვრები ქარმა და ჰაერმა გამოიწვია. აღნიშნული მიწისძვრის მთავარი მიზეზი ჰაერია, ელემენტი ბუნებრივად სწრაფად იცვლება და ადგილიდან სხვა ადგილზე გადადის. სანამ იგი არ არის დაინტერესებული, მაგრამ ცარიელ სივრცეში დევს, ის უდანაშაულოდ იბრუნებს და არანაირ პრობლემას არ აყენებს მის გარშემო არსებულ ობიექტებს.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Stein, S., and M. E. Wysession. (2002). An Introduction to Seismology, Earthquakes, and Earth Structure. London: Wiley-Blackwell. ASIN B010WFPEOO.