ყიზლიარ-პერვომაისკოეს ინციდენტი
| ყიზლარ-პერვომაისკოეს ინციდენტი | |||
|---|---|---|---|
| თარიღი |
1996 წლის 9 იანვარი - 1996 წლის 18 იანვარი (1 კვირა და 2 დღე) | ||
| მდებარეობა | ყიზლარი და პერვომაისკოე, დაღესტანი, რუსეთი | ||
| შედეგი | ჩეჩნების სამხედრო გამარჯვება | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
ყიზლიარ-პერვომაისკოეს ინციდენტი, ასევე ცნობილი, როგორც ყიზლარის ტერორისტული აქტი (რუსულად:Теракт в Кизляре) — 1996 წლის იანვარში ჩეჩნეთის პირველი ომის დროს მომხდარი ტერაქტი. ჩეჩენმა სეპარატისტებმა სალმან რადუევის მეთაურობით ყიზლართან მდებარე ფედერალური სამხედრო ბაზე შეტევა დაიწყეს. შედეგად დაღესტანში მძევლები აიყვანეს, რომელთა რიცხვი ათასამდე ადიოდა. მათი დიდი ნაწილი მალევე გაანთავისუფლეს. ეს დასრულდა ჩეჩნებსა და რუს სპეცრაზმელებს შორის ბრძოლაში სოფელ პერვომაისკოეში, რომელიც რუსულმა საარტილერიო ძალებმა მთლიანად გაანდაგურეს. მიუხედავად იმისა, რომ ჩეჩენთა ნაწილმა ალყას მძევლებთან ერთად თავი დააღწიეს, სულ მცირე 26 მძევალი და 200-ზე მეტი მებრძოლი გარდაიცვალა ორივე მხრიდან. განადგურდა პერვომაისკოეს სახლების მესამედი.
ყიზლარი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1996 წლის 9 იანვარს, დაახლოებით 200 ჩეჩენი პარტიზანი სალმან რადუევის ხელმძღვანელობით, (ისინი თავს მარტოხელა მგელს უწოდებდნენ) რომლებიც სავარაუდოდ ჩეჩნეთის პრეზიდენტის ჯოხარ დუდაევის ბრძანებით მოქმედებდა (თუმცა დუდაევი ამას მოგვიანებით უარყოფდა), დაიწყო მასობრივი დარბევა, რასაც ბუდიონოვსკის საავადმყოფოში მძევლების აყვანა მოჰყვა. მეზობელ დაღესტნის რესპუბლიკაში მდებარე ქალაქი ყიზლიარი, რეგიონში პირველი საიმპერატორო რუსული ციხესიმაგრე (და მრავალი ისტორიული ბრძოლა), სამიზნედ აირჩიეს მისი ჩეჩნეთთან სიახლოვისა და რელიეფის გამო. პარტიზანებმა დარბევა დაიწყეს ყიზლარის გარეთ სამხედრო აეროდრომზე ღამით თავდასხმით, სადაც მათ გაანადგურეს მინიმუმ ორი ვერტმფრენი და მოკლეს 33 სამხედრო.
დილით ექვს საათზე რუსული ძალების მიერ განდევნილი მებრძოლები ქალაქ ყიზლარში შევიდნენ და მძევლად აიყვანეს დაახლოებით 2,000-დან 3,400-მდე ადამიანი (ოფიციალური რუსეთის მონაცემებით, იქ ,,არაუმეტეს 1200" მძევლად აიყვანეს). მძევლები შეიკრიბნენ მრავალ ადგილას და გადაიყვანეს ოკუპირებული ქალაქის საავადმყოფოში და ახლომდებარე მაღალსართულიან შენობაში. მოგვიანებით საველე მეთაურმა ხუნკარ-ფაშა ისრაპილოვმა თქვა, რომ მან ოპერაციის სარდლობის უფლება მიიღო მას შემდეგ, რაც რადუევმა ვერ შეძლო გაენადგურებინა სამხედრო ბაზა, საბრძოლო მასალების ქარხანა და სხვა სამხედრო და პოლიციური დანადგარები ქალაქსა და მის შემოგარენში. 9 იანვარს მინიმუმ 46 ადამიანი გარდაიცვალა.
ტყვეების გარდა, დაახლოებით 120 ადამიანი გაათავისუფლეს შემდეგ დღეს, მას შემდეგ, რაც რუსეთის ხელისუფლებამ პარტიზანებს უბრძანა მძევლების განთავისუფლება ჩეჩნეთის სეპარატისტების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე უსაფრთხო გადასვლის სანაცვლოდ.[1] მიუხედავად იმისა, რომ 12 იანვარს აჯანყებულებმა გაათავისუფლეს ქალები და ბავშვები, მათ განაცხადეს, რომ ისინი მძევლებს გაათავისუფლებდნენ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ოთხი რუსი ჩინოვნიკი დაიკავებდა მათ ადგილებს. ლიბერალი ოპოზიციონერი პოლიტიკოსები გრიგორი იავლინსკი და ეგორ გაიდარი სწრაფად შეთანხმდნენ მონაწილეობა მიეღოთ გაცვლაში, მაგრამ პენსიაზე გასულმა გენერლებმა ბორის გრომოვმა და ალექსანდრე ლებედმა უარი თქვეს ტყვეებში საკუთარი თავის გაცვლაზე. [2]
დაღესტნის შინაგან საქმეთა მინისტრმა, მაგომედ აბდურაზაკოვმა მოლაპარაკება გამართა ალტერნატიულ შეთანხმებაზე: აჯანყებულებს საშუალება მიეცათ ჩეჩნეთში დაბრუნებულიყვნენ უსაფრთხო დერეფნით, 13 მანქანიდან 11 კაციანი შემადგენლობით, დაახლოებით 150 მძევლით, რომლებიც ფარად მუშაობდნენ რუსეთის ფარის ჩასაფრების მიზნით. აბდურაზაკოვისთვის უცნობად, მინიმუმ 150 რუსი მედესანტე გროზნოში მდებარე მათი ბაზიდან გადაიყვანეს ჩეჩნეთში შესასვლელთან.[3]
პერვომაისკოე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
აჯანყებულები ჩეჩნეთისკენ გაემართნენ თერთმეტი ავტობუსითა და ორი სატვირთო მანქანით, მაგრამ ისინი შეაჩერეს ორ რესპუბლიკას შორის საზღვარზე, როდესაც რუსულმა თავდასხმის ვერტმფრენმა ცეცხლი გახსნა კოლონას წამყვან ავტომობილზე, რომელიც იყო დაღესტნის პოლიციის მანქანა.[4] კოლონამ მიმართულება შეიცვალა და სოფელ პერვომაისკოეში გამაგრდა. აჯანყებულებმა მძევლების უმეტესობა სოფლის მეჩეთში და სკოლაში განათავსეს. უსეთის სახელმწიფო სააგენტოს „იტარ – ტასის“ ცნობით, დამატებით 100 მძევალი აიყვანეს სოფელში.
სოფელზე თავდასხმის დაწყების წინ, რუსეთის ოფიციალური პირები ამტკიცებდნენ, რომ აჯანყებულებმა საჯაროდ ჩამოახრჩვეს ექვსი ტყვე რუსი სამხედრო. მომდევნო სამი დღის განმავლობაში რუსეთის სპეცდანიშნულების რაზმებმა მთელი რიგი სამსახურებიდან, რომელთა რაოდენობა 500-მდე იყო და მათ ტანკები, ჯავშანტექნიკა და თავდასხმითი ვერტმფრენები უჭერდნენ მხარს, არაერთხელ სცადეს სოფელში შეღწევა, მაგრამ მათ მძიმე დანაკარგები მიიღეს.
მერვე ღამეს, მიუხედავად კულიკოვის მტკიცებისა, რომ უსაფრთხოების სამი რგოლი გარს შემოერტყა სოფელს, 1996 წლის 18 იანვარს გამთენიისას ჩეჩნები გაიქცნენ. თან წაიყვანეს 20 პოლიციელი მძევლად და რამდენიმე ათეული მშვიდობიანი მოქალაქე. საბოლოოდ, რუსეთის არმიამ არტილერიის დახმარებით სოფელი მთლიანად გაანდგურა. ბრძოლაში დაიღუპა 26 მძევალი და 200-ზე მეტი მებრძოლი ორივე მხრიდან.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Chechens threaten to kill remaining hostages CNN, January 11, 1996
- ↑ Chechens threaten to kill remaining hostages CNN, January 11, 1996
- ↑ Michael Specter, 10 Days That Shook Russia: Siege in the Caucasus Archived 2017-10-21 at the Wayback Machine, The New York Times, January 22, 1996
- ↑ Robert W. Schaefer, The Insurgency in Chechnya and the North Caucasus: From Gazavat to Jihad, page 138