გეოთერმული ელექტროსადგური

გეოთერმული ელექტროსადგური, გეოთერმიული ელექტროსადგური — თბური ელექტროსადგური, რომელიც ბუნებრივი ცხელი წყლის ან ორთქლის სითბოს ელექტროენერგიად გარდაქმნის. დედამიწის ქერქის სიღრმეში სითბო წარმოიქმნება რადიოაქტიური გარდაქმნების, ქიმიური რეაქციებისა და სხვათა პროცესების შედეგად. რაც უფრო ღმადაა ქანი, მით უფრო მაღალია მისი ტემპერატურა (დედამიწის ზედაპირიდან 2000-3000 მეტრ სიღრმეზე 100°C აღემატება). დიდ სიღრმეზე წყალი მაღალ ტემპერატურამდე ცხელდება და საჭიროების შემთხვევაში იგი ჭაბურღილით ზედაპირზე ამოჰყავთ. ვულკანურ რაიონებში გაცხელებული სიღრმის წყალი დედამიწის ქერქის ნაპრალებიდან ზედაპირზე ამოდის. ამ რაიონებში თერმულ წყალს განსაკუთრებით მაღალი ტემპერატურა აქვს და ზედაპირთან ახლოსაა. ზოგჯერ იგი გადამეტხურებული ორთქლის სახით გამოიყოფა. მომავალში ღრმა ბურღვა საშუალებას მოგვცემს ავითვისოთ მაგმური კერების მაღალი ტემპერატურა. 100°C-მდე ტემპერატურის თერმული წყალი ზედაპირზე ამოდის მრავალ ქვეყანაში, მათ შორის საქართველოშიც.

სსრკ-ში 5 მეგვტ სიმძლავრის პირველი გეოთერმული ელექტროსადგური ამუშავდა 1966 წელს კამჩატკაზე, კოშელევისა და კაბალნის ვულკანების რაიონებში. 840 კჯ/კგ (200 კკალ/კგ-მდე) სითბოს შემცველი ორთქლწყლის ნარევი ჭაბურღილებით ზედაპირზე ამოდის და სეპარატორებში გადადის, სადაც 0.23 მეგნ/მ² (2.3 ატ) წნევით წყლისგან ორთქლი გამოიყოფა. სეპარაციის შემდეგ ორთქლი ტურბინებში გადადის, ხოლო 120°C ტემპერატურის ცხელ წყალს დასახლებული პუნქტების თბომომარაგებისა და სხვა მიზნებისათვის იყენებენ. ელექტროსადგურში დადგმულია 2.5 მეგვტ სიმძლავრის ორი ტურბინა. გეოთერმული ელექტროსადგურს არა აქვს საქვაბე საამქრო, სათბობმიწოდების სისტემა, ნაცრის დამჭერები და მრავალი სხვა მოწყობილობა, რომლებიც აუცილებელია ჩვეულებრივი თბოელექტროსადგურისათვის. პრაქტიკულად სადგური შედგება სამანქანო დარბაზისა და ელექტროტექნიკური მოწყობილობისათვის განკუთვნილი სათავსისაგან. ასეთი გეოთერმული ელექტროსადგურის ელექტროენერგიის რამდენჯერმე უფრო დაბალია დიზელის ელექტროსადგურთან შედარებით. გეოთერმულ ელექტროსადგურში ელექტროენერგია მიიღება პირდაპირი, არაპირდაპირი და შერეული სქემით. პირდაპირი სქემის შემთხვევაში ბუნებრივი ორთქლი ჭაბურღილებიდან მილებით გადადის ელექტრულ გენერატორებთან შეერთებულ ტურბინებში. ორთქლსა და კონდენსატს იყენებენ თბომომარაგებისათვის, ზოგჯერ კი — ქიმიურ წარმოებაში. არაპირდაპირი სქემის დროს ორთქლს წინასწარ წმენდენ აგრესიული (ძლიერი კოროზიის გამომწვევი) აირებისაგან. შერეული სქემის შემთხვევაში ჭაბურღილიდან ორთქლი გადადის საორთქლებელში, სადაც მისი სითბოს ხარჯზე ღებულობენ აგრესიული აირებისაგან თავისუფალ მეორეულ ორთქლს. ტურბინაშ გავლის შემდეგ ორთქლი კონდენსატორში კონდენსირდება, კონდენსატი კი ამაორთქლებელს უბრუნდება. ჭაბურღილის ორთქლი ამაორთქლებელში სითბოს გაცემის შემდეგ კონდენსირდება. სასურველი შედგენილობის კონდენსატს ქიმიურ წარმოებაშ იყენებენ.

დაახლოებით 100°C ტემპერატურის თერმული წყლის ენერგია არავულკანურ რაიონებში შეიძლება გამოვიყენოთ ვაკუუმური ტურბინისათვის ან დაბალმდუღარე მუშა სხეულის (ფრეონისა და სხვა) მონაწილეობით მიმდინარე ციკლის უზრუნველსაყოფად.