ერაყის კომუნისტური პარტია
| ერაყის კომუნისტური პარტია | |
|---|---|
| არაბ. الحزب الشيوعي العراقي | |
 | |
| დევიზი ქართულად | "თავისუფალი ქვეყანა, ბედნიერი ხალხი" |
| ხელმძღვანელობა | |
| ლიდერი | ჰამიდ მაჯიდ მუსა (1991 წლიდან ) |
| ისტორია | |
| დაფუძნდა | 31 მარტი 1934 |
| პოზიციები | |
| იდეოლოგია | მარქსისზმ-ლენინიზმი |
| გასამხედროებული ფრთა | ალ-ანსარი (1979-1988) |
| ახალგაზრდული ფრთა | ერაყის დემოკრატიული ახალგაზრდობის ფედერაცია |
| შტაბ-ბინა |
ბაღდადი,  ერაყი |
ერაყის კომუნისტური პარტია (არაბ. الحزب الشيوعي العراقي; ჰიზბ აშ-შუიუი ალ - ირაკი)—კომუნისტური პარტია ერაყში.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პარტია დაარსდა 1934 წლის 31 მარტს მესოპოტამიაში 1920-იანი წლებიდან არსებული მარქსისტული ჯგუფებისა და წრეების გაერთიანების შედეგად. იმავე წელს ორგანიზაცია შეუერთდა კომინტერნს. დაარსების დღიდან ის უკანონოა.[1]
1944 წელს გაიმართა პირველი კონფერენცია, ხოლო 1945 წელს პარტიის პირველი ყრილობა. ყრილობაზე მიიღეს პროგრამა და წესდება და აირჩიეს ცენტრალური კომიტეტი იუსეფ სალმან იუსეფის (ფაჰედი) ხელმძღვანელობით. პარტია აწარმოებდა აქტიურ ბრძოლას ქვეყანაში ბრიტანული გავლენისა და ბრიტანელებთან თანამშრომლობის ნური საიდის მთავრობის წინააღმდეგ, რისთვისაც პარტიის წევრები ხელისუფლების მხრიდან რეპრესიებს განიცდიდნენ. 1947 წელს ფაჰედი და ცენტრალური კომიტეტის წევრები ზაქი ბასემი და ჰუსეინ ალ-შაბიბი დააპატიმრეს და 1949 წელს სიკვდილით დასაჯეს. 1954 წლის ივნისის არჩევნებში გაიმარჯვა ერთიანმა ეროვნულმა ფრონტმა, რომელშიც შედიოდნენ კომუნისტები (ერაყის კომუნისტური პარტია არ შედიოდა ფრონტის შემადგენლობაში, როგორც დამოუკიდებელი ორგანიზაცია).
პარტიის მე-2 კონფერენციაზე (1956 წ.) აირჩიეს ცენტრალური კომიტეტის ახალი შემადგენლობა სალამ ადილის (არ-რადა) ხელმძღვანელობით, ჯამალ ჰაიდარ ალ-ჰაიდარი გახდა პოლიტბიუროს წევრი; მიღებულ იქნა დოკუმენტი „პარტიის პოლიტიკური ხაზი ეროვნულ-განმათავისუფლებელ ბრძოლაში“. 1957 წელს პარტია გამოვიდა ერთიანი ეროვნული ერთიანობის ფრონტის შექმნის ინიციატივით, რომლის შემადგენლობასიც ერაყის კომუნისტური პარტია აქტიურად მონაწილეობდა 1958 წლის 14 ივლისის ანტიმონარქისტურ რევოლუციაში, რომელმაც დაარსა რესპუბლიკა ერაყში.[2]
რევოლუციის შემდეგ ქასემის მთავრობამ გააუქმა აკრძალვა ერაყის კომუნისტური პარტიის საქმიანობაზე, რის შედეგადაც ეს უკანასკნელი სწრაფად გადაიქცა მთავარ პოლიტიკურ ძალად. კომუნისტებმა დაამყარეს კავშირი ქურთისტანის დემოკრატიულ პარტიასთან, რომელთან ერთობლივადაც აწყობდნენ ანტისამთავრობო დემონსტრაციებს. ერაყის ქურთისტანი გახდა მათი ბაზა.
1959 წლის 5-6 მარტს, ერაყელი კომუნისტების მიერ მოსულში ორგანიზებული დიდი მშვიდობის ფესტივალის დასრულების შემდეგ, ბაასის მომხრეები პანარაბისტური ლოზუნგებით აჯანყდნენ. კომუნისტები წარმოადგენდნენ მთავარ ძალას, რომელმაც მოაწყო წინააღმდეგობა აჯანყებულებისთვის. 8 მარტს სამთავრობო ჯარებმა შეტევა დაიწყეს მოსულზე და მეორე დღეს კომუნისტების არმიამ და შეიარაღებულმა რაზმებმა ჩაახშეს აჯანყება.
ერაყის კომუნისტური პარტიის გავლენის გაზრდით შეშინებულმა ქასემის მთავრობამ პარტიის დევნა დაიწყო 1959 წლის მეორე ნახევარში და 1960 წლის თებერვალში აკრძალა მისი საქმიანობა. ამის მიუხედავად, მხოლოდ ჯოხებითა და თოხებით შეიარაღებულმა კომუნისტურმა შენაერთებმა დაუჭირეს მხარი ქასემს გადატრიალების დროს, რის გამოც ერაყის ლიდერი სიკვდილით დასაჯეს.
ბაასის მიერ ორგანიზებული 1963 წლის სახელმწიფო გადატრიალების და გენერალ აბდელ სალამ არეფის სამხედრო რეჟიმის ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ, მასობრივი ტერორი დაიწყო მემარცხენეებისა და კომუნისტების წინააღმდეგ. პარტიის ლიდერების უმეტესობა, სალამ ადილის მეთაურობით, განადგურდა, ათასობით კომუნისტი დააპატიმრეს. ამის მიუხედავად, 1967-1968 წლებში კომუნისტებმა მოახერხეს ამბოხებული მოძრაობის მოწყობა.[3]
ბაასის პარტიის მთავრობამ, რომელიც ხელისუფლებაში მოვიდა 1968 წლის ივლისში, განახლებული ხელმძღვანელობით, გაათავისუფლა კომუნისტები ციხებიდან და დამყარდა თანამშრომლობა კომუნისტურ პარტიასა და ბაასს შორის ერაყის პროგრესული ეროვნულ-პატრიოტული ფრონტის შესაქმნელად. 1972 წლის მაისში ერაყის კომპარტიის 2 წარმომადგენელი ოფიციალურად შეიყვანეს მთავრობაში, ამ დროს კომუნისტური პარტია ჯერ კიდევ არაოფიციალურ პოზიციაზე იყო. თუმცა, თანამშრომლობა ხანმოკლე იყო: 1977-1978 წლებში კომუნისტების წინააღმდეგ რეპრესიების განახლების შემდეგ, 1979 წლის აპრილში, კომუნისტმა მინისტრებმა დატოვეს მთავრობა, კომუნისტურმა პარტიამ შეწყვიტა თანამშრომლობა ეროვნულ ფრონტთან. 1979 წლის მაისში, პარტიის ხელმძღვანელობამ გადაწყვიტა და წასულიყო იატაკქვეშეთში. ისარგებლა რა კომუნისტების მოთხოვნით ქვეყანაში საგანგებო მდგომარეობის მოხსნისა და ეროვნული ასამბლეის არჩევნების ჩატარების შესახებ, ერაყის რევოლუციური სარდლობის საბჭომ აკრძალა კომპარტიის საქმიანობა მასობრივ ორგანიზაციებში. იმავე თვეში 30-ზე მეტი კომუნისტი და მათი მხარდამჭერი ს.ჰუსეინმა დაადანაშაულა ერაყის რევოლუციის ღალატში და ჯარში საკუთარი რგოლები შექმნაში და დახვრიტეს. კომუნისტური პარტიის ლიდერებმა ქვეყანა დატოვეს. ერაყში კომპარტიის დამარცხებით შეიქმნა ერთპარტიული სისტემა ბაასის პარტიის მონოპოლიით.[4]
1993 წელს ქურთმა კომუნისტებმა შექმნეს ქურთისტანის ნახევრად ავტონომიური კომუნისტური პარტია.
სადამ ჰუსეინის რეჟიმის ლიკვიდაციამდე წინა პერიოდში, კომპარტია ლეგალურად მოქმედებდა ერაყის ქურთისტანში და აწარმოებდა მიწისქვეშა ორგანიზაციულ მუშაობას ბაღდადში და ერაყის სხვა რეგიონებში. პარტია ეწინააღმდეგებოდა ომს, მაგრამ ასევე ეწინააღმდეგებოდა დიქტატორული რეჟიმის გაგრძელებას.
ჰუსეინის რეჟიმის დამხობისა და უცხოური ჯარების მიერ ერაყის ოკუპაციის შემდეგ, ერაყის კომუნისტური პარტია პოლიტიკურად თანაბარი დისტანციას იჭერს როგორც პროამერიკული ხელისუფლებისგან, ასევე ერაყის წინააღმდეგობისგან. კომუნისტური პარტია მიესალმა სადამ ჰუსეინის სიკვდილით დასჯას. ერაყის კომუნისტური პარტიის მდივანი ჰამიდ მაჯიდ მუსა ერაყის ეროვნული ასამბლეის წევრი გახდა.[5]
2005 წლის საპარლამენტო არჩევნებში ერაყის კომპარტია გახდა სახალხო კავშირის მთავარი ძალა, ზოგიერთ რეგიონში კომუნისტები ცალკე სიებით გავიდნენ. 2005 წლის დეკემბრის საპარლამენტო არჩევნებში კომუნისტები შევიდნენ ერაყის ეროვნულ სიაში, რომელმაც მიიღო ხმების 8% და პარლამენტში 25 ადგილი. რაიდ ჯაჰიდ ფაჰმი, კომუნისტური პარტიის მომავალი მდივანი 2016 წლიდან, გახდა მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების მინისტრი ნური ალ-მალიქის კაბინეტში.
2018 წლის არჩევნების შედეგების მიხედვით, პარლამენტში ყველაზე მეტი ადგილი (55) კომუნისტებისა და სადრიტების კოალიციამ (შიიტი მქადაგებელი მუქთადა ას-სადრის მხარდამჭერები) — მოიპოვა რეფორმების რევოლუციურმა ალიანსმა.[6]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Franzén, Johan (2011). Red Star over Iraq: Iraqi Communism Before Saddam დაარქივებული 2019-12-25 საიტზე Wayback Machine. . ISBN 9781849041010.
- ↑ Tareekh al-Iraq - Sheikh Qasim al Nuami, Pages 65-66
- ↑ "Iraq - The Iraqi Communists and Baathist Iraq". countrystudies.us.
- ↑ Ali Abel Sadah (24 April 2013). "Maliki Falls Short of Majority In Early Election Returns". Al-Monitor. Retrieved 28 April 2013.
- ↑ Shafaaq. "First female Communist elected in Iraq's holiest city calls for 'social justice'". Shafaq. Retrieved 19 May 2018.
- ↑ "Statement of the Central Committee of the Iraqi Communist Party: No Participation in Elections that is not Gateway to Desired Change". www.iraqicp.com. Retrieved 13 February 2022.