შვიდი ლამაზმანი (ბალეტი)

შვიდი ლამაზმანი
Yeddi Gözəl
	Scene from Seven beauties ballet 2.jpg
კომპოზიტორი	ყარა ყარაევი
ლიბრეტოს ავტორი	ისმაილ ჰიდაიატზადე; იური სლონიმსკი; საბიტ რაჰმანი
სიუჟეტის წყარო	შვიდი ლამაზმანი, ნიზამი განჯაევის პოემა
ქორეოგრაფი	პ. ა. გუსევი
შექმნის თარიღი	1952
პირველი დადგმის ადგილი	აზერბაიჯანის სახელმწიფო ოპერისა და ბალეტის თეატრი, ბაქო, აზერბაიჯანი

შვიდი ლამაზმანი — აზერბაიჯანული ბალეტი, რომელიც შექმნა ყარა ყარაევმა 1947–48 წლებში კლასიკური სპარსელი პოეტის, ნიზამი განჯავის დაბადების 800 წლისთავის აღსანიშნავად. ი.ჰიდეეტაზადეს, იური სლომინსკისა და საბიტ რაჰმანის ლიბრეტოს საფუძვლად უდევს განჯავის შვიდი ლამაზმანების პოემის მოტივები, დაწერილი 1197 წელს.

წინაპირობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბალეტის პირველი დადგმა 1952 წლის 7 ნოემბერს ბაქოში, აზერბაიჯანის ოპერისა და ბალეტის სახელმწიფო აკადემიურ თეატრში გაიმართა. ბალეტის ორკესტრირების დროს გამოიყენებოდა ეროვნული ინსტრუმენტები, რაც მას მეტად ეროვნულ ელფერს აძლევდა.

2008 წელს აზერბაიჯანის ოპერისა და ბალეტის სახელმწიფო თეატრის სცენაზე ბალეტის ახალი დადგმა გაიმართა. ცნობილი რუსი ქორეოგრაფი ვასილი მედვედევი გახდა მისი მთავარი ბალეტმაისტერი. იანა თემიზმა - მწერალმა თურქეთიდან დაწერა ახალი ლიბრეტო დადგმისთვის. ელშად ბაგიროვი, რომელიც მუშაობდა დიდ თეატრში და იყო დირიჟორი სტამბოლის ოპერისა და ბალეტის თეატრში, დადგმის მენეჯერი და დირიჟორი გახდა. დიდი თეატრის მხატვარი დმიტრი ჩერბაჯი მუშაობდა დეკორაციებზე, ხოლო ტაჰირ სალახოვი კოსტიუმებზე.

2014 წლის 13 ოქტომბერს, ბალეტის პრემიერა შედგა შეერთებულ შტატებში, სან დიეგოს სამოქალაქო თეატრში, კალიფორნიაში, 3000 მაყურებლის წინაშე.^[1]

პერსონაჟები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მანზარ;

აიშა;

ბაჰრამ შაჰი;

ვეზირი;

შვიდი ლამაზმანი:[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ინდური;

ბიზანტიური;

ხორეზმიანი;

სლავური;

მაღრიბული;

ჩინური;

სპარსული.

დაცვის უფროსი;

მეთაურები;

მოღვაწენი;

კუპერი, აბრეშუმის მწარმოებელი;

პოტერი;

მეთოკე;

იარაღის შემქმნელი;

მჭედელი;

ფეხსაცმლის მწარმოებელი;

ბორბლიანი;

იესტერები;

სასახლის გოგონა.

მოკლე შინაარსი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ნადირობის დროს ქარიშხალი იპყრობს ბაჰრამ შაჰს. ძველი ციხის ნანგრევებში თავშესაფრის ძიებისას ის შეხვდა მოღვაწეს, რომელმაც აჩვენა შვიდი ლამაზმანის გამოსახულებების სხვადასხვა ქვეყნიდან. ბაჰრამს ეჩვენება, რომ ლამაზმანები აღორძინდებიან და საოცარი ცეკვებით ტრიალებენ. გამთენიისას ლამაზმანები ქრებიან. ბაჰრამი ტოვებს სასახლეს და სახლში მიდის. გზაზე ხედავს მშვენიერ ახალგაზრდას მანზარსა და მის დას აიშას, რომლებიც მშვილდოსნობაში ეჯიბრებიან. ბაჰრამი მანზარს კონკურენციისკენ მოუწოდებს. შემდეგ ისინი ჩვეულებისამებრ გაცვლიან საჩუქრებს. ბაჰრამმა მანზარს ქამარს უბოძებს და ის კი საპასუხოდ ხმალს მისცემს. მანზარის წასვლის შემდეგ ბაჰრამი აიშას სიყვარულში გამოუტყდება. აიშაც იგივეს გაიმეორებს. როდესაც დაკარგული ბაჰრამის მოსამსახურეები და ვეზირი მოდიან, აიშამ და მანზარმა იციან, რომ ეს ახალგაზრდა მონადირე შაჰია. ხელქვეითები მათ ხაზართა შემოსევის შესახებ უამბობენ.

ბაჰრამი მინდორს იკავებს. მაგრამ ვეზირი, რომელსაც აქვს ძალაუფლების ხელში ჩაგდების გეგმა, თავის ორ მოსამსახურეს დააკისრა ხაზართა კოსტუმში შენიღბვა და შაჰის დაჭერა და მოკვლა. მოედანზე მოსახლეობა მოწყალებას ითხოვს. მოტაცებული გოგონები დეფოლტერებს მისდევენ. შაჰის სასტიკი მოსამსახურეები მაღაზიებზე საქონელს ასხამენ, ძარცვავენ და ანადგურებენ ყველაფერს, რაც მათ ხელში მოხვდება, რის შემდეგაც მოსახლეობა გარბის. ამ დროს ვეზირი სარგებლობს ძალაუფლებით და მიდის მიწისქვეშა ხაზინაში. ის ოცნებობს იმ დღეზე, როდესაც შაჰი გახდება. ამ დროს მკვლელი მოდის და ამბობს, რომ შაჰს ვერ მოკლავენ. დედაქალაქ ბაჰრამში დაბრუნებულმა შაჰმა იცის შეთქმულების შესახებ და სამაგიეროს გადახდა სურს. შემდეგ მანზარმა დახმარებისთვის შეიარაღებულ ხელოსნებს მოუწოდა. ამ დროს საზეიმო დემონსტრაცია ვეზირის ხელმძღვანელობით გადის სასახლიდან. ის ბაჰრამს აძლევს ძალაუფლების სიმბოლოებს. მანზარმა იცის ვაზირის სისულელის შესახებ, მაგრამ არაფერს აკეთებს. მანზარი და ხელოსნები შაჰის ბრძანებით დააპატიმრეს.

მას შემდეგ რაც აიშა მანზარისა და ხელოსნების დაპატიმრების შესახებ გაიგებს, აიშა დარბის სასახლეში და ევედრება შაჰს, რომელიც იმ დროს ქეიფობს, გაათავისუფლოს ისინი. შაჰი მხოლოდ მანზარს უშვებს მათი ყოფილი მეგობრობის სამახსოვროდ. შეწუხებულმა ბაჰრამის საქციელმა, რომელმაც ვეზირი არ დასაჯა და ხელოსნები არ გაათავისუფლა, მანზარმა შაჰის მიერ ნაჩუქარი ქამარი მიწაზე დააგდო. ეს ქმედება შაჰს აღშფოთებას იწვევს და მან მანზარის სიკვდილით დასჯა ბრძანა. მაგრამ ის გარბის. ვეზირს სურს შაჰის ყურადღება გადაიტანოს. ის მას აჩვენებს აბრეშუმის ქსოვილს, რომელზეც შვიდი ლამაზმანია გამოსახული. შაჰს ახსოვს ის სასახლის ნანგრევებში გატარებული ღამე და შვიდი ლამაზმანი ისევ ეჩვენება მას. შაჰს ავიწყდება სასიცოცხლო პრობლემები, რის მოპოვებასაც ვეზირი ცდილობს ხელისუფლების ხელში ჩასაგდებად. ის თავის მცველებთან ერთად მიდის სოფელში, სადაც მანზარი იმალება. გლეხები შაჰს მიმართავენ. მაგრამ შაჰის აზროვნება მხოლოდ აიშაზეა, რომლის დავიწყებაც არ შეუძლია.აიშა უარს ამბობს ბაჰრამის სიყვარულზე, რომელიც მოსახლეობას შიმშილისგან გაწირავს. ბაჰრამი ვეზირს უბრძანებს სოფლის დაწვას. მოულოდნელად შვიდი ახალგაზრდა გლეხი და ხელოსანი გამოჩნდება, ხოლო ვეზირი ცეცხლს ათვალიერებს. ისინი შურს იძიებენ და ვეზირს მოკლავენ.

ბაჰრამს სურს დაივიწყოს აიშა. ამიტომ ის ბრუნდება სასახლეში და შვიდ ლამაზმანში ეძებს ხსნას. მაგრამ ამ დროს მეხის ხმა ისმის და სასახლის კედლები შუაზე იხსნება. გამოჩნდება მოსახლეობის შვიდი შიკრიკი და აჩუქებს შაჰს თაღლითობას და მოსასხამს, თუ როგორ უნდა გადადგეს მთავრობა და დატოვოს ქვეყანა. მოულოდნელად აიშა გამოჩნდება და ეტყვის შაჰს, რომ მას არ უყვარს იგი, არამედ მონადირე და მზად არის მასთან ერთად წასვიდეს. მრისხანე ბაჰრამი ხმალს დაარტყავს აიშას და მოკლავს.