იხილეთ წყარო გვერდისთვის უნგრეთი

{{ინფოდაფა ქვეყანა2
|სრული სახელი = 
|მშობლიური სახელი = Magyarország
|სახელი = უნგრეთი
|დროშა = Flag of Hungary.svg
|გერბი = Coat of Arms of Hungary.svg
|ეროვნული დევიზი = 
|ეროვნული ჰიმნი = <br/>''[[უნგრეთის ჰიმნი|Himnusz]]''<br/><center></center>
|სიმბოლოს სიგანე = 65პქ
|რუკა = EU-Hungary.svg
|რუკის სიგანე = 300პქ
|რუკის წარწერა = უნგრეთის მდებარეობა ევროპაში
|რუკა2 = Hungary - Location Map (2013) - HUN - UNOCHA.svg
|ოფიციალური ენები = [[უნგრული ენა|უნგრული]]
|ეთნიკური ჯგუფები = {{unbulleted list | 98.3% [[უნგრელები]] | 3.2% [[ბოშები]] | 1.8% [[გერმანელები]] | 1.9% სხვები}} 
|ეთნიკური ჯგუფების წელი = 2016<ref>name="Census2016"</ref>
|ეთნოქორონიმი = უნგრელი
|დედაქალაქი = [[ბუდაპეშტი]]
|latd = 47 |latm=26 |latNS=N |longd=19 |longm=15 |longEW=E
|უდიდესი ქალაქი = დედაქალაქი
|მთავრობის ტიპი = {{nowrap|[[საპარლამენტო რესპუბლიკა]]}}
|ლიდერის ტიტული1 = [[უნგრეთის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერის სახელი1 = [[ტამაშ შუიოკი]]
|ლიდერის ტიტული2 = [[უნგრეთის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]]
|ლიდერის სახელი2 = [[ვიქტორ ორბანი]]
|ლიდერის ტიტული3 = [[უნგრეთის ეროვნული ასამბლეის თავმჯდომარე|ეროვნული ასამბლეის თავმჯდომარე]]
|ლიდერის სახელი3 = [[ლასლო კევერი]]
|საკანონმდებლო ორგანო = [[უნგრეთის ეროვნული ასამბლეა|ეროვნული ასამბლეა]]
|დამოუკიდებლობის ტიპი = [[უნგრეთის ისტორია|დაარსება]]
|მნიშვნელოვანი მოვლენა1 = [[უნგრეთის სამთავრო|დაარსდა]]
|მოვლენის თარიღი1 = 895
|მნიშვნელოვანი მოვლენა2 = [[უნგრეთის სამეფო|ქრისტიანული სამეფო]]
|მოვლენის თარიღი2 = 1000
|მნიშვნელოვანი მოვლენა3 = {{nowrap|[[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია|ავსტრია-უნგრეთისგან]]}} გამოყოფა
|მოვლენის თარიღი3 = 1918
|მნიშვნელოვანი მოვლენა4 = ამჟამინდელი რესპუბლიკა
|მოვლენის თარიღი4 = 1 იანვარი, 2012
|მნიშვნელოვანი მოვლენა5 = {{nowrap|[[ევროკავშირი|ევროკავშირში]] [[ევროკავშირის გაფართოება (2004)|გაწევრიანება]]}}
|მოვლენის თარიღი5 = 1 მაისი, 2004
|ფართობის ადგილი = 109-ე
|ფართობი = 93 030
|წყლის პროცენტულობა = 0.74 %
|მოსახლეობის შეფასება = 9 879 000<ref>[http://www.ksh.hu/docs/eng/xstadat/xstadat_long/h_wdsd001a.html.]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
|მოსახლეობის შეფასების წელი = 2014
|მოსახლეობის შეფასების ადგილი = 84-ე
|მოსახლეობის აღწერა = 9 937 628<ref>[http://www.ksh.hu/docs/hun/xftp/idoszaki/nepsz2011/nepsz_sajto_20130328.pdf Hungarian Central Statistical Office Census Data 2011]. Retrieved 28 March 2013.</ref>
|მოსახლეობის აღწერის წელი = 2011
|მოსახლეობის სიმჭიდროვე = 107.2
|მოსახლეობის სიმჭიდროვის ადგილი = 94-ე
|მშპ-ის მუპ-ის წელი = 2014
|მშპ-ის მუპ = $202.356 მილიარდი<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=36&pr.y=13&sy=2011&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=238%2C128%2C944&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Hungary |publisher=International Monetary Fund |accessdate=16 March 2014}}</ref>
|მშპ-ის მუპ-ის ადგილი = 
|მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე = $20 455 <ref name=imf2/>
|მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = 
|მშპ-ის ნომინალის წელი = 2014
|მშპ-ის ნომინალი = $137.228 მილიარდი<ref name=imf2/>
|მშპ-ის ნომინალის ადგილი = 
|მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე = $13 872<ref name=imf2/>
|მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = 
|ჯინის წელი = 2008
|ჯინის ცვლილება = <!--increase/decrease/steady-->
|ჯინი = 26.9<!--number only-->
|ჯინის სქოლიო = <ref name=eurogini>{{cite web|title=Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)|url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_di12|publisher=Eurostat Data Explorer|accessdate=13 August 2013}}</ref>
|ჯინის ადგილი = 
|აგი-ს წელი = 2013
|აგი-ს ცვლილება = increase<!--increase/decrease/steady-->
|აგი = 0.831<!--number only-->
|აგი-ს სქოლიო = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2013_EN_complete.pdf |title=Human Development Report 2012 |year=2013 |publisher=United Nations |accessdate=14 March 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130818132717/http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2013_EN_complete.pdf |archivedate=18 აგვისტო 2013 }}</ref>
|აგი-ს ადგილი = 37-ე
|ვალუტა = [[უნგრული ფორინტი|ფორინტი]]
|ვალუტის კოდი = HUF
|სასაათო სარტყელი = [[UTC+01:00]]
|UTC-ის გადაწევა = +1
|სასაათო სარტყელი DST = [[UTC+02:00]]
|UTC-ის გადაწევა DST-ზე = +2
|თარიღის ფორმატი = წწწწ.თთ.დდ 
|მოძრაობის მიმართულება = მარჯვენა
|მფარველი წმინდანი = [[იშტვან I|წმინდა იშტვანი]]
|სატელეფონო კოდი = [[უნგრეთის სატელეფონო ნომრები|+36]]
|ISO 3166 კოდი = HU
|ქვეყნის ზედა დონის დომენი = [[.hu]] {{ref label|ააა|ა}}
|შენიშვნა ა = {{note|ააა}} [[ევროკავშირი]]ს სხვა წევრ სახელმწიფოებთან ერთად, აგრეთვე გამოიყენება დომენი [[.eu]].
}}
'''უნგრეთი''' ({{lang-hu|Magyarország}}) — [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფო]] [[ცენტრალური ევროპა|ცენტრალურ ევროპაში]].<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hu.html|title=Geography: Hungary|publisher=cia.gov|accessdate=31 August 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090610082839/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/HU.html|archivedate=10 ივნისი 2009}}</ref> მას ჩრდილოეთით [[სლოვაკეთი]], აღმოსავლეთით - [[უკრაინა]] და [[რუმინეთი]], სამხრეთით - [[სერბეთი]] და [[ხორვატია]], სამხრეთ-დასავლეთით - [[სლოვენია]], ხოლო დასავლეთით [[ავსტრია]] ესაზღვრება. ქვეყნის დედაქალაქია [[ბუდაპეშტი]]. უნგრეთი არის [[ევროკავშირი]]ს, [[ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაცია|ნატოს]], [[ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია|ეთგოს]], [[შენგენის შეთანხმება|შენგენის შეთანხმებისა]] და [[ვიშეგრადული ჯგუფი]]ს წევრი. ქვეყნის ოფიციალური ენა [[უნგრული ენა|უნგრულია]], აგრეთვე ცნობილი როგორც  Magyar. იგი არის [[ფინურ-უნგრული ენები|ფინურ-უნგრული ენათა ოჯახის]] ნაწილი და წარმოადგენს ევროპაში ყველაზე გავრცელებულ არაინდოევროპულ ენას.<ref>{{cite book |url=http://books.google.com/books?id=nlWU3CkTAi4C&lpg=PA82&ots=wiY3TdhJ5F&dq=%22largest%20non-indo%20european%22%20europe%20hungarian&pg=PA82#v=onepage&q=%22largest%20non-indo%20european%22%20europe%20hungarian&f=false |title=Globally speaking: motives for adopting English vocabulary in other languages – Google Books |publisher=Google Books |accessdate=20 September 2010}}</ref>

== ისტორია ==
მონარქიის დამხობის შემდეგ [[1918]] წელს გამოცხადდა რესპუბლიკა. [[1949]] წლიდან უნგრეთი სოციალისტური ორიენტაციის სახალხო რესპუბლიკაა. [[1956]] წელს [[საბჭოთა კავშირი|სსრ კავშირმა]] შეიყვანა ჯარი სახალხო მღელვარების ჩასაქრობად. [[1989]]-[[1990]] წლებში სახელმწიფო კურსის მშვიდობიანი შეცვლა მოხდა. უნგრეთი აღმოსავლეთ ევროპის პირველი ქვეყანა იყო, რომელიც საბაზრო ეკონომიკაზე გადავიდა. ეს მოხდა ჯერ კიდევ კომუნისტური მმართველობის პერიოდში, როდესაც განხორციელდა ეკონომიკის შეზღუდული დეცენტრალიზაცია. [[1999]] წელს [[ჩრდილოეთ ატლანტიკის ხელშეკრულების ორგანიზაცია|ნატოში]] შევიდა, [[2004]] წელს კი - [[ევროკავშირი]]ს წევრი გახდა. თანამედროვე უნგრეთისთვის სერიოზულად დგას ეკოლოგიის და ბოშათა უმცირესობის საკითხი, აგრეთვე მოსაზღვრე ქვეყნებში (რუმინეთი, სლოვაკეთი) მცხოვრები ეთნიკური უნგრელების პრობლემა.

== გეოგრაფია ==
[[ფაილი:Hungary-CIA WFB Map.png|thumb|250px|left]]
ქვეყანა მდებარეობს აღმოსავლეთ ევროპაში. მისი მოსაზღვრე სახელმწიფოებია: [[ავსტრია]], [[სლოვაკეთი]], [[უკრაინა]], [[რუმინეთი]], [[სერბეთი]], [[ხორვატია]], [[სლოვენია]].
* '''ფართობი''' - 93 030 კვ. კმ.
* '''ბუნება''': ''უდიდესი ტბა'' - [[ბალატონი]], ''უდიდესი მდინარეები'' - [[დუნაი]], [[ტისა]] და [[დრავა (მდინარე)|დრავა]]. 
''გეოგრაფიული რაიონები'' - ალპების მთიანეთი, დიდი ალფელდის დაბლობი. ''უმაღლესი მწვერვალი'' - [[კეკეში]] (1014 მ).

== სახელმწიფო ==
* '''სახელმწიფო სისტემა''': განვითარებადი დემოკრატია.
* '''სახელმწიფოს მეთაური''': პრეზიდენტი ტამაშ შუიოკი.
* '''მთავრობის მეთაური''': პრემიერ-მინისტრი.
* '''საკანონმდებლო ორგანო''': ერთპალატიანი პარლამენტი - სახელმწიფო კრება (386 წევრი).
* '''ადმინისტრაციული დაყოფა''': 19 ოლქი, 20 საქალაქო ტერიტორია და 1 დედაქალაქი, დედაქალაქს განსაკუთრებული სტატუსი აქვს.

== ადმინისტრაციული დაყოფა ==
{{main|უნგრეთის ადმინისტრაციული დაყოფა}}
[[ფაილი:Rubik's cube.svg|thumb|250პქ|უნგრეთი [[რუბიკის კუბი]]ს სამშობლოა]]
უნგრეთი დაყოფილია 7 რეგიონად, რომელიც თავის მხრივ დაყოფილია მედიებად (ოლქი). მედიების რაოდენობა ცხრამეტს შეადგენს. თითოეულ მედიას აქვს თავისი ადმინისტრაციული ცენტრი, რომლის დასახელება როგორც წესი  არ ემთხვევა მედიის დასახელებას.

== დემოგრაფია ==
* '''მოსახლეობა''' - 9,803,837 (2016), მათ შორის 98.3% [[უნგრელები]], 3.2% [[ბოშები]], 1.8% [[გერმანელები]], 0.4% [[რუმინელები]].
* '''სახელმწიფო ენა''': [[უნგრული ენა|უნგრული]].
* '''რელიგია''': [[კათოლიციზმი]] - 70 %, [[პროტესტანტიზმი]] - 25 %.
* '''დედაქალაქი''' - [[ბუდაპეშტი]] (1,769 ათასი).
* '''ქალაქები''' - [[დებრეცენი]] (210), [[მიშკოლცი]] (183), [[სეგედი]] (173), [[პეჩი]] (164).

== ეკონომიკა ==
* '''რესურსები''' - ბოქსიტები, ქვანახშირი, ბუნებრივი აირი, სასოფლო-სამეურნეო მიწები.
* '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' - 46 მლრდ $. ეროვნული შემოსავალი ერთ სულზე - 5280 $.
* '''ექსპორტი''' - სოფლის მეურნეობის და მანქანათმშენებლობის პროდუქცია.
* '''ვალუტა''' - ფორინტი (HUF).

== ღირსშესანიშნაობები ==
[[ფაილი:Budapest Parliament 4604.JPG|thumb|250px|უნგრეთის პარლამენტის შენობა]]
* ბუდაპეშტი - დუნაის სანაპირო და ციხის კვარტალი, პარლამენტის შენობა (XIX ს.), ეროვნული მუზეუმი;
* ეკლესიები იაკში (XIII ს.) და ნიირბატორში (XV ს.).
* ესტერჰაზის სასახლე ფერშედში (XVIII ს.).
* ტაძრები ტატში (XVIII ს.) და პეჩში (XI ს.).
* ტრადიციული სოფელი ჰოლოკო.
* სენტენდრე.
* ბალატონის ტბა.

== სქოლიო ==
{{სქოლიოს სია}}

{{commons|Hungary|უნგრეთი}}
{{ევროპის ქვეყნები}}
{{ევროპის კავშირის წევრები}}
{{უნგრეთის ადმინისტრაციული დაყოფა}}

[[კატეგორია:უნგრეთი| ]]
[[კატეგორია:ევროპის ქვეყნები]]
[[კატეგორია:ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:ნატოს წევრი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები]]