გროზნოს ბრძოლა (1994 წლის ნოემბერი)
| 1994 წლის ნოემბრის გროზნოს ბრძოლა | |||
|---|---|---|---|
| თარიღი | 26 ნოემბერი, 1994 წელი | ||
| მდებარეობა |
გროზნო ჩეჩნეთი | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
1994 წლის ნოემბრის გროზნოს ბრძოლა — რუსეთის სადაზვერვო სამსახურების ფარული მცდელობა სეპარატისტული ჩეჩნეთის მთავრობის ჯოხარ დუდაევის განდევნის და ჩეჩნეთის დედაქალაქ გროზნოს ჩამორთმევის მიზნით. თავდასხმა განხორციელდა ოპოზიციის დროებითი საბჭოს შეიარაღებული ფორმირებების მიერ, უმარ ავთურხანოვის მეთაურობით, რუსეთის ფედერაციის ჯავშანმანქანებისა და საჰაერო ხომალდების ფარული მხარდაჭერით, 1994 წლის 26 ნოემბერს. პირველი 10 საათის შემდეგ საბრძოლო მოქმედებები შეჩერდა, იჩკერიის ჩეჩნეთის რესპუბლიკამ კი გადამწყვეტად მოიგერია თავდასხმა.
რუსეთის მთავრობამ ოფიციალურად უარყო სამხედრო მონაწილეობა ოპერაციაში, მაგრამ ღიად დაუჭირა მხარი დროებით საბჭოს.[1] შეტევა უშედეგოდ დასრულდა, 70 რუსი ჯარისკაცი შეიპყრეს. დუდაევი ემუქრებოდა რუსი პატიმრების სიკვდილით დასჯის მცდელობას, რომლითაც რუსეთი მათ მონაწილებას დაადასტურებდა. ამის გამო მოსკოვის მთავრობამ მოითხოვა იჩქერიის შეიარაღებული ძალების მიერ ტყვეების განთავისუფლება და 48 საათის განმავლობაში დანებება. ინციდენტმა გამოიწვია ფართომასშტაბიანი სამხედრო შეჭრა რესპუბლიკაში, რომელიც დაიწყო 1994 წლის დეკემბერში.
წინაპირობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1994 წლის ზაფხულში ფსკ-მ (ყოფილი კგბ და მომავალი ფსბ) დაიწყო აქტიური თანამშრომლობა ჩეჩნეთის შიდა ოპოზიციის ლიდერებთან დუდაევის წინააღმდეგ, და გერთიანდნენ ჩეჩნეთის რესპუბლიკის დროებითი საბჭოს შემადგენლობაში. უმარ ავთურხანოვის და ბესლან განტემიროვის (გროზნოს ყოფილი მერი) ძალებმა მოსკოვიდან მიიღეს არა მხოლოდ ფული, არამედ წვრთნა და იარაღი, მათ შორის მძიმე იარაღი. აგვისტოსა და სექტემბრის თვეებში დაიწყო ომი ოპოზიციასა და დუდაევის ძალებს შორის. ამ დროისთვის ოპოზიციამ შეიქმნა კარგად შეიარაღებული ძალა რამდენიმე ასეული კაცით, აღჭურვილი ჯავშანტექნიკით და რუსული ავიაციის ფარული მხარდაჭერით. რუსთა ვერტმფრენები მოქმედებდნენ მოზდოკის საჰაერო ბაზიდან, ჩრდილოეთ ოსეთის რესპუბლიკიდან. ამ სამხედრო კამპანიამ გროზნომდე მიაღწია 15–16 ოქტომბერს, როდესაც განტამიროვის მილიციამ და რუსლან ლაბაზანოვმა წარუმატებლად სცადეს ქალაქის ერთობლივად აღება. [2]
ავტურხანოვმა და განტემიროვმა, რომლებიც მაშინ შეუერთდნენ თავიანთ მილიციას, მიიღეს ყველა იარაღი, ინსტრუქტორი, ტრენინგი და მედიის მხარდაჭერა, რაც მათ მოითხოვეს და საფუძველი ჩაუყარეს საბოლოო შეტევას. ოქტომბერში რუსეთის თავდაცვის მინისტრმა გენერალმა პაველ გრაჩოვმა ბრძანა რუსეთის ფედერაციის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის მთავარი ოპერაციული დირექტორატის სპეციალური დანიშნულების რაზმის შექმნა, რომელსაც ხელმძღვანელობენ მთავარი ოპერაციების დირექტორატის უფროსის მოადგილე ანატოლი კვაშნინი და გენერალი ლეონტი შევცოვი.მოსკოვის სამხედრო ოლქში რუსეთის ელიტური ფორმირებების აქტიური მოვალეობის სატანკო ეკიპაჟის წევრები, ისევე როგორც სხვა რუსი პერსონალი, მაგალითად, 18 ვერტმფრენის ეკიპაჟის წევრი ჩრდილო კავკასიის სამხედრო ოლქიდან, დაიქირავეს, ყალბი საბუთები მისცეს და ჩეჩნეთში გაგზავნეს. რუსეთის სპეცსამსახურებმა დამატებით გამოყო 50-მდე მძიმე ტექნიკა. დაკომპლექტების საკითხებში (რუსული ტანკის მეთაურებს გადატრიალებაში მონაწილეობის მისაღებად 1500 აშშ დოლარის ექვივალენტი შესთავაზეს) და იარაღის გადაცემაში მონაწილეობდა FSK– ის დირექტორის მოადგილე, რომელიც კავკასიის მეთვალყურეობას ევალებოდა,[3] გენერალი სერგეი სტეპაშინი (ჩეჩნეთში მისი ელჩი იყო FSK პოლკოვნიკი ხრომჩენკო) და რუსეთის მინისტრის მოადგილე ეროვნების საკითხებში, გენერალი ალექსანდრე კოტენკოვი, აგრეთვე მისი უშუალო უფროსი, ნიკოლაი ეგოროვი.
დანაკარგები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დასავლური წყაროების თანახმად, 300-ზე მეტი ადამიანი გარდაიცვალა, თავდამსხმელებმა კი მანქანების უმეტესობა დაკარგეს. გარდა ამისა, გავრცელებული ინფორმაციით, ოთხი რუსული ვერტმფრენი და ერთი სუხოი სუ -25 მფრინავი საჰაერო ხომალდი ჩამოაგდეს. Human Rights Watch- ისა და Armour- ის მიერ მოყვანილი მონაცემების თანახმად, 70- დან 120-მდე[4] რუსი სამხედრო პერსონალი ტყვედ ჩავარდა. დუდაევის ერთგულებმა განაცხადეს, რომ 350 თავდამსხმელი მოკლა, განადგურდა 20-მდე ტანკი და ოთხი-ხუთი შეიპყრო მას შემდეგ, რაც ეკიპაჟები დანებდნენ ან გაიქცნენ. კავკაზის ცენტრის მიერ 2010 წლის დათვლის მიხედვით განადგურდა 20 ტანკი, 23 ჯავშანტრანსპორტიორი და 18 ქვეითი საბრძოლო მანქანა; შეიპყრეს სამი ტანკი, რვა APC და ოთხი IFV; მოკლეს 300–450 ოპოზიციური მილიცია და 70 რუსი დაქირავებული პირი; ასობით ადამიანი დაიჭრა; ხოლო 150–200 ტყვედ ჩავარდა, მათ შორის იყვნენ გვარდიის სამმართველოების ტამანსკაია და კანტემიროვსკაია.[5]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ "Moscow-backed Chechen opposition launches attack on capital". The Guardian. 26 November 1994.Archived from the original on 23 August 2013. Retrieved 10 December 2017.
- ↑ Война в Чечне – Хроника войны (in Russian)
- ↑ Десять лет позорному штурму Грозного დაარქივებული 2012-07-07 საიტზე Wayback Machine. Archived 7 July 2012 at the Wayback Machine (in Russian)
- ↑ Red Dawn in Chechnya: A Campaign Chronicle, Armor, March–April 1995.
- ↑ Tank armada of Russian troops defeated in Grozny (Jokhar) on 26 November 1994 - Kavkazcenter.com.