დოროთი ვოგანი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
დოროთი ვოგანი
დაბ. თარიღი 20 სექტემბერი, 1910(1910-09-20)[1] [2]
დაბ. ადგილი კანზას-სიტი[2]
გარდ. თარიღი 10 ნოემბერი, 2008(2008-11-10)[1] [2] (98 წლის)
გარდ. ადგილი Hampton[1]
მოქალაქეობა  აშშ
ეროვნება ამერიკელები და აფრო-ამერიკელები
საქმიანობა ინფორმატიკოსი[3] , პროგრამისტი[4] და მათემატიკოსი[3]
მუშაობის ადგილი ნასა[1] [3] და National Advisory Committee for Aeronautics
ალმა-მატერი Wilberforce University[1]

დოროთი ჯინ ჯონსონ ვოგანი (ინგლ. Dorothy Vaughan; დ.20 სექტემბერი, 1910, კანზას სიტი, მისური, აშშ — გ. 10 ნოემბერი, 2008, ჰემპტონი, ვირჯინია, აშშ ) — ამერიკელი მათემატიკოსი და გამომთვლელი, მუშაობდა აერონავტიკის ეროვნული საკონსულტაციო კომიტეტში (NACA) და აერონავტიკის და კოსმოსური სივრცის კვლევის ეროვნული სამმართველოს NASA-ს ლენგლის ვლევით ცენტრში ჰემპტონში, ვირჯინიაში . 1949 წელს იგი გახდა დასავლეთის ოლქის აღრიცხვის პერსონალის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელი. პირველი შავკანიანი ქალი, რომელიც იყო გამომთვლელი ცენტრის თანამშრომლების ზედამხედველი.

მოგვიანებით მან ოფიციალურად დაიკავა ეს თანამდებობა და გახდა ლენგლის ანალიზისა და გამოთვლითი განყოფილების (ACD) პროგრამირების განყოფილების ხელმძღვანელი. 1960-იანი წლებიდან კარიერ ვოგანი ჯერ კიდევ კომპიუტერის გამოჩენამდე თავად სწავლობდა და თანამშრომლებსაც ასწავლიდა პროგრამირების ენა Fortran-ს. მოგვიანებით იგი გახდა ლენგლის ანალიზისა და გამოთვლითი განყოფილების (ACD) პროგრამირების განყოფილების ხელმძღვანელი.

ვონი მერი ჯექსონთან და კეტრინ ჯონსონთან ერთად წარმოდგენილია მარგო ლი შეტერლის წიგნში Hidden Figures. წიგნში გადმოცემულია აფროამერიკელი ქალების ისტორია, რომლებიც მუშაობდნენ კოსმოსური რბოლის დროს პროექტ "მერკურიზე." 2016 წელს გამოვიდა ამავე სახელწოდების ფილმი.

2019 წელს ვოგანს გარდაცვალების შემდეგ მიენიჭა კონგრესის ოქროს მედალი. [5]

ადრეული წლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

დოროთი ვონი დაიბადა 1910 წლის 20 სექტემბერს კანზას სიტიში, მისურის შტატში, ლეონარდ და ენი ჯონსონების ოჯახში. [6] როდესაც გოგონა შვიდი წლის იყო, ოჯახი საცხოვრებლად გადავიდა მორგანთაუნში, დასავლეთ ვირჯინიაში, სადაც მან 1925 წელს დაამთავრა საშუალო სკოლა 1925. ვოგანმა მიიღო სრული სასწავლო სტიპენდია დასავლეთ ვირჯინიის კონფერენციაზე ოჰაიოს შტატში უილბერფორსის უნივერსიტეტში ჩასაბარებლად. [7] იგი შეუერთდა ქალთა საზოგადოება Alpha Kappa Alpha -ს ზეტა-ს განყოფილებას უილბერფორსში, რომელიც დაამთავრა 1929 წელს მათემატიკაში ბაკალავრის ხარისხით. 1932 წელს ცოლად გაჰყვა ჰოვარდ ვონს (გარდაიცვალა 1955 წელს). წყვილი გადავიდა ნიუპორტ ნიუსში, ვირჯინიაში, სადაც მათ შეეძინათ ექვსი შვილი: ენი, მაიდა, ლეონარდ, კენეტი, მაიკლ და დონალდი. ოჯახი ასევე ცხოვრობდა ჰოვარდის მდიდარ და პატივცემულ მშობლებთან და ბებია-ბაბუასთან ნიუპორტ ნიუსში, ვირჯინიაში. ვონი ოჯახის და ეკლესიის ერთგული იყო ამან უდიდესი როლი ითამაშა იმ ფაქტორზე, გადავიდოდა თუ არა იგი ჰემპტონში, ვირჯინიაში ნასაში სამუშაოდ.

კარიერა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ვოგანმა დაამთავრა უილბერფორსის უნივერსიტეტი 1929 წელს. მიუხედავად იმისა, რომ პროფესორებმა წაახალისეს ჰოვარდის უნივერსიტეტის მაგისტრატურაში ჩასაბარებლად, იგი მუშაობდა მათემატიკის მასწავლებლად რობერტ რუსა მოტონის უმაღლეს სკოლაში, ფერმვილში, ვირჯინიაში, რათა დახმარებოდა ოჯახს დიდი დეპრესიის დროს. მისი 14 წლიანი პედაგოგიური კარიერის განმავლობაში, ვირჯინიის საჯარო სკოლები და სხვა დაწესებულებები ჯერ კიდევ ექვემდებარებოდნენ რასობრივ სეგრეგაციას ჯიმ ქროუს კანონების მიხედვით.

1935 წელს NACA-მ შექმნა მათემატიკოს ქალთა განყოფილება, რომლებიც ასრულებდნენ რთულ გამოთვლებს. 1941 წელს პრეზიდენტმა ფრანკლინ დელანო რუზველტმა გამოსცა აღმასრულებელი ბრძანება 8802 თავდაცვის მრეწველობის დესეგრეგაციის შესახებ და აღმასრულებელი ბრძანება 9346, რათა დასრულებულიყო რასობრივი სეგრეგაცია და დისკრიმინაცია ფედერალურ სააგენტოებსა და თავდაცვის კონტრაქტორებს შორის სამუშაოზე თანამშრომელთა აყვანის და დაწინაურების დროს. [8] ამან ხელი შეუწყო მთელი ამერიკული საზოგადოების ჩართვას სამხედრო ძალისხმევაში მას შემდეგ, რაც 1941 წელს შეერთებული შტატები მეორე მსოფლიო ომში ჩაება. აერონავტიკამ (NACA) ასევე გააფართოვა რეკრუტირება და გაზარდა ქალების, მათ შორის ფერადკანიანი ქალების რეკრუტირება ომის დროს თვითმფრინავების წარმოების მხარდასაჭერად. 8802 და 9346 აღმასრულებელი ბრძანებების გამოცემიდან ორი წლის შემდეგ, NACA-ს განყოფილებამ - ლენგლის მემორიალური აერონავტიკული ლაბორატორიამ (Langley Research Center) დაიწყო მეტი შავკანიანი ქალების დაქირავება, რათა დაეკმაყოფილებინა გაზრდილი მოთხოვნილება აერონავტიკული კვლევის მონაცემთა დამუშავებაზე. შეერთებულ შტატებს სჯეროდა, რომ ომის მოგება ჰაერში შეიძლებოდა. მან უკვე გააძლიერა თვითმფრინავების წარმოება, რამაც დიდი მოთხოვნა შექმნა ინჟინრებზე, მათემატიკოსებზე და კვალიფიციურ ხელოსნებზე.

1943 წელს დაიწყო ვოგანის, როგორც მათემატიკოსის და გამომთვლელი ცენტრის პროგრამისტის 28 წლიანი კარიერა, ლენგლის კვლევით ცენტრში, ჰემპტონში, ვირჯინიაში, სადაც სპეციალიზირებული იყო ფრენის ტრაექტორიის გამოთვლებზე, სკაუტის პროექტსა და კომპიუტერულ პროგრამირებაზე. მისი კარიერა ამ სფეროში დაიწყო მეორე მსოფლიო ომის კულმინაციურ პერიოდში. იგი მივიდა ლენგლის მემორიალის აერონავტიკის ლაბორატორიაში იმ ვარაუდით, რომ ეს იქნებოდა დროებითი სამხედრო სამუშაო. მისი ერთ-ერთი შვილი მოგვიანებით მუშაობდა NACA-ში. [9] ვოგანი გაგზავნეს დასავლეთის გამოთვლით განყოფილებაში, ეს იყო ცალკე ქვედანაყოფი, რომელიც შედგებოდა მხოლოდ აფროამერიკელებისგან, რაც განპირობებული იყო ჯიმ ქროუს მოქმედი კანონებით, რომელთა მიხედვით ახლად დაქირავებული აფროამერიკელი ქალები ვალდებულები იყვნენ, ემუშავათ თეთრკანიანი ქალი კოლეგებისგან განცალკევებით. [10]. მათ ასევე მოეთხოვებოდათ ცალკე სასადილო ოთახისა და აბაზანის გამოყენება. ეს განსხვავებული ჯგუფი შედგებოდა აფროამერიკელი ქალებისგან, რომლებიც ასრულებდნენ რთულ მათემატიკურ გამოთვლებს ხელით იმდროინდელი ხელსაწყოების გამოყენებით. [11]

West Computers-მა თავისი წვლილი შეიტანა ლენგლის კვლევის ყველა სფეროში. ომისშემდგომ წლებში მათი მუშაობა გაფართოვდა შეერთებული შტატების კოსმოსური პროგრამის კვლევისა და განვითარების მხარდასაჭერად, რომელსაც განსაკუთრებული ყურადღება ექცეოდა პრეზიდენტ ჯონ კენედის დროს. 1949 წელს ვოგანი დაინიშნა დასავლეთ რეგიონის კომპიუტერული დირექტორატის უფროსად. მან შეცვალა გარდაცვლილი თეთრკანიანი ქალი. ის იყო NACA-ს პირველი შავკანიანი აღმასრულებელი და ერთ-ერთი იმ რამდენიმე ქალი აღმასრულებელი დირექტორიდან. იგი ხელმძღვანელობდა ჯგუფს, რომელიც შედგებოდა ექსკლუზიურად აფროამერიკელი მათემატიკოსი ქალებისგან. ვოგანი ძალისხმევას არ იშურებდა ქალებისთვის West Computing-ში და სხვა დეპარტამენტებში შესაძლებლობების გამოვლენის შესაქმნელად.

ვოგანი ხედავდა, რომ მომავალი კომპიუტერებს ეკუთვნოდა. მან ასწავლა ქალებს პროგრამირების ენები და სხვა ცნებები, რათა მოემზადებინათ ისინი გარდამავალი პერიოდისთვის. მათემატიკოსი კეტრინ ჯონსონი თავდაპირველად დაინიშნა ვოგანის ჯგუფში. შემდეგ ის მოგვიანებით გადაიყვანეს ლენგლის ფრენის მექანიკის განყოფილებაში. ვოგანი გადავიდა ელექტრონული გამოთვლის სფეროში 1961 წელს მას შემდეგ, რაც NACA-მ ცენტრში შემოიტანა პირველი ციფრული კომპიუტერები. ვოგანი დაეუფლა კომპიუტერულ პროგრამირებას, ისწავლა Fortran და ასწავლა კოლეგებს, რათა ისინი მზად ყოფილიყვნენ გარდამავალი პერიოდისთვის. მან წვლილი შეიტანა კოსმოსურ პროგრამაში რაკეტა Scout-ის გამშვები მანქანების პროგრამაზე მუშაობით. ბლოგი, რომელიც აღწერს მეცნიერის მუშაობას NASA-ში, იძებნება სამეცნიერო მუზეუმის ჯგუფის ვებსაიტზე. [12]

ვოგანმა განაგრძო მუშაობა მას შემდეგ, რაც NACA-ს მემკვიდრე სააგენტო შეიქმნა 1958 წელს. როდესაც NACA გახდა NASA, ინდივიდუალური ობიექტები, მათ შორის West Computing ოფისი, გაუქმდა. 1994 წელს მიცემულ ინტერვიუში ვოგანმა გაიხსენა, რომ ლენგლიში კოსმოსური რბოლის დროს მუშაობა ისეთი შეგრძნება იყო, თითქოს "რაღაც ძალიან ამაღელვებელის ზღვარზე იმყოფებოდა. რაც შეეხება იმ ფაქტს, რომ ის აფროამერიკელი ქალი იყო, ვოგანმა აღნიშნა: „მე შევცვალე ის, რაც შემეძლო და რაც არ შემეძლო, გავძელი“. ვოგანი 1960-იან წლებამდე მუშაობდა რიცხვითი მეთოდების განყოფილებაში. დოროთი ვოგანი და West Computers-ის მრავალი ყოფილი თანამშრომელი შეუერთდნენ ახალი ანალიზისა და გამოთვლითი განყოფილებას (ACD), რასობრივ და გენდერულ ინკლუზიურ ჯგუფს, იმყოფებოდნენ რა ელექტრონული გამოთვლების წინა ხაზზე. იგი მუშაობდა NASA-Langley-ში 28 წლის განმავლობაში. [13]

კარიერის პარალელურად ვოგანმა ასევე გაზარდა ექვსი შვილი, მათგან ერთი მოგვიანებით ასევე მუშაობდა NASA-Langley-ში. ვოგანი ცხოვრობდა ნიუპორტ ნიუსში, ვირჯინიაში და ჰემპტონში სამუშაოდ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით დადიოდა.

ბოლო წლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ვოგანს სურდა NASA-ში სხვა წამყვან თანამდებობებზე მუშაობის გაგრძელება, მაგრამ შეთავაზება არ მიუღია. 1971 წელს 61 წლის ასაკში NASA-დან გადადგა. სიცოცხლის ბოლო წლებში იგი მუშაობდა მათემატიკოსებთან კეტრინ ჯონსონთან და მერი ჯექსონთან ორბიტაზე ასტრონავტ ჯონ გლენის გაშვებაზე. იგი გარდაიცვალა 2008 წლის 10 ნოემბერს 98 წლის ასაკში. ვოგანი იყო აფრო-ამერიკული ქალთა ჯგუფის Alpha Kappa Alpha-ს, აფრიკის მეთოდისტური საეპისკოპოსო ეკლესიის აქტიური წევრი, სადაც მონაწილეობდა მუსიკალურ და მისიონერულ საქმიანობაში. მან ასევე დაწერა სიმღერა სახელწოდებით "Math Math."

გარდაცვალების დროს მას ექვსი შვილიდან ოთხი, ათი შვილიშვილი და თოთხმეტი შვილთაშვილი დარჩა. [14]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Dorothy J. Vaughan // Daily Press — Hampton: 2008. — ISSN 2767-5971
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Dorothy Vaughan
  4. ↑ Czech National Authority Database
  5. ↑ H.R.1396 - Hidden Figures Congressional Gold Medal Act.
  6. ↑ Dorothy Vaughan Obituary (2008) - Hampton, VA - Daily Press.
  7. ↑ The Hidden Black Women Who Helped Win the Space Race.
  8. ↑ McFadden, Christopher. Dorothy Vaughan: NASA's "Human Computer" and American Hero.
  9. ↑ Hidden Figure: Dorothy Vaughan.
  10. ↑ Dorothy Vaughan - NASA.
  11. ↑ Dorothy Vaughan en. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-01-29. ციტირების თარიღი: 2024-02-23.
  12. ↑ Dorothy Vaughan: NASA’s overlooked star.
  13. ↑ The History of NASA Langley Research Center - NASA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2024-01-01. ციტირების თარიღი: 2024-01-02
  14. ↑ Nielsen, Euell A.. Dorothy Johnson Vaughan (1910-2008) •.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=დოროთი_ვოგანი&oldid=4644194“-დან