იხილეთ წყარო გვერდისთვის შამქორის ოპერაცია

'''შამქორის ოპერაცია''' — [[ამიერკავკასია]]ში ბოლშევიკური მმართველობის დამყარების მცდელობა [[ოქტომბრის გადატრიალება|ოქტომბრის გადატრიალების]] შემდეგ, 1918 წლის იანვარ-თებერვალში.

[[ამიერკავკასიის კომისარიატი]]ს შექმნამ [[რსფსრ]]-ს წინაშე დააყენა ამიერკავკასიაში ბოლშევიკური მმართველობის დამყარების საკითხი. ამ მიზნის განმახორციელებლ ძალად მიჩნეულ იქნენ [[კავკასიის ფრონტი]]დან მოხსნილი ბოლშევიზებული რუსი სამხედროები. [[რსფსრ სახალხო კომისართა საბჭო]]ს დადგენილებით [[სტეფანე შაუმიანი]] იქნა დანიშნული კავკასიის საგანგებო კომისრად და მას გადაეცა 500 ათასი ოქროს მანეთი. რსფს-ის გეგმა ითვალისწინებდა [[თბილისი]]ს აღებას, ბაქო-თბილისი-ბათუმის რკინიგზის გაკონტროლებას და ამიერკავკასიიაში ბოლშევიკური მმართველობის დამაყრებას. ამ მიზნით რსფსრ-ს მზადყოფნაში ჰყავდა [[სარიყამიში]]ს ფრონტიდან მოხსნილი 7 000 და [[ყარსი]]ს ფრონტიდან მოხსნილი 9 ათასი ჯარისკაცი, სულ 16 ეშელონი, შეიარაღებული სამთო ქვემეხებით. ოპერაციას შაუმიანთან ერთად ხელმძღვანელობდნენ კუზნეცოვი და პეტრენკო. 

მოსალოდნელ საფრთხესთან დაკავშირებით [[საქართველოს ეროვნული საბჭო|საქართველოს ეროვნულმა საბჭომ]] საგანგებო განცხადებით მიმართა ქართველ ერს. 1918 წლის 4 იანვარს გადაწყდა თბილისის დაცვა და მოსული ეშელონების განიარაღება. ოპერაციის ხელმძღვანელად დაინიშნა [[გიორგი მაზნიაშვილი]]. [[მახათა]]ს მთასა და [[სოღანლუღი]]ს ქედზე დაიდგა ზარბაზნები. [[ნოე რამიშვილი]]ს ბრძანებით კახეთიდან გამოწვეულ იქნა ჯავშნოსანი მატარებელი როტმისტრ [[ევგენი აფხაზავა]]ს მეთაურობით. ამ უკანასკნელის მეშვეობით შესაძლებელი გახდა [[ნავთლუღი]]ს სადგურსი შესული 16 ეშელონის გაგზავნა ყარაიასა და ელიზავეტოპოლისკენ. ეშელონებს თავს ესხმოდნენ აზერბაიჯანელი მუსლიმები. [[შამქორი|შამქორში]] აფხაზავას მკვლელობის შემდეგ ჯავშნოსანის უფროსად დაინიშნა [[ვალოდია გოგუაძე]]. მას დაევალა ეშელონების გაცილება რკინიგზის სადგურ ევლახამდე. 9 იანვრიდან 12 იანვრის ჩათვლით ქართულმა ძალებმა განაიარაღეს რუსების 5 ეშელონი. აზერბაიჯანელ მუსლიმებთან შეტაკებებში დაიღუპა რამდენიმე ქართველი სამხედრო. ეშელონებისთვის ჩამორთმეული აღჭურვილობა 15 ათასი შაშხანა, 70 ტყვიამფრქვევი და 20 ზარბაზანი თბილისის არსენალში გადაიტანეს.

1918 წლის თებერვალში საქართველსოკენ დაიძრა რუსი ჯარისკაცების მეორე ნაკადი. სადგურ ნავთლუღში შესული რუსული ეშელონები სადგურ ევლახამდე კვლავ ჯავშნოსანმა მატარებელმა გააცილა ვალოდია გოგიაძის მეთაურობით. 8 თებერვალს თბილისიდან დაახლოებით 300 კილომეტრის მანძილზე უკვე თავმყორილი იყო 13 ეშელონი (15 ათასი ჯარისკაცი). გოგუაძემ გააფრთხილა რუსები, რომ თუ თბილისისკენ დაიძვრებოდნენ, ცეცხლს გაუხსნიდა მათ ჯავშნოსანიდან. მისი ენერგიული მოქმედებების შედეგად 16 ტებერვალს ეშელონები დაიძრნენ ყარაიასა და ტაუზის მიმართულებით. 10 კილომეტრის მანძილზე განლაგებული ეშელონების უსაფრთხოებას აზერბაიჯანელების თავდასხმისგან იცავდა გოგუაძის ჯავშნოსანი. 19 თებერვალს რუსული ეშელონები სადგურ ევლახში მივიდნენ.

ამით რსფსრ-ის გეგმა ფრონტიდან მოხსნილი ეშელონებით თბილისის აღებისა, ჩაიშალა. 

{{ციტატა|როცა ასი ათასი მშიერი და თავზე ხელაღებული ლაშქარი მოჰსწყდა ოსმალეთის ფრონტს და მოადგა თბილისს, მის წითელ დროშას საქართველომ წინ დაუყენა წითელივე დროშა. თბილისი გადარჩა განადგურებას. ეს იყო დიდი ეროვნული საქმე. თბილისის აკლებით და დაკარგვით რუსები და სომხები არაფერს ჰკარგავდნენ, საქართველო კი ჰკარგავდა ყველაფერს. რა ჭკუაა ვიდაოთ იმაზე — არის თუ არა ჭეშმარიტება ... წითელ დროშაში? დაფასების კრიტერიუმი სულ სხვაგან დევს. დაფასების ეს კრიტერიუმი საქართველოს არგასაბჭოებაში და დამოუკიდებლობისთვის შესაბამისი საფეხურის მომზადებაში მდგომარეობს.|[[გიორგი გვაზავა]], 1929}}

==ლიტერატურა==
{{სდრ|476-477|ვადაჭკორია შ.}}
*''ვადაჭკორია შ.'' „ქართული ეპოსიდან ამოზიდული ლეგენდა“, თბილისი, 2014
*საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, ტ V, თბილისი, 1972

[[კატეგორია:საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ისტორია]]