აზერბაიჯანის რესპუბლიკის გენერალური პროკურატურა

აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პროკურატურა (აზერ. Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu) — ერთიანი ცენტრალიზებული ორგანო, რომელიც ეფუძნება აზერბაიჯანის რესპუბლიკის გენერალურ პროკურორს. აზერბაიჯანის რესპუბლიკის კონსტიტუციის 133-ე მუხლის თანახმად, პროკურატურა, კანონის შესაბამისად, ახორციელებს კონტროლს კანონის განხორციელებაზე, ასევე კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში, ხსნის სისხლის სამართლის საქმეებს, ატარებს გამოძიებასა და სასამართლო გადაწყვეტილებას აპროტესტებს^[1].

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1918 წლის 18 ოქტომბერს, აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკის დამოუკიდებლობის პირველ წელს, მინისტრთა საბჭომ მიიღო დებულება აზერბაიჯანის სასამართლო პალატის შესახებ. ადრ-ს გენერალური პროკურორები და ამავე დროს იუსტიციის მინისტრები იყვნენ: ფატალი ხან ხოისკი, ხალილ ბეი ხასმამედოვი, ა. საფიკურდსკი და თეიმურ ბეგ მაინსკი. ადრ-ის სასამართლო პალატის შემადგენლობაში შედიოდნენ ბაქოას და განჯის სასამართლოების პროკურატურის წარმომადგენლები.

1920 წლის 28 აპრილს აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკის დაშლის შემდეგ, გენერალური პროკურატურა, ისევე როგორც ყველა სხვა ორგანო, გაუქმდა^[2].

1922 წლის 11 ივლისს მიღებულ იქნა დეკრეტი „აზერბაიჯანის სსრ-ის სახელმწიფო პროკურატურის შესახებ“ და ამით შეიქმნა საბჭოთა პროკურატურა. ბაქოს კომუნის პერიოდში სახალხო იუსტიციის კომისრები იყვნენ ალი ჰეიდარ ყარაევი, ს.ჩივანოვი, ბ. ველიბეილი, გ. გაჯიევი, უ. მამედოვი, რომლებიც აგრეთვე იყვნენ გენერალური პროკურორები.

1936 წელს აზერბაიჯანის სსრ-ის პროკურატურა გამოვიდა იუსტიციის სახალხო კომისარიატის დაქვემდებარებიდან და ექვემდებარებოდა მხოლოდ სსრკ-ს პროკურატურას, და დაიწყო თითქმის დამოუკიდებელი საქმიანობა.

1955 წელს, 24 მაისს მიღებული იქნა სსრკ-ს პროკურატურის ზედამხედველობის შესახებ დებულება, რომელიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა პროკურატურის სისტემის განვითარებაში.

1979 წლის 30 ნოემბერს მიღებულ იქნა სსრკ-ს კანონი „პროკურატურის შესახებ“, რომელიც ასრულებდა ქარტიის როლსა და ამ კანონის საფუძველზე ხორციელდებოდა პროკურატურის საქმიანობა.

1991 წელს აზერბაიჯანმა დამოუკიდებლობა მოიპოვა, თუმცა ადრეულ წლებში იგი სუსტი იყო და როგორც ცნობილია არ იყო ერთიანი სასამართლო სისტემა.

1999 წლის 7 დეკემბერს მიღებულ იქნა კანონი „პროკურატურის შესახებ“, რომელშიც ყველა დებულება აისახა^[3].

გენერალური პროკურორი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გენერალური პროკურატურის უფროსი გენერალური პროკურორია.

გენერალური პროკურორი შეიძლება გახდეს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის მოქალაქე, რომელმაც მიაღწია 30 წელს, რომელსაც აქვს უმაღლესი იურიდიული განათლება, აქვს უფლება მონაწილეობა მიიღოს არჩევნებში, თავისუფლად ფლობს სახელმწიფო ენას.

გენერალური პროკურორს არ შეუძლია ჩაერთოს სხვა საქმიანობაში (მაგ., სამეწარმეო, კომერციული ან სხვა ანაზღაურებად საქმიანობაში), გარდა სამეცნიერო, პედაგოგიური და შემოქმედებითისა.

გენერალური პროკურატურის მეთაურს თანამდებობაზე ნიშნავს და თანამდებობიდან ათავისუფლებს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტი აზერბაიჯანის მილი მეჯლისის თანხმობით. ხოლო მის მოადგილეებს წარადგენს გენერალური პროკურორი და მათ თანანმდებობაზე ნიშნავს და ათავისუფლებს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტი.

სხვა ტერიტორიული და სპეციალიზებული პროკურორები ინიშნებიან და თანამდებობიდან თავისუფლდებიან აზერბაიჯანის რესპუბლიკის გენერალური პროკურორის მიერ აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტთან სავალდებულო შეთანხმების საფუძველზე.

გენერალური პროკურორის უფლებამოსილებაში შედის პროკურატურის საქმიანობის ორგანიზება, პროკურატურის შექმნის ან ლიკვიდაციის წინადადებების წარდგენა, პროკურატურის სხვა უწყებების სტრუქტურების დამტკიცება; აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პროკურატურის კოლეგიის, სამხედრო პროკურატურის, ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკისა და ასევე სხვა პროკურატურების მოწვევა; საერთაშორისო ხელშეკრულებების დადება სხვა ქვეყნების სამართალდამცავ ორგანოებთან და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ა.შ.

გენერალური პროკურორის მოვალეობა ასევე მოიცავს ეროვნული კრებისა და აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის ინფორმირებას პროკურატურის საქმიანობის შესახებ.

გენერალურ პროკურატურაში მოქმედებს სამეცნიერო-საკონსულტაციო საბჭო, რომლის შემადგენლობას ამტკიცებს გენერალური პროკურორი.

გენერალური პროკურატურის კოლეგია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გენერალური პროკურატურის საკონსულტაციო ორგანოა კოლეგიუმი, რომელსაც ხელმძღვანელობს გენერალური პროკურორი. გენერალური პროკურორის გარდა, კოლეგიაში შედიან გენერალური პროკურორის მოადგილეები.

გენერალური პროკურატურის საკონსულტაციო ორგანოს სხდომებს იწვევს გენერალური პროკურორი. შეხვედრა განიხილავს პროკურატურის საქმიანობას, დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლას, აქტებისა და ბრძანების პროექტებს, აგრეთვე სხვა მნიშვნელოვან დოკუმენტებს. კენჭისყრის ჩატარებისას კოლეგიუმის ყველა წევრი თანაბარი უფლებებით სარგებლობს.

სტრუქტურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გენერალური პროკურატურის მიერ კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის სამსახური;
მძიმე დანაშაულთა გამოძიების სამსახური;
საგამოძიებო კონტროლის სამსახური პროკურატურაში;
შინაგან საქმეთა სამინისტროს საგამოძიებო და ოპერატიული საგამოძიებო ორგანოების საქმიანობის შესახებ კანონთა აღსრულების კონტროლის სამსახური;
გადასახადებისა და იუსტიციის სამინისტროების საგამოძიებო და ოპერატიული-სამძებრო ორგანოების საქმიანობისა და სახელმწიფო საბაჟო კომიტეტის საქმიანობის შესახებ კანონთა აღსრულების კონტროლის სამსახური;
საგანგებო სიტუაციების, უსაფრთხოების სამსახურისა და სასაზღვრო სამსახურის სამინისტროს საგამოძიებო და ოპერატიული საგამოძიებო ორგანოების საქმიანობის შესახებ კანონთა აღსრულების კონტროლის მექანიზმი;
სახელმწიფო დანაშაულის დაცვის სამსახური;
განაცხადების განხილვის სამსახური;
ორგანიზაციული და ანალიტიკური განყოფილება;
კადრების განყოფილება;
საერთაშორისო ურთიერთობების დეპარტამენტი;
სამართლებრივი დახმარებისა და ინფორმაციის სამსახური;
საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების დეპარტამენტი;
კვლევითი და სასწავლო ცენტრი;
პრეს-სამსახური;
მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფის განყოფილება^[4].