ზოილა უგარტე დე ლანდივარი
| ზოილა უგარტე დე ლანდივარი | |
|---|---|
 | |
| დაბადების თარიღი | 27 ივნისი, 1864 |
| დაბადების ადგილი | ელ-გუაბოს კანტონი |
| გარდაცვალების თარიღი | 16 ნოემბერი, 1969 (105 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | კიტო |
| საქმიანობა | მწერალი, ჟურნალისტი და სუფრაჟისტები |
| მოქალაქეობა |
 ეკვადორი |
| ხელმოწერა |
 |
ზოილა უგარტე დე ლანდივარი, ასევე ცნობილი თავისი ფსევდონიმით ზარელია, (დ. 27 ივნისი, 1864 – გ. 16 ნოემბერი, 1969) — ეკვადორელი მწერალი, ჟურნალისტი, ბიბლიოთეკარი, სუფრაჟისტი და ფემინისტი . [1] [2] [3] ის იყო პირველი ქალი ჟურნალისტი ეკვადორში. [4] ჰიპატია კარდენას დე ბუსტამანტესთან ერთად იცავდა ქალთა ხმის უფლებას ეკვადორში. [5] [6] [7]
ჟურნალისტიკის სფეროში კარიერა დაიწყო 1880-იანი წლების ბოლოს. [8] [4] ყოველკვირეულ გამოცემაში (Tesoro del Hogar) წერა დაიწყო ჟურნალისტური ფსევდონიმით ზარელია. [8] ის ასევე გახდა პირველი ქალი დირექტორი და პოლიტიკური გაზეთის La Prensa- ს რედაქტორი 1911 წელს. [9]
ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უგარტე დაიბადა 1864 წელს ელ-გუაბოში, ეკვადორი, ხუან დე დიოს უგარტე ბენავიდესისა და ხუანა სეის პერესის ოჯახში. ის იყო მეხუთე შვილი 11 და-ძმადან. [3]
მშობლების გარდაცვალების შემდეგ იგი გადავიდა საცხოვრებლად გუაიაკილში, სადაც გახდა ლიბერალური საქმიანობს მხარდამჭერი და 1880-იანი წლების ბოლოს დაიწყო ჟურნალისტად მუშაობა. მან წერა დაიწყო ფსევდონიმ ზარელიას გამოყენება ყოველკვირეულ გაზეთ Tesoro del Hogar- ში, რომელიც დააარსა ლასტენია ლარივა დე ლლონამ და ქვეყნდებოდა 1887-1893 წლებში.
კარიერა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უგარტეს ადრეულ წლებში ტესორო დელ ჰოგარისთვის წერდა ლექსებსა და მოკლე პროზაულ ნაწარმოებებს. ამ პერიოდში იგი დაუმეგობრდა გუაიკილის ინტელექტუალური მოძრაობის სხვადასხვა ფიგურებს - დოლორეს სუკრესა და ნუმა პომპილიოს . [3]
ლა მუხერ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1895-1912 წლებში ეკვადორში ფემინისტური მწერლობის ბუმი იყო და ზოილა უგარტე იყო ამ მოძრაობის ერთ-ერთი მთავარი ფიგურა. 1905 წელს მან დააარსა La Mujer, ქვეყნის ქალთა პირველი ჟურნალი. ჟურნალი, რომელიც იმ დროისთვის 40 ცენტი ღირდა, შეიცავდა სტატიებს ქალთა უფლებებისა და მათი პოლიტიკური, სოციალური და სამუშაო ადგილის მიღწევების შესახებ. მან ასევე გამოაქვეყნა ქალების მიერ დაწერილი მოთხრობები, ესეები და ფემინისტური სტატიები.[10]
ჟურნალის პირველი გამოცემები მოიცავდა იმ პერიოდის ისეთი ინტელექტუალების ნამუშევრებს, როგორებიცაა მერსედეს გონსალეს დე მოსკოსო, ანა მარია ალბორნოზი და ლასტენია ლარივა დე ლლონა. ზოგიერთმა ავტორმა ანონიმურად გამოაქვეყნა თავისი ნამუშევარი პირველ ნომერში, მაგრამ მეორე ნომრიდან დაწყებული, ჟურნალის ხელმძღვანელებმა აიძულეს ,მათ დაეწერათ თავიანთი ნამდვილი სახელებით, იმ მიზნით, რომ ხელი შეეწყოთ ქალების მხრიდან წერას საჯარო სივრცეში.
ჟურნალის მეორე გამოცემაში უგარტემ დაწერა ისტორიული ესსე პიჩინჩას ბრძოლის შესახებ. გამოცემაში ასევე შედიოდა ლექსები და მოთხრობები, ისევე როგორც სტატია სათაურით „La broma“ („ხუმრობა“), როგორც პასუხი ნეგატიურ კომენტარებზე ლა მუხერის გამოქვეყნების საპასუხოდ.
ჟურნალი სხვადასხვა დროს იხურებოდა მისი პროგრესული გზავნილებისა და ქალების სოციალური და პოლიტიკური უფლებების სასარგებლოდ წერის გამო. [10]
სწავლება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უგარტე ასწავლიდა კიტოს სხვადასხვა სკოლაში, მათ შორის Liceo Fernández Madrid-ის გოგონათა სკოლაში და მანუელა კანიზარესის სკოლაში. [3]
აქტივიზმი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ლიბერალიზმი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ჟურნალებში La Mujer, La Prensa და El Girto del Pueblo, უგარტემ გამოხატა თავისი მიდრეკილება ლიბერალიზმისკენ და აკრიტიკებდა იმდროინდელ სოციალურ და პოლიტიკურ პრობლემებს.
1910 წლის 3 მაისს მან გამოაქვეყნა კიტოს გაზეთ La Patria- ში ღია წერილი მიმართული ანა პარედეს დე ალფაროს, მაშინდელი პრეზიდენტის ელოი ალფაროს მეუღლისადმი, რომელშიც მან შესთავაზა ანას ეცნობებინა ქმრისთვის, რომ გონივრული იქნებოდა მისი წასვლა, რათა თავიდან აეცილებინა სავალალო მდგომარეობა ეკვადორელი ხალხისთვის.
1912 წელს მან განაგრძო სტატიების გამოქვეყნება ლიბერალიზმის სასარგებლოდ გაზეთებში La Prensa და La Patria .[3]
ფემინიზმი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უგარტე იყო მე-20 საუკუნის დასაწყისში ეკვადორის ლიბერალური ფემინისტური მოძრაობის ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული ფიგურა, ისევე როგორც მზარდი მუშათა მოძრაობა და უფრო ფართო კლასობრივი ბრძოლა . იგი დაინიშნა გაზეთ El Tipógrafo- ს საპატიო წევრად 1905 წელს და წერდა ჟურნალებისთვის El hogar cristiano, la Ondina del Guayas და Alas, რომლებიც შეადგენდნენ იმ ეპოქის ქალთა ინტელექტუალური მოძრაობის მზარდ ნაწილს. მან დააარსა ანტიკლერიკალური ფემინისტური ცენტრი [11] და იბრძოდა ამ მოძრაობისთვის ისეთი ფემინისტების გვერდით, როგორებიც არიან ჰიპატია კარდენას დე ბუსტამანტე, მერსედეს გონზალეს დე მოსკოსო და დელია იბარა.
ის იბრძოდა არა მხოლოდ ქალთა განათლების უფლებისთვის, თანასწორობისა და ეკონომიკური ემანსიპაციისთვის, არამედ მათი ხმის მიცემისა და პოლიტიკური თანამდებობის დაკავებისთვის.
1922 წელს უგარტემ მარია ანჯელიკა იდრობოსთან ერთად დააარსა პიჩინჩას ფემინისტური საზოგადოების შუქი ( Sociedad Feminista Luz del Pichincha ); იგი ასევე მსახურობდა ორგანიზაციის პრეზიდენტად. ამ ორგანიზაციის მეშვეობით მან შექმნა დაწყებითი სკოლა და ღამის სკოლა ქალებისთვის, რომლებიც ორივე უფასო იყო. მან ასევე მოინახულა ქალთა სხვადასხვა ციხეები, რომელთა მდგომარეობასაც აკრიტიკებდა თავის პუბლიკაციებში.
1930 წელს მან მოიწვია ფემინისტები ესპანელი აქტივისტის ბელენ დე სარაგას სახელოსნოდან, რათა გამოსულიყვნენ კიტოში , Instituto Nacional Mejía- ში. მათ შემდგომში იმოგზაურეს ქვეყნის სხვადასხვა ქალაქში, ქალთა უფლებების ხელშეწყობის მიზნით. ამის შემდეგ უგარტემ მიიწვია თავად ბელენ დე სარაგა ფემინიზმის შესახებ კონფერენციაზე გუაიას მუშათა კონფედერაციაში.
უგარტე წარმოადგენდა ეკვადორს ამერიკის კომიტეტის საერთაშორისო ფემინისტურ ორგანიზაციაში და ქალთა საერთაშორისო ლიგა მშვიდობისა და თავისუფლებისთვის 1940-იან წლებში. [3]
პირადი ცხოვრება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1893 წელს იგი დაქორწინდა პოლკოვნიკ ხულიო ლანდივარზე, [10] რომელთანაც შეეძინა ერთადერთი ვაჟი, ხორხე ლანდივარ უგარტე. მოგვიანებით ის გახდა ჟურნალისტი და ძველი ეკვადორის სოციალისტური პარტიის წინამორბედი.
ბოლო წლები და აღიარება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სიცოცხლის ბოლო წლებში უგარტე მონაწილეობდა კიტოს სხვადასხვა კულტურული დაწესებულებების საქმიანობაში, იყო ქალაქის პრესის წრის პრეზიდენტი. მან განაგრძო სტატიების გამოქვეყნება გაზეთ El Universo- ში და მუშაობდა როგორც El Telegrafo-ში, ასევე Espejo-ში . [10] 1962 წელს მისი შვილის ხორხე ლანდივარის გარდაცვალების შემდეგ იგი გადავიდა მოხუცთა თავშესაფარში, კიტო. [3]
იგი გარდაიცვალა კიტოში 1969 წლის 16 ნოემბერს, თითქმის 105 წლის ასაკში. [5]
უგარტემ 1937 წელს მიიღო საპატიო მედალი საგარეო საქმეთა სამინისტროსგან. მის ჟურნალისტურ საქმიანობას ასევე პატივი მიაგო ზოილა უგარტეს კომიტეტმა, რომელსაც ზედამხედველობას უწევდა ჟურნალისტი ტულიო ჰენრიკეს კესტარისი გუაიაკილში, რომელმაც შეადგინა ავტოგრაფიული ალბომი სავსე მადლიერებისა და აღიარების სიტყვებით მისი ინტელექტუალური თანამედროვეებისგან. იგი ასევე დააჯილდოვა პრესის წრემ 1966 წელს [3]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Staff Wilson, Mariblanca. (2005). Mujeres que dejaron huellas, 1., Panamá, República de Panamá: [Universal Books]. ISBN 9962-02-721-7. OCLC 79434643.
- ↑ Goetschel, Ana María. (2006). Orígenes del feminismo en el Ecuador.. Quito: FLACSO. ISBN 978-9978-67-115-3. OCLC 1007058378.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 Rodas Morales, Raquel (January 2011). Zoila Ugarte de Landívar. Patriota y Republicana "Heroína ejemplar del feminismo". Quito, Ecuador. ISBN 978-9978-92-961-2.
- ↑ 4.0 4.1 Śniadecka-Kotarska, Magdalena. (2006). Ser mujer en Ecuador. Univ. de Varsovia, Centro de Estudios Latinoamericanos. ISBN 83-89251-24-8. OCLC 255218717.
- ↑ 5.0 5.1 Diccionario Biográfico Ecuador. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-07-25. ციტირების თარიღი: 2024-02-27.
- ↑ Rodas, Raquel.. Historia del voto femenino en el Ecuador. ISBN 978-9942-02-407-7. OCLC 608376107.
- ↑ La Orense Zoila Ugarte y su faceta de primera periodista feminista del Ecuador
- ↑ 8.0 8.1 Guerra Cáceres, Alejandro (1990). Zoila Ugarte de Landívar : pionera del periodismo femenino del Ecuador. Vicerectorado Acad. OCLC 256799961.
- ↑ La otra, Números. Editorial Uminasa del Ecuador.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 „Zoila Ugarte: Pionera del feminismo ecuatoriano“. El Telegrafo. 2013-11-13.
- ↑ La Orense Zoila Ugarte y su faceta de primera periodista feminista del Ecuador