იხილეთ წყარო გვერდისთვის შაქის ხანების სასახლე

{{ინფოდაფა მონუმენტი
|მონუმენტის სახელი   = შაქის ხანების სასახლე
|მშობლიური სახელი   = Şəki xan sarayı
|სურათი            = 032palaceseki.jpg
|სურათის ზომა           = 250პქ
|წარწერა            = 
|კოორდინატები      = {{Coord|41.204475|N|47.197591|E}}
|მდებარეობა        = [[შაქი (აზერბაიჯანი)|შაქი]], {{დროშა|აზერბაიჯანი}}
|არქიტექტორი =ჰადალი (ჰაჯი) ზეინალ აბდინი [[შირაზი]]დან
|მოქანდაკე =
|ტიპი              =სასახლე
|მასალა            =
|სიგრძე            =
|სიგანე            =
|სიმაღლე          =10 მ
|დაწყება           =1790
|დასრულება        = 1797
|გახსნა             =
|თარიღდება  = 
|მდგომარეობა =
|მიძღვნილია        =მუჰამედ-ჰასან ხანი
|რუკის სურათი      = 
|რუკის ტექსტი      = 
|რუკის სიგანე     = 
|რელიეფი        =
|latd  = |latm  = |lats  = |latNS  = 
|longd = |longm = |longs = |longEW = 
|lat             = 
|long            = 
|ექსტრა           =
}}

'''შაქის ხანების სასახლე'''  ({{lang-az|Şəki xan sarayı}}) — [[შაქის სახანო|შაქის ხანების]] ყოფილი რეზიდენცია, რომელიც მდებარეობს [[აზერბაიჯანი]]ს ქალაქ [[შაქი (ქალაქი)|შაქიში]], დღეისთვის სასახლე მუზეუმია. ისტორიული და კულტურული მნიშვნელობის მსოფლიო ძეგლი, რომელიც შედის [[იუხარი-ბაში]]ს სახელმწიფო ისტორიულ-არქიტექტურული ნაკრძალის შემადგენლობაში.<ref>Т. А. Ханларов // Архитектура Советского Азербайджана // Стройиздат // 1972 // გვ.56</ref> სასახლის შენობა, რომელიც [[XVIII საუკუნე]]ში სპარსულ სტილშია აშენებული,<ref name="Radó"/><ref name="Британника1911"/> მდებარეობს ქალაქის ამაღლებულ ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში და შემოღობილია ციხესიმაგრის კედლებით.

სასახლე, სიგრძით 30 მეტრი, შედგება ორი სართულისგან, საერთო ფართობით 300 მ², აქვს 6 ოთახი, 4 კორიდორი და 2 შუშის აივანი. სასახლის ფასადი მოხატულია სიუჟეტიანი ნახატებით, რომელიც ასახავს ნადირობის და ბრძოლის სცენებს, ასევე გეომეტრიული და მცენარეული მოხატულობით. ცენტრში განთავსებულია დიდი ფანჯარა-ვიტრაჟი, ფერადი შუშის მოზაიკისგან. სასახლის ფანჯრები შედგენილია ფერადი შუშის ნამსხვრებისგან.

სასახლე, თავისი განუმეორებელი სახით და ხალხური ხელობის არქიტექტურით, ითვლება XVIII საუკუნის<ref>[Народы Кавказа: этнографические очерки //
 Институт этнографии имени Н.Н. Миклухо-Маклая // Под ред. М. О. Косвена // Издательство Академии наук СССР // 1960 // გვ. 178</ref> სასახლის არქიტექტურის საუკეთესო ნიმუშად კავკასიასა და ისლამურ აღმოსავლეთში.<ref>[George St. George. // Russia // Batsford // 1973 // გვ. 190</ref> ქალაქის ისტორიულ ნაწილთან ერთად, სასახლე [[იუნესკო]]ს [[იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები აზერბაიჯანში|მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების]] წევრობის კანდიდატია.<ref name="unesco">{{cite web | url = http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1576/ | title = Sheki, the Khan's Palace | date = 2001 | publisher = [[იუნესკო]]ს ოფიციალური გვერდი. | lang = en | archiveurl = https://www.webcitation.org/67gCtOQJ9?url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1576/ | archivedate = 2012-05-15 | accessdate = 2017-07-29 }}</ref>

== ისტორია ==
ცნობილია, რომ სასახლე [[XVIII საუკუნე]]ში აშენდა.<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/es/64958/%D0%A8%D0%B5%D0%BA%D0%B8 Шеки // 2009]</ref><ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/328182 Шеки // Большой Энциклопедический словарь // 2000]</ref><ref>Азербайджанская Советская Социалистическая Республика // Под ред. Введенского Б. А. // Малая советская энциклопедия // Большая советская энциклопедия // 1958 // том 1 // გვ. 179</ref> შანდორ რადო აღნიშნავდა, რომ სასახლე 1760 წელს, ჰუსეინ ხანის მიერ აშენდა, ხოლო მალევე გადაკეთდა.<ref name="Radó">Sándor Radó // Guide-book to the Soviet Union// Neuer deutscher verlag // 1928 // გვ. 756</ref> ხელოვნების ენციკლოპედია სასახლეს 1761—1762 წლებს მიაკუთვნებს.<ref name="Художественная энциклопедия">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_pictures/3703/%D0%A8%D0%B5%D0%BA%D0%B8 Под ред. В. М. Полевого // Популярная художественная энциклопедия // Советская энциклопедия // 1986]</ref> [[აზერბაიჯანული საბჭოთა ენციკლოპედია]]ც სასახლეს მიაკუთვნებს XVIII საუკუნის 60-იან წლებს და აღნიშნავს, რომ იგი აშენდა ჰუსეინ ხან მუშტაგის მიერ.<ref name="АСЭ">[[აზერბაიჯანული საბჭოთა ენციკლოპედია]] // Шәки Ханларынын Сарајы // Под ред. Дж. Кулиева // Главная редакция Азербайджанской советской энциклопедии // 1987 // ტომი 10 // გვ. 502-503</ref>

[[ფაილი:Фасад ханского дворца в Нухе.jpg|thumb|left|300px|სასახლის ფასადი, XIX დასასრული — XX დასაწყისი]]
[[ბროკჰაუზისა და ეფრონის ენციკლოპედიური ლექსიკონი|ესბე-ში]] აღნიშნულია, რომ სასახლე და ციხესიმაგრე ერთდროულად, 1765 წელს აშენებულია.<ref name="ЭСБЕ"/> 1890 წლის გამოცემული [[ენციკლოპედია ბრიტანიკა|ბრიტანიკა]] წერს, რომ 1765 წელს აშენდა ციხესიმაგრე, ხოლო სასახლე ცოტა მოგვიანებით აშენდა.<ref name="Британника">[http://www.libraryindex.com/encyclopedia/pages/cpxlexskp9/nukha-town-government.html Nukha// The Encyclopaedia Britannica: a dictionary of arts, sciences and general literature]</ref> 1911 წლის გამოცემის ბრიტანიკა აღნიშნავს, რომ ეს თარიღი — 1790 წელია.<ref name="Британника1911">Nukha // The Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information // 1911 // ტომი 19 // გვ. 846</ref> კოსტანტინოვი სტატია „ნუხა“-ში წერდა, რომ სასახლე ასევე 1790 წელს აშენდა. მაგრამ იმავე წელს, ამ თარიღია საწინააღმდეგოდ, კონსტანტინოვმა აღნიშნა, რომ მონუმენტი 1797 წელს, მამედ-ჰასან ხანის მიერ აშენდა.<ref name="Рзаев"/> რუსი ეთნოგრაფი ი. ლ. სეგალი ასევე აღნიშნავდა, რომ სასახლე 1797 წელს, მამედ-ჰასან ხანის დროს აშენდა, რომელიც მას 32 ათას ოქროს ფულად დაუჯდა, რითაც სახაკანოს მთელი ხაზინა დაცარიელდა.<ref name="Сегаль" /> იგი ასევე აღნიშნავდა, რომ სასახლის აშენებიდან მალევე, სპარსი შაჰის მუსტაფა-აგოიუს წყევლით, მამედ-ჰასან ხანი დაბრმავდა. თუმცა, ცნობილია, რომ ხანი 1795-1796 წლებში დაბრმავდა (1206 წელი [[ჰიჯრა (კალენდარი)|ჰიჯრათი]]).<ref name="Рзаев" />

უფრო გვიანი მკვლევარების მიხედვით, სასახლე [[შირაზი|შირაზელი]]<ref name="Искусство">Л. С. Бретеницкий, Б. В. Веймарн. // Искусство Азербайджана IV—XVIII веков // Искусство // 1976</ref><ref name="Историческая энциклопедия">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/12357/%D0%9D%D0%A3%D0%A5%D0%90 Нуха // Под ред. Е. М. Жукова // Советская историческая энциклопедия, Москва // Советская энциклопедия // 1973—1982]</ref> არქიტექტორ ჰადალი ზეინალ აბდინის მიერ, 1797 წელს აშენდა<ref name="Усейнов63"/><ref name="Мамед-заде">К. М. Мамед-заде // Строительное искусство Азербайджана // Баку // Элм // 1983</ref> (კონსტანტინოვის მიხედვით — „ჰაჯი ზეინალ აბდინი“,<ref name="Рзаев">Шэнэр Рзаев // Об истории Имарета Муштага в г. Шеки // Известия Академии наук Азербайджанской ССР // Издательство Академии наук Азербайджанской ССР // 1988 // номер 3 // გვ. 143</ref> ხოლო ი.ს. სეგალის მიხედვით — „ჰაჯი ზეინალ აბდული“).<ref name="Сегаль" /> არქიტექტურის ისტორიკოსის [[მიქაილ ჰუსეინოვი]]ს მიხედვით, სასახლის აშენების თარიღი შეზღუდულია 1762-დან 1797 წლამდე.<ref name="Усейнов63">[[მიქაილ ჰუსეინოვი]] // История архитектуры Азербайджана // Государственное издательство литературы по строительству, архитектуре и строительным материалам // 1963 // გვ. 314-316</ref> მან ასევე აღნიშნავს, რომ სასახლე მშენებლობა მამედ-ჰასან ხანის მიერ დასრულდა,<ref name="Усейнов51"/> რომელიც შაქის სახაკანოს დამაარსებლის, [[აჯი-ჩალაბი]]ს შვილიშვილია. მიქაელ ჰუსეინოვი აღნიშნავს, რომ ხანის სასახლეში „ძალიან მკვეთრად წარმოდგენილია XVIII საუკუნის სასახლეების დამახასიათებელი ნიშნები“.<ref name="Усейнов51">[[მიქაილ ჰუსეინოვი]] // Памятники азербайджанского зодчества // Государственное издательство архитектуры и градостроительства // 1951 // გვ. 76</ref>

[[ფაილი:Вид зала ханского двора в Нухе.jpg|301px|thumb|დარბაზის შიდა ხედი, XIX — XX საუკუნის დასაწყისი]]
სპარსული ხელნაწერის „მადეი-თარიხის“ მიხედვით (ხელნაწერის მიხედვით ავტორი სავარაუდოდ სალმან მუმთაზია), რომელიც 1979 წელს „[[აზერბაიჯანის ხელნაწერთა ინსტიტუტი|ფიზულის სახელობის ხელნაწერთა ინსტიტუტში]]“ გადათარგმნეს, სასახლის მშენებლობა 1204 წელს [[ჰიჯრა (კალენდარი)|ჰიჯრათი]] (1789-1790 წლები). ამავე ხელნაწერებში აღნიშნულია, რომ ჰიჯრათი 1204 წლის [[რამადანი]]ს თვეში (აპრილი — მაისი 1825 წელი), სასახლეში ხანძარი მოხდა.<ref name="Тагирзаде">[http://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxzaGVraXRhcml4aXxneDpiZTg2MTIzOTVhMmU3NDg Ədalət Tahirzadə // Şəkinin tarixi qaynaqlarda // Bakı // Master // 2005 // გვ. 215-224 (PDF 267-277)]</ref> ხელნაწერებში, სასახლე მოხსენიებულია, როგორც „დივანხანა“, რაც საქალაქო სასამართლოს შენობას გულისხმობს. იმის თაობაზე, რომ სასახლე, რომელიც ხანის საცხოვრებელი სახლი იყო და სასამართლოს შენობად გამოიყენებოდა, ასევე XIX საუკუნის რუსი ჟურნალისტი, ნიკოლაი ბერსენოვიც წერს.<ref name="Meyer">Nikolai Bersenow. // Skizzen aus Kaukasien. Nucha // Belletristische Blätter aus Russland. St. Petersburg // ტომი 2 // 1854 // გვ. 283</ref> ხშირად, სასახლე აღნიშნულია, როგორც ხანის საზაფხულო რეზიდენცია.<ref>Lloyd E. Hudman // Geography of Travel and Tourism // Cengage Learning // 2003 // გვ. 317</ref>

კომპლექსისგან, რომელიც აშენდა შაქის ციხესიმაგრში და რამდენიმე შენობისგან შემდგერი, დღემდე შემორჩა მარტო ორსართულიანი სასახლე.<ref name="АСЭ" /> სასახლის შენობა, აშენების მომენტიდან დღემდე, რამდენიმე რემონტი და გადაკეთება განიცადა, რაც სასახლის იერსახეზე სერიოზული გავლენა არ მოუხდენია.<ref name="Искусство" /> [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიის]] მიერ შაქის სახაკანოს შემოერთების შემდეგ, სასახლე ადგილობრივი ადმინისტრაციის მმართველობაში იყო და არაერთხელ გარემონტდა.<ref name="Сегаль" /> 1848—1851 წლებში, ჰუსეინ აღა მუშთაღის შვილიშვილის, პოეტ ქერიმ აღა ფათეჰის მონაწილეობით, სასახლის რესტავრაცია განხორციელდა.<ref name="АСЭ" />

1853 წელს შეადგინეს ციტადელის გეგმა, რომლის მიხედვით მასში განლაგებული იყო დიდი რაოდენობის სხვადასხვა ნაგებობები, ხანის ოჯახისა და დიდებულებისთვის.<ref name="Мамед-заде" /> ციხესიმაგრეში, სასახლის გარდა განლაგებული იყო კაზარმები, სახაზინო, ციხე და 1828 წელს მეჩეტისგან გადაკეთებული მართლმადიდებლური ეკლესია.<ref name="Сегаль" /> სასახლის თავდაპირველმა ფერწერამ, ღრმა შთაბეჭდილება მოახდინა მოგზაურებზე.<ref>Л. С. Бретаницкий (архитектура), Ю. А. Казиев, К. Д. Керимов (изобразительное и декоративно-прикладное искусство). // Искусство Азербайджана // История искусства народов СССР: в 9 томах // Изобразительное искусство // Под ред. Б. В. Веймарна // ტომი 5 // 1979 // გვ. 361</ref> სასახლე აღწერა [[ალექსანდრ დიუმა (უფროსი)|ალექსანდრ დიუმამ]], ალექსანდრ კორნილოვიჩმა, ანდრეი ფადეევმა, [[არნოლდ ზისერმანი|არნოლდ ზისერმანმა]], მასზე აღნიშნავდნენ [[ლევ ტოლსტოი]], ნიკოლაი რაევსკი, ილია ბერეზინი, [[ელიზე რეკლიუ]] და სხვები.

[[ფაილი:Aserbaidschan 1987 004.jpg|thumb|300px|left|ვიზიტორები სასახლე-მუზეუმში 1987 წელს]]
[[სსრკ|საბოთა პერიოდში]], „შაქის ხანების სასახლე“-მ მუზეუმის სტატუსი შეიძინა.<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/173577/%D0%A8%D0%B5%D0%BA%D0%B8 Шеки // Большая советская энциклопедия // Советская энциклопедия // 1969—1978.]</ref>

1991 წლის 25 აპრილს, ''აზრევკომის'' (''აზერბაიჯანის რევოლუციური კომიტეტი'') პლენუმმა ითათბირა „ხანის სასახლის რესტავრაციის შესახებ“ და მიიღო გადაწყვეტილება: „ხანის სასახლის რესტავრაცია აზრევკომის განკარგულების შესაბამისად რჩება ''ნარკომპროსომზე'' (''განათლების უწყება''). გამოიყოს კიდევ 25 მილიონი რუბლი ნარკომპროსომს ხანის სასახლის რესტავრაციისთვის შუშასა და ნუხაში“.<ref>Л. С. Бретаницкий // Зодчество Азербайджана XII-XV вв. и его место в архитектуре Переднего Востока // Наука // 1966 // გვ. 40</ref> 1939 წლის 13 მარტს, არქიტექტორმა პიოტრ ბარანოვსკიმ, არქიტექტურის საკავშირო აკადემიის ყრილობაზე, „ხანის სასახლის“ რესტავრაციის ანგარიში წარმოადგინა.<ref>Барановский П. Д. // Доклад на совещании комиссии при Всесоюзной Академии Архитектуры по рассмотрению проекта реставрации «Ханского Дворца» в г. Нухе Азерб. ССР от 13 марта 1939 г. Материалы по Имарету Муштага, папка № 2</ref>

1945 წელს, აღმოსავლეთმცოდნე და ხელოვნებადმცოდნე ლ.ს. ბრეტანიცკის მიერ, დაიწერა სადისერტაციო ნაშრომი სასახლეზე, რომლის დამთავრებისას, იგი ხელოვნების ისტორიკოს ბ.ვ. ვეიმარნს მიმართა, როგორც ხელოვნებადმცოდნეს, რომელიც გამოაქვეყნა სტატია სპეციალურად მიძღვნილი ამ თემას, როგორც წერს ვეიმარნი „XVIII საუკუნის აზერბაიჯანის განსაკუთრებულ არქიტექტურულ და მხატვრულ ძეგლს“.<ref>Б. В. Веймарн // Л. С. Бретаницкий — архитектуровед и искусствовед // Л. С. Бретаницкий. Художественное наследие Переднего Востока эпохи феодализма: избранные труды // Советский художник // 1988 // გვ. 7</ref>

1946 წელს, კონსტანტინოვი სტატიაში „ნუხა“ წერდა: „დიდებულია ეს სასახლე — სპარსი არქიტექტორის ფუფუნების და გემოვნების მწვერვალი, რომელიც აშენდა 1790 წელს შირაზელ ჰაჯი ზეინალ აბდინის მიერ“.<ref name="Рзаев"/>

1947 წელს, მწერალმა ნიკოლაი ტიხონოვმა, რომელმაც ქალაქს ესტუმრა, თავის ავტობიოგრაფიაში „ბილიკები და გზები“ აღწერს სასახლეს:
{{ციტატა|…ხანის სასახლის ფერწერა, ძალიან გამოცდილი და საოცარია ნიმუშების სხვადასხვა სიუხვით, კარგადაც შემონახულია, ეს ყველაფერი დაგვაჯერა ჩვენ, რომ ძველ ნუხაში ნამდვილად ყვაოდა ხელოვნება, აქ ესმოდათ პოეზიის და ფილოსოფიის.<ref>Николай Тихонов. Собрание сочинений // Художественная литература // 1974 // ტომი 6 // გვ. 33</ref><ref>Н. С. Тихонов. Собрание сочинений в семи томах // Художественная литература // 1985 // ტომი 3 // 32</ref>}}

გასული საუკუნის 50-იან წლებში,<ref>История Азербайджана // Институт истории АН АзССР // Под ред. И. А. Гусейнова // Издательство Академии наук Азербайджанской ССР // 1963 // ტომი 2 // გვ. 419</ref> სასახლეში სარესტავრაციო სამუშაოები ჩატარდა. მხატვარ-რესტავრატორის ი.ა. ბარანოვის სამუშაოზე ხელოვნებადმცოდნე ვ. ანტონოვი წერს, რომ „XVIII საუკუნის ნუხის ხანის სასახლის კედლის ფრესკული მოხატულობა, მის ხელში გამოცოცხალდა. გამოცოცხლდა მრავალფეროვანი საბრძოლო სცენები, რომელიც თითქოს მღელვარე აღმოსავლური დღესასწაული იყო“.<ref>В. Антонова // Искусный мастер // Искусство, Выпуск I // 1959 // გვ. 73</ref> 1955—1965 წლებში, ნ.გ. რზაევის პროექტის და ხელმძღვანელობით, ჩატარდა ფართო სარესტავრაციო სამუშაოები, ამ დროს სასახლეში მუშაობდნენ მხატვრი ფ. ჰაჯიევი და [[შებექე|მეშებექე]] ა. რასულოვი.<ref name="АСЭ" />

1968 წელს, ქალაქი ისტორიული ნაწილი სახელად „იუხარი ბაში“, სადაც მდებარეობს სასახლე, გამოცხადდა ისტორიულ-არქიტექტურულ დაცულ ტერიტორიად.<ref name="unesco" />

2001 წლის 24 ოქტომბერს, სასახლე, ქალაქის ისტორიულ ნაწილთან ერთად, [[იუნესკო]]ს [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიო მემკვიდრეობის]] ნუსხაში შეტანის კანდიდატად წარდგა.<ref name="unesco" /> 2002 წლის სექტემბერში, პროექტ „კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა“-ის ფარგლებში, სასახლის რესტავრაცია დაიწყო.<ref>{{cite web| author = [[ინტერფაქსი]].| url = http://www.museum.ru/N14172| title = Реставрация памятников архитектуры в Азербайджане| date = 11 августа 2003| publisher = museum.ru| lang = | archiveurl = https://www.webcitation.org/68C2Lhv1w?url=http://www.museum.ru/N14172| archivedate = 2012-06-05| accessdate = 2017-08-12}}</ref> 2010 წლის 1 აგვისტოს, იუნესკოს გენერალური დირექტორი [[ირინა ბოკოვა]], აზერბაიჯანში ოფიციალური ვიზიტის ფარგლებში, ქალაქ შაქიშიც ჩავიდა და შაქის ხანების სასახლეც მოინახულა.<ref>{{cite web| url = http://www.azembassy.org.tr/index.php?options=content&id=87| title = UNESCO Chairs at Azerbaijan Universities| date = 2010| publisher = Официальный сайт Посольства Азербайджанской Республики в Анкаре.| lang = en| archiveurl = https://www.webcitation.org/68C2MupyA?url=http://www.azembassy.org.tr/index.php?options=content| archivedate = 2012-06-05| accessdate = 2017-08-12}}</ref>

2012 წლის 4 ივლისს, ქალაქ შაქიში სასახლის 250 წლიანი იუბილე აღნიშნეს. ღონისძიებას 30-მდე ქვეყნის საელჩოს და საერთაშორისო ორგანიზაციის წარმომადგენელი, მეცნიერების ცნობილი წარმომადგენლები და [[აზერბაიჯანის მილი მეჯლისი]]ს დეპუტატები ესწრებოდნენ.<ref>AzərTAc. // Şəki xanları sarayının 250 illik yubileyi böyük təntənələrlə qeyd olunmuşdur // «Xalq qəzeti» // 5 июля 2012 {{ref-az}}</ref>

== ისტორიული ცნობები სასახლეზე ==
სასახლის არქიტექტურის საერთო აღწერა გვხდება საქართველოში მყოფი მთავარსარდლის, [[ალექსი ერმოლოვი]]ს ბრძანებით და [[თედორე ახვერდოვი]]ს შესრულებით, 1819 წელს შედგენილ „შაქის პროვინციის აღწერაში“ ([[თბილისი|ტიფლისი]], 1866). ამ აღწერის შედარებისას, შეიძლება გავიგოთ რიგი ძველი შენობების დანიშნულებას.<ref name="Усейнов63"/> 1826 წელს, აქ მყოფი გენერალი ნ.ნ. რაევსკი წერდა: „...იქ არის იმ მხარის ძველი ხანების სასახლე, რომელიც ძალიან ლამაზია და რომელზეც [[ხანის სასახლე (ბახჩისარაი)|ბახჩისარაის ხანის სასახლე]] მარტო სუსტ წარმოდგენას გვაძლევს...“.<ref>Р. М. Эфендизаде. // Архитектура Советского Азербайджана // Стройиздат // 1986 // გვ. 34 <blockquote>{{oq|ru|Побывавший в этих краях друг А. С. Пушкина генерал Н. Н. Раевский в 1826 г. писал своим родным: «Я нахожусь в лагере, … 1769 от Нухи, столицы Шекинского ханства… Страна, которую я проезжаю, восхитительна, наш лагерь стоит в лесу граната, тамарисков, чинар… Нуха чудесна, это Бахчисарай на высшей ступени. В ней 14 000 жителей, 3000 домов и живописное расположение у подножья Дагестанских гор. Там имеется дворец прежних ханов этого края, который очень красив и о котором Бахчисарайский дворец даёт только слабое представление…»}}</blockquote></ref>

[[ფაილი:Sheki dvoretc rospisi az.jpg|thumb|300px|''„…კარნიზზე, რომელიც მათ აკავშირებს, ფერწერა: [[შაქის სახანო|ხანის]] გმირობების ნახატები…“'' — ა. კორნილოვიჩი<ref name="Корнилович"/>]]
1834 წლის აგვისტოს დასაწყისში, დეკაბრისტი ა. კორნილოვიჩმა, რომელიც ესტუმრა ქალაქს, თავის ძმას წერილი გაგზავნა. წერილში აღნიშნავდა, რომ 1828 წლამდე შაქის ოლქს თავისი ხანი ჰყავდა. იგი ასე აღწერს სასახლეს:
{{ციტატა|ნუხაში, მთავარ ქალაქში, ციხესიმაგრეში ვნახე მათი სასახლე, რომელიც ახლა საადმინისტრაციო ადგილად გადაიქცა. რამდენიმე კიბე მაღალ ვერანდაზე ფართო, ოთხკუთხა ეზოში მიჰყავს, რომელიც ბაღითაა დაკავებული: მაღალი თექვსმეტი იტალიური ალვის ხე, რომელიც სიმეტრიულად განლაგებულია, ყოფს ეზოს ოთხ ნაწილად. ბაღის გვერდებზე ფლიგელებია (პატარა საცხოვრებელი შენობა) განლაგებული, სადაც ცხოვრობდნენ მოსამსახურები, ხანის მეუღლეები, მათი მოსამსახურები და სხვები. მის უკან 1,5 მეტრის სიმაღლის ბაქანია, რაზეც ბასეინი და სამი შადრევანია, გარშემორტყმული ორი დიდი და ლამაზი [[ჭადარი]]ს ხით, და ამ ბაქანზეა თვითონ სასახლე. იგი დავიწყებულია, თუმცა მაინც აოცებს გამვლელს თავისი დიდებულობით. მე ვიწრო, ბნელი ქვის კიბეთი (საერთოდ, ყველგან აზიაში კიბეები თავისებურია) ავედი მაღალ საძინებელში, რომელიც სულ ყვავილებითაა მოხატული. მარჯვნივ და მარცხვნივ ოთახებია, სადაც კედლების მაგიერ კაკლის ხისგან დამზადებული ჩარჩოებია, წვრილი ხელობის მოხატულობით და ამ მოხატულობაში, ყველა ფერის მინებია: ლურჯი, ცისფერი, ყვითელი და წითელი. ოთახები (სიმაღლეში ჩვენი მთავარი შტაბის დარბაზის ხელა), კედლები და გუმბათი, როგორც მე ზემოთ ვთქვი, სულ ფერად მინებშია.<ref name="Корнилович">А. О. Корнилович. Сочинения и письма // Издательство Академии наук СССР // 1957 // გვ. 410</ref>}}

[[ფაილი:Khan's Palace of Shaki 1920s.jpg|thumb|left|300px|სასახლის ფასადი 1920-იან წლებში]]
1846 წელს, ამიერკავკასიაში მსახური ანდრეი ფადეევი თავის მოგონებებში ქალაქის აღწერისას სასახლეზეც წერდა, მის გარე და შიდა მოპირკეთებაზე, ორნამენტებზე, ბარელიეფებსა და აღმოსავლურ ფერწერაზე: „საკმაოდ მკაფიოდ შემონახული, სპარსი მხედრების სურათებით და აზიური ბრძოლებით“.<ref>А. М. Фадеев. // Воспоминания // Одесса // 1897 // გვ. 99</ref> 1849 წელს ნუხას (1968 წლამდე ქალაქის ოფიციალური სახელი) მწერალი არნოლდ ზისერმანი ეწვია. ქალაქის აღწერისას მწერალი სასახლესაც წერსახსენებს. იგი აღნიშნავს, რომ მარმარილოს შადრევნები, გარშემორტყმული მტირალა ტირიფებით, ფერადი მინებით, ნაძერწი სამკაულები ბუხრებზე, ჩუქურთმები კარებსა და ფანჯრების ჩარჩოებზე „გვახსენებს ხანის ფუფუნებასა და სასახლის ძველ დიდებულებას“.<ref>А. Л. Зиссерман. // Десять лет на Кавказе // Санкт-Петербург // Современник // Типография Эдуарда Праца // 1854 // ტომი 48 // გვ. 17</ref>

[[ფაილი:Sarabski in Khan's Palace of Shaki 1934.jpg|thumb|230px|[[ჰუსეინყული სარაბსკი]] (მარცხვნივ) სასახლის შესავლელში. 1934 წელი]]
სასახლე აღნიშნული იყო ი.ნ. ბერეზინის მიერ, 1850 წელს გამოცემულ წიგნში „მოგზაურობა დაღესტანსა და ამიერკავკასიაში“.<ref>{{წიგნი|ავტორი =И. Н. Березин |ნაწილი = |სათაური=Путешествие по Дагестану и Закавказью |ორიგინალი = |ბმული = |პასუხისმგებელი = |გამოცემა =მე-2 |ადგილი =ყაზანი |გამომცემლობა = В Университетской типографии |წელი =1850  |ტომი= |გვერდები = |გვერდნი=18 |სერია = |isbn = |ტირაჟი = }}</ref> 1852 წელს, სასახლე აღწერა დივან-ბეი გაზეთ „კავკაზ“-ის 22-ე ნომერში.<ref>{{წიგნი|ავტორი =Н. Ф. Дубровин |ნაწილი = |სათაური=История войны и владычества русских на Кавказѣ |ორიგინალი = |ბმული = |პასუხისმგებელი = |გამოცემა = Книга III |ადგილი =[[სანქტ-პეტერბურგი]] |გამომცემლობა = Печатано в типографии департамента уделов, Литейный проспект, д. № 39|წელი =1871 |ტომი=1 |გვერდები =31 |გვერდნი= |სერია = |isbn = |ტირაჟი = }}</ref> ასევე მცირე ცნობები მოგვცა 1858 წლის ბოლოს ქალაქში მყოფმა [[ალექსანდრ დიუმა (მამა)|ალექსანდრ დიუმამ]]. ასე, მაიორ მუჰამედ ხანთან შეხვედრის მოყოლისას, რომელიც „სასახლეში დაიბადა“, ასევე იყო „ნუხის ბოლო ხანის“ შვილიშვილი და „დაუწყო აქ ყოფნა, დიდი კნიაზების ჩამოსვლის შემდეგ“, დიუმა აღწერს თვითონ სასახლესაც, რომელიც „1827 წლიდან რუსების ხელშია“:
{{ციტატა|ხანის სასახლე, როგორც ყველა ამ სახის დამახასიათებელი შენობა, მდებარეობს ქალაქის ყველაზე ამაღლებულ ნაწილში. იგი უახლესი არქიტექტურისაა და აშენებულია 1792 წელს მუჰამედ-ჰასან ხანის მიერ... სასახლე მომხიბლავი ხელობისაა.<ref>Президент Российского общества друзей Александра Дюма [[Буянов, Михаил Иванович|М. Буянов]] в своей книге «Дюма в Закавказье» (Москва, 1993 г.) отмечает, что дворец был сооружён в 1797 г., а у Дюма 1792 г., поскольку «писатель часто путает цифры 2 и 7: они очень похожи написанием. В заготовках своих Дюма писал верно, но когда он переписывал (или его переписчики), порой путал цифры». (стр. 61)</ref> მხოლოდ ფუნჯს შეუძლია ასახოს ეს თვალწარმტაცი შენობა, მისი [[არაბესკი|არაბესკებით]]. ინტერიერი აღდგენილია ძველი ნახატების მიხედვით, დიდი კნიაზების ჩამოსვლისთვის, რომლებიც აქ რჩებოდნენ. თუმცა, მთლიანი შენობა არ არის აღდგენილი, მხოლოდ ქვედა საცხოვრებელი ოთახები... და მანამდე, ღმერთმა დაიფაროს ეს თვალწარმტაცი სასახლე ნუხაში ვანდალებისგან.<ref>{{წიგნი|ავტორი =Александр Дюма |ნაწილი = |სათაური=Кавказ |ორიგინალი = |ბმული = |პასუხისმგებელი =Под. ред. профессора Т. П. Буачидзе |გამოცემა = |ადგილი =[[თბილისი]] |გამომცემლობა =მერანი |წელი =1988  |ტომი= |გვერდები = 149|გვერდნი= |სერია = |isbn = |ტირაჟი = }}</ref>}}

სამხედრო ისტორიკოსი [[ვასილი პოტო]], მის მიერ XIX საუკუნის ბოლოს დაწერილ წიგნში „კავკასიის ომი“, რუსების მიერ [[შაქის სახანო]]ს დედაქალაქის აღების აღწერისას, ხანების სასახლესაც აღნიშნავს. იგი სასახლეს ახსენებს, როგორც „აღმოსავლური სიბარიტის საცხოვრებლის ნიმუშად“ და წერს, რომ აქ ყველაფერი გაკეთებულია „არაჩვეულებრივი, ორიგინალური სპარსული გემოვნებით: მარმარილოს შადრევნები, გარშემორტყმული მტირალა ტირიფით, ფერადი მინები ვიწრო ფანჯრებში, ასევე ჭერი, შედგენილი სარკის ნამსხვრევისგან, ულამაზესი ხელნაკეთი სამკაულები, რომელიც ამშვენებს კარნიზებს, კარები, ფანჯრები, ბუხრები“.<ref>{{წიგნი|ავტორი =[[ვასილი პოტო]] |ნაწილი = |სათაური=Кавказская война. От древнейших времен до Ермолова |ორიგინალი = |ბმული = |პასუხისმგებელი = |გამოცემა = |ადგილი =[[მოსკოვი]] |გამომცემლობა =Центрполиграф |წელი =2006 |ტომი= 1|გვერდები =216 |გვერდნი= |სერია = |isbn = |ტირაჟი = }}</ref>

1890 წლის [[ენციკლოპედია ბრიტანიკა|ბრიტანიკას]] მე-9 გამოცემაში, სტატია „Nukha“-ში (''ნუხა'') საუბარია ამ სასახლეზე. XIX საუკუნის მიწურულს და XX საუკუნის დასაწყისში გამოცემული [[ბროკჰაუზისა და ეფრონის ენციკლოპედიური ლექსიკონი]] სასახლეზე შემდეგს წერს: „სპარსული სტილის ციხესიმაგრე და ხანის სასახლე, აშენებული 1765 წელს შაქის ხანების მიერ“.<ref name="ЭСБЕ">{{წიგნი|ავტორი=[[ბროკჰაუზისა და ეფრონის ენციკლოპედიური ლექსიკონი]]|სათაური=Нуха|ადგილი=|გამომცემლობა=|წელი=1890—1907|გვერდნი=}}</ref> ხანის სასახლე აღნიშნულია [[ლევ ტოლსტოი]]ს პოემაში „ჰაჯი-მურატი“.<ref>{{წიგნი|ავტორი =[[ლევ ტოლსტოი]] |ნაწილი = |სათაური=ჰაჯი-მურატი |ორიგინალი =Хаджи-Мурат |ბმული = |პასუხისმგებელი = |გამოცემა = |ადგილი =მოსკოვი |გამომცემლობა =Государственное издательство художественной литературы |წელი =1985 |ტომი=14 Повести и рассказы, 1903-1910 |გვერდები =111 |გვერდნი= |სერია = |isbn = |ტირაჟი = }}</ref> სასახლე მოხსენიებულია ფრანგი ისტორიკოსის და გეოგრაფის, [[ელიზე რეკლიუ]]ს წიგნში „The Earth and Its Inhabitants: Asiatic Russia: Caucasia, Aralo-Caspian Basin, Siberia“ (''დედამიწა და მისი მოსახლეობა: აზიური რუსეთი: კავკასია, არალო-კასპიის აუზი, ციმბირი'').<ref>{{წიგნი|ავტორი =[[ელიზე რეკლიუ]] |ნაწილი = |სათაური=დედამიწა და მისი მოსახლეობა: აზიური რუსეთი: კავკასია, არალო-კასპიის აუზი, ციმბირი |ორიგინალი =The Earth and Its Inhabitants .: Asiatic Russia: Caucasia, Aralo-Caspian Basin |ბმული = |პასუხისმგებელი =Editted by E. G. Ravenstein, A. H. Keane |გამოცემა = |ადგილი =New Delhi |გამომცემლობა =Logos Press |წელი =2007 |ტომი=1-Asia |გვერდები =129 |გვერდნი= |სერია = |isbn =8172681259 |ტირაჟი = }}</ref> ბრიტანელი ჟურნალისტი ჰენრი ნორმანი თავის სტატიაში „Russia of To-Day“, [[თბილისი]]ს ხალიჩების დუქნების აღწერისას, წერს ნაჭერზე „ნუხის ხანების სასახლიდან, ძველად სპარსეთის ვასალები“.<ref>{{სტატია
 |ავტორი        = Henry Norman
 |სათაური      = Russia of To-Day//Editted by Edward Burlingame
 |ბმული        = 
 |ენა          = 
 |გამოცემა       = harles Scribners Sons
 |სახეობა           = 
 |წელი           = 1901
 |ტომი           = 29
 |ნომერი         = 
 |გვერდები      = 73
 |doi           = 
 |issn          = 
}}<blockquote>{{oq|en|If one half of Tiflis is like Europe, the other half of Tiflis is purely Oriental. Narrow, steep, ill-paved streets; misterious houses hiding the life within behind closed doors and shuttered windows; the merchant sitting among his wares - the silversmiths in one street, the arms-makers in another, the shoemakers, the carpet-dealers, the fruit-sellers, the perfume-venders, each trade in its own quarter. And what things to buy, if one money and time - the two equally essential components of an Eastern bargain! Through this low doorway and behind this commonplace shop is a dark warehouse piled high with carpets in mountainous profusion. Here is every fraud ready for the unwary or unknowing purchaser, but here, also, if your eye is sharp and your tongue smooth and your experience trust worthy and your time and patience without limits, is a brocade from the palace of one of the old Khans of Nukha, vassals of Persia in time gone by; this is a silken carpet from Isfahan, in the golden days of Shah Abbas, two hundred years old, priceless; that rug was rug was woven by Tekke girls in the tent of nomad Turkomans, a pattern never copied but preserved in memory from the times of Tamerlane;...}}</blockquote></ref> რუსი მხარეთმცოდნე ი.ლ. სეგალი წერდა,<ref name="Рзаев"/> რომ 1797 წელს, მამედ-ჰასან ხანის დროს, აშენდა „იმ დროისთვის დიდებული ხანის სასახლე“, რომელიც 32 ათას ოქროზე (თუმანი) მეტი შეადგინა და რომელმაც ხანის ხაზინა საერთოდ ამოწურა. ის ასევე აღნიშნავდა, რომ სასახლის არქიტექტორი სპარსელი, შირაზის მკვიდრი, ჰაჯი ზეინალ აბდული იყო.<ref name="Сегаль">{{წიგნი|ავტორი = И. Л. Сегаль.|ნაწილი = |სათაური=Елисаветпольская губернии. Впечатления и воспоминания |ორიგინალი = |ბმული = |პასუხისმგებელი = |გამოცემა = |ადგილი =თბილისი |გამომცემლობა =Кавказский вестник |წელი =1902 |ტომი= |გვერდები =15 |გვერდნი= |სერია = |isbn = |ტირაჟი = }}<blockquote>{{oq|ru|В 1797 году при Мамед-Гасан-хане, выстроен был великолепный для того времени ханский дворец, стоивший свыше 32 тысяч червонцев и совершенно истощивший ханскую казну. Строителем дворца был знаменитиый персидский архитектор, ширазский житель Гаджи-Зейнал-Абдул. Хану, однако, недолго пришлось любоваться красотою своего дворца: вскоре после его постройки Мамед-Гасан-хан был лишён зрения клевретом персидского шаха Мустафа-агою. Дворец этот — небольшое двухэтажное здание с огромными узорчатыми из разнообразного стекла окнами, со стенами, расписанными внутри и снаружи; по преданию, он скопирован с одного из летних дворцов персидского шаха. Перед дворцом обращают на себя внимание два гигантских чинара, на которых Мамед-Гасан-хан вешал приговорённых им к смертной казни людей, сам наблюдая за исполнением своего приговора. В настоящее время дворец находится в ведении местной администрации и неоднократно был ремонтирован. Перед фасадом имеется садик, теперь запущенный; тут-же находится и небольшой бассейн, в котором хан совершал омовение перед намазом.}}</blockquote></ref>

== სასახლის გეგმა ==
შენობის სიგრძე შეადგენს — 31,7 მეტრს, სიგანე — 8,5, სიმაღლე — 10 მეტრია. ყოველი სართულის სიმაღლე 3,35 მეტრია. როგორც ფასადის, ისე გეგმის მიხედვით, სასახლის შენობის კომპოზიცია სიმეტრიულია. ვერტიკალურად, ზედა სართული მთლიანად იმეორებს ქვედა სართულის გეგმას. ოთახები მოწყობილია გრძივ ღერძზე, ერთ რიგად. ყოველი სართულის ცენტრში, ალკოვით დარბაზი იყო განლაგებული, რომელიც, როგორც ითვლება, ოფიციალური მიღებებისთვის იყო. დარბაზის გვერდებში, განლაგებულია ორი მცირე ოთახი, განცალკევებული მცირე დერეფნებით. როგორც მოიაზრებენ, ეს მცირე ოთახები, მეორეხარისხოვანი სტუმრებისთვის იყო გათვლილი.<ref name="Архитектура"/>

== არქიტექტურა ==
[[ფაილი:Shaki khan palace 1.jpg|thumb|350px|right|[[შებექე]]]]
შაქის ციხესიმაგრის საკმარისად დიდ ტერიტორიაზე (6 ჰა), სასახლის მომსახურებისთვის გათვლილი არცერთი შენობა არ შემორჩა, გარდა მეჩეთისა. ასევე ზოგიერთებს ეჭვი ეპარება, რომ სასახლე და მის გარშემო აშენებული ქვის ციხესიმაგრის კედლები ერთდროულად აშენდა.<ref name="Архитектура"/> სასახლის კედლები, 40-დან 60 სმ-მდე სიგანის საძირკველზე დგას. კედლის მასალა — დამწვარი აგურია, ზომით 20 х 20 х 4 სმ.<ref name="Мамед-заде"/>

შენობის კედლის აგების მიხედვით, სხვადასხვა მასალის გამოყენებით აშენებული პირველი და მეორე სართული, ასევე არადამაკმაყოფილებელი კავშირი სართულებს შორის, ზოგიერთი ექსპერტის აზრით მეტყველებს იმაზე, რომ თავდაპირველად შენობა ერთსართულიანი უნდა ყოფილიყო, ხოლო მეორე სართული შემდგომ ააშენეს. თუმცა, ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ფასადის არქიტექტურა ამით არ დაზიანებულა, შენობა ერთიანი და დასრულებული გამოიყურება.<ref name="Архитектура">{{წიგნი|ავტორი =М. А. Усейнов |ნაწილი = |სათაური=Архитектура Азербайджана |ორიგინალი = |ბმული = |პასუხისმგებელი = |გამოცემა = |ადგილი =მოსკოვი |გამომცემლობა =Издательство Академии архитектуры СССР |წელი =1948 |ტომი= |გვერდები =20 |გვერდნი= |სერია = |isbn = |ტირაჟი = }}</ref>

მთავარ (სამხრეთ) ფასადზე, არქიტექტორის მიერ მკაფიოდ განსაზღვრულია შენობის სართულიანობა და მისი შიდა განლაგება. შესასვლები მოპირკეთებულია სტალაქტიტის კამრის ნიშებით. მათ ზემოთ, მეორე სართულზე განლაგებულია ლოჯია, ასეთივე მოპირკეთებით, როგორც აღნიშნავენ, ორივე შესასვლელის აქცენტისთვის. შესასვლელის ნიშები სიმაღლით გაერთიანებულია განიერი ვერტიკალური ბრტყელი ორნამენტის ზოლებით. ესენი შენობის ცენტრს გამოყოფენ დიდი დარბაზების რიგი ვიტრაჟული ფანჯრებით.<ref name="Архитектура"/> მთავარი ფასადის არქიტექტურული კომპოზიცია მკაფიოდ ასახავს სასახლის შიდა გეგმიურ სტრუქტურას. სამხრეთ ფასადზე გამოყოფილია საშუალო დარბაზები, გვერდითი ოთახები და წინაოთახები.<ref name="Мамед-заде"/>

[[ფაილი:Shaki khan palace6.jpg|thumb|300px|left|[[ალკოვი]]]]
შენობის არქიტექტურას გააჩნია ბევრი შედარებით ახლო ანალოგები. ეს არქიტექტურულ-მხატვრული წრე, სტილისტურად დაკავშირებულია [[ერევანი|ერევნის]] [[სერდარის სასახლე]]სთან და [[სეფიანთა იმპერია|გვიან სეფიანთა]] ბაღ-პარკების პავილიონებთან, ხოლო გენეტიკურად შაქის საცხოვრებელ არქიტექტურასთან, სადაც შემონახულია საზოგადოების შუალედი რგოლის წევრების სახლები, რის მაგალითად შეიძლება ჩაითვალოს ახლოს მდებარე [[შაქიხანოვების სახლი]].<ref name="Искусство"/>

სასახლის გეგმის კომპოზიცია უბრალოა — სამი ოთახი, განლაგებული ერთ რიგად, გამოყოფილი ერთმანეთისგან დერეფნებით. დიდი დარბაზები ღრმა [[ნიში (არქიტექტურა)|ნიშებით]] (ერთი განიერი და ორი ვიწრო) — სასახლის მისაღები ოთახებია, რომელიც განთავსებულია ორივე სართულზე. პირველი სართულის დიდი დარბაზი ოფიციალური მიღების ადგილი იყო.

ქვედა იარუსის თაღის ტიმპანები ამოვსებულია მცენარეული ხასიათის ძნელი ნახატების ორნამენტებით, რომელიც შესრულებულია [[სგრაფიტო]]ს ტექნიკით. პირველი სართულის დარბაზის პლაფონი შესრულებულია სხვადასხვა ხის ელემენტებისგან, რომელიც წარმოადგენს გეომეტრიულ ორნამენტს.

სასახლის კედლები, დარბაზების ფანჯრის და ოთახების სიო ამოვსებულია მოსახსნელი ვიტრაჟებით — „[[შებექე]]“. ფანჯარა-შებექეს გეომეტრიული ნახატები, ამოვსებული ფერადი მინებით, როგორც აღნიშნავენ, შეთავსებულია სასახლის მთავარი ფასადის საერთო კომპოზიციასთან. სასახლის ფასადზე გამოდის დარბაზების და გვერდითი ოთახების უწყვეტი ვიტრაჟი—[[შებექე]], ხოლო მათ შორის შესასვლელების და ლოჯა-აივნების კაშკაშა სტალაკტიტის ღრმა ნიშები. შებექეს ნახატები შექმნილია სახალხო ოსტატების მიერ, ხის პატარა ნაწილებისგან, წებოსა და ლურსმნის გარეშე.<ref name="Мамед-заде"/> ითვლება, რომ ზუსტად არქიტექტურის ეს თავისებურება, რაც გამოხატულია ვიტრაჟ-შებექეს გამოყენებაში, ხდის სასახლის არქიტექტურას უნიკალურს.<ref name="Искусство"/>

== კედლების მოხატულობა ==
[[ფაილი:External mural of Khan's Palace in Şəki.jpg|thumb|270px|ფარშავანგები, სახით შებრუნებულები „სიცოცხლის ხისკენ“, სამხრეთ ფასადზე]]
მოხატულობა იკავებს მთელ სიბრტყეს კედლების, ნიშების, სტალაკტიტის გადასვლებს კედლიდან პლაფონზე, ასევე დარბაზების პლაფონებს ორივე სართულზე და მეორე სართულის ოთახებში. სასახლის მოხატულობა შედგება ოთხი ჯგუფიდან: გეომეტრიული და მცენარეული ნახატები, სიუჟეტის მქონე მოხატულობა და მოხატულობა, სადაც მცენარეულ მოხატულობაში ინტეგრირებულია ჩიტების სურათები.<ref name="Архитектура"/> სასახლის მოხატულობა ხასიათდება ოქროს ფერის ფართო გამოყენებით. ფერის გამოყენების შესახებ გადაწყვეტილება ადგილობრივ ტონზე შეჩერდა, რომელიც შესრულებულია, როგორც იმ დროის ყველა მოხატულობა, კვერცხის [[ტემპერა]]სგან თაბაშირის ლევკასით. აქ ძირითადად გამოყენებულია ოქროსფერი, ფირუზისფერი, ლურჯი, წითელი, იისფერა და ყვითელი ფერები.<ref name="АСЭ" />

მთავარი ფასადი მდიდრულად მორთულია. სგრაფიტოს მეთოდით შესრულებული „ფერში“ და ფერადი რელიეფური ბათქაშით შესრულებული გეომეტრიული და მცენარეული ორნამენტები, სტალაკტიტების კამარა, შებექეს ვიტრაჟები და ფერადი მინები, სასახლის ფასადს აძლევს, როგორც აღნიშნავენ, უჩვეულოდ სადღესასწაულო სახეს.<ref name="Архитектура"/> ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ ქვედა სართულის პანო, სტილირიზებულია ოდესღაც წმინდა ჩიტების სურათებით — [[ფარშავანგი|ფარშავანგებით]], სახით შებრუნებულები „სიცოცხლის ხისკენ“.<ref name="Искусство" />

[[ფაილი:Shaki khan palace20.jpg|thumb|left|270px|ინტერიერის მოხატულობა]]
სასახლის შიგნით ოთახები ასევე მთლიანად მოხატული და ორნამენტირებულია: ნიშები, ჭერი, კვამლსადენები, სტალაკტიტის კარნიზები, განათება ფერად მინებიდან — შებექე-ვიტრაჟებიდან, რაც ეს ყველაფერი ერთად ქმნის დიდებული სასახლის ინტერიერს. ითვლება, რომ ხუროთმოძღვარმა ოსტატურად შეძლო სართულის არც ისე დიდ სიმაღლეზე (3,35 მეტრი), დეკორატიული საშუალებებით, შეექმნა მაღალი ოთახების [[ოპტიკური ილუზია|ილუზია]].<ref name="Архитектура"/>

ინტერიერის მოხატულობა სხვადასხვა დროისაა — დაწყებული და შესრულებული „ფრანგი“ (ანუ ევროპელები) ოსტატებიდან, რომლებიც შემორჩა ქვედა სართულის პლაფონის სტალაკტიტებში, დასრულებული XX საუკუნის მოხატულობით, რომლებიც შესრულდა ცნობილი ოსტატების მიერ — [[უსტა ყამბარ ყარაბაღი]], მისი ძმა საფარი და შვილი შუქური ქალაქ შუშიდან, ასევე ალი ყული, ყურბან ყული და [[შემახა|შემახელი]] ჯაფარი, უსტა აბას ალი.<ref name="Искусство" />

ყველაზე ძველი მოხატულობები XVIII საუკუნით თარიღდება, ზედა სართულის ჭერის ნახატების ჩათვლით, რომელიც აბას ყულის მიერ შესრულებულია. ითვლება, რომ აბას ყული, რომლის სახელი სასახლის კედლებზე შემორჩა, სასახლის არქიტექტორიც იყო.<ref name="АСЭ" /> პირველი სართულის ნახათები 1895—1896 წლებში შეიქმნა შემახელი მირზა ჯაფარის მიერ, ხოლო ზედა სართულის — 1902 წელს, შუშელი უსტა ყამბარის მიერ. შემახელი მხატვრები ძირითად ზედა სართულზე მუშაობდნენ.<ref>{{წიგნი|ავტორი =Ilona Turánsky, Károly Gink |ნაწილი = |სათაური=Aserbaidschan - Paläste, Türme, Moscheen (deutsch von Tilda und Paul Alpári) |ორიგინალი = |ბმული = |პასუხისმგებელი = |გამოცემა = |ადგილი =Budapest |გამომცემლობა = |წელი =1980 |ტომი= |გვერდები = |გვერდნი=61—63 |სერია = |isbn = |ტირაჟი = }} {{ref-de}}</ref>

სახალხო მხატვრების მიერ შექმნილი მოხატულობები, ძირითადად განლაგებულია ორივე სართულის ორივე დარბაზში და მეორე სართულის ორ გვერდითა ოთახებში.

==ლიტერატურა==
{{ქსე|1|189}}
*{{წიგნი
 |ავტორი         = Веймарн Б.
 |სათაური     = Росписи Дворца-музея в городе Нухе
 |გამოცემა       = № 3
 |ადგილი         = Москва — Ленинград
 |გამომცემლობა  = Искусство
 |წელი           = 1938
}}
* {{წიგნი
 |ავტორი         = Ениколопов И.
 |სათაური     = Нухинский дворец. Научный архив Института истории АН АзССР. инв. № 1023, 6
 |წელი           = 1940
}}
* {{წიგნი
 |ავტორი         = Скубченко Г. М.
 |სათაური     = К вопросу о состоянии Xанского дворца в городе Нухе
 |ადგილი         = «Памятники архитектуры Азербайджана. Сборник материалов». Москва — Баку
 |წელი           = 1946
}}
* {{წიგნი
 |ავტორი         = Бретаницкий Л. С. 
 |სათაური     = К истории Дворца Шекинских ханов. Труды Института истории им. А. Бакиханова
 |ადგილი         = Баку
 |წელი           = 1947
}}
* {{წიგნი
 |ავტორი         = Бретаницкий Л. С. 
 |სათაური     = Дворец Шекинских ханов. Архитектура Азербайджана
 |ადგილი         = Баку
 |წელი           = 1952
}}
* {{წიგნი
 |ავტორი         = Миклашевская Н. М.
 |სათაური     = Стенные росписи Азербайджана 18-19 веков
 |ადგილი         = Баку
 |გამომცემლობა  = Искусство Азербайджана
 |წელი           = 1954
 |ტომი    = 4
 |გვერდნი = 52—83
}}

==იხილეთ აგრეთვე==
* [[აზერბაიჯანის არქიტექტურა]]
* [[შაქის სახანო]]

==რესურსები ინტერნეტში==
* {{cite web
 | url = http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1576/
 | title = Sheki, the Khan's Palace
 | date = 2001
 | publisher = [[იუნესკო]]ს ოფიციალური გვერდი.
 | lang = en
 | archiveurl = https://www.webcitation.org/67gCtOQJ9?url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1576/
 | archivedate = 2012-05-15
 | accessdate = 2017-07-29
 }}
* {{cite web
 | url = http://sites.google.com/site/shekitarixi/101
 | title = Домъ, выстроенный Мамадъ-Гасанъ ханом. Описание Шекиниской провинции составленное в 1819 году по распоряжению Главнокомандующего в Грузии Ермолова генерал-майором Ахвердовым и статским советником Могилевским
 | date = 2007
 | publisher = „შაქის ხმა“ და „იფექჩი“
 | lang = az
 | archiveurl = https://www.webcitation.org/67gCuqmaj?url=http://sites.google.com/site/shekitarixi/101
 | archivedate = 2012-05-15
 | accessdate = 2017-08-18
 }}

==სქოლიო==
{{სქოლიო|2}}

{{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები აზერბაიჯანში}}

[[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები აზერბაიჯანში]]
[[კატეგორია:აზერბაიჯანის შენობა-ნაგებობები]]
[[კატეგორია:აზერბაიჯანის მუზეუმები]]