იხილეთ წყარო გვერდისთვის ტრაპიზონის იმპერია

{{ინფოდაფა ყოფილი სამეფო/ქვეყანა
|მშობლიური სახელი      = ტრაპიზონის იმპერია<br>{{lang-el|Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας}}
|ერა                     = [[შუა საუკუნეები]]
|მართველობა             = [[ავტოკრატია]]
<!-- აღზევება, დაცემა და მნიშვნელოვანი წლები -->
|შექმნა                   = [[ქართველთა ლაშქრობა ხალდიაში|შექმნა]]
|შექმნის თარიღი          = 
|შექმნის წელი            = 1204
|გაუქმება                 = [[ტრაპიზონის ალყა (1461)|დაცემა]]
|გაუქმების თარიღი        = 
|გაუქმების წელი          = 1461
|მოვლენა1                = მონღოლთა ვასალი
|მოვლენის თარიღი1       = 1243
|მოვლენა2                = [[სინოპი]]ს დაცემა
|მოვლენის თარიღი2       = 1265
|მოვლენა3                = უარი [[ბიზანტიის იმპერატორების სია|საიმპერატორო ტიტულზე]]
|მოვლენის თარიღი3       = 1282
|მოვლენა4                = [[სამოქალაქო ომი ტრაპიზონის იმპერიაში|სამოქალაქო ომი]]
|მოვლენის თარიღი4       = 1340–1349
<!-- წინამორბედები, მემკვიდრეები, დროშები, გერბები და სიმბოლოები -->
|p1                               = ბიზანტიის იმპერია
|დროშა_p1                          = Flag of Palaeologus Emperor - Libro del conosçimiento de todos los rregnos.svg
|s1                               = ოსმალეთის იმპერია
|დროშა_s1                          = Flag of the Ottoman Empire (1453-1844).svg
|s2                               = გაზარია
|დროშა_s2                          = Flag of Genoa.svg
|s3                               = თეოდოროს სამთავრო
|დროშა_s3                          = Coat of arms of Gothia.svg
|გერბი                   = Banner_of_the_Empire_of_Trebizond.svg
|გერბის ზომა            = 200px
|გერბის აღწერა          = „'''ორთავიანი არწივი'''“<br>დასავლურ ევროპულ პორტულანებზე გამოსახული ტრაპიზონის იმპერიის გერბი.
|რუკის სურათი          = Map of the Empire of Trebizond.svg
|რუკის აღწერა           = ტრაპიზონის იმპერია 1204 წელს.
|დედაქალაქი             = [[ტრაპიზონი]] <small>([[1204]]-[[1461]])
|უდიდესი ქალაქები       = [[სინოპი]], [[რიზე|რიზაიონი]], [[კერასუნტი]], [[ლიმნია]], [[უნიე|ოინეიონო]], [[ტრიპოლისი]]
|ენები                   = [[ბერძნული ენა|ბერძნული]] <small>(ოფიციალური)</small><br>[[ლაზური ენა|ლაზური]]
|რელიგია                = [[კონსტანტინოპოლის მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლობა]]
|ვალუტა                = [[ასპრი]]
<!-- ტიტულები და მართველთა სახელები -->
|ლიდერი1               = [[ალექსი I (ტრაპიზონი)|ალექსი I]] <small>(პირველი)</small>
|ლიდერი2               = [[დავითი (ტრაპიზონი)|დავითი]] <small>(ბოლო)</small>
|ლიდერის წელი1         = 1204–1222
|ლიდერის წელი2         = 1458–1461
|ლიდერის ტიტული       = [[ტრაპიზონის იმპერატორთა სია|ბასილევსი]]
<!-- ფართობი და მოსახლეობა -->
|სტატ. წელი1            = 
|ფართობი1               = 
|სტატ. მოსახ1           = 
|სტატ. წელი2           = 
|ფართობი2              = 
|სტატ. მოსახ2           = 
|სქოლიო_ა               = 
|სქოლიო_ბ               = 
|სქოლიო_ჰ               = 
|სქოლიოები              = 
|დღეს                   = {{Collapsible list |titlestyle=font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;|title=ქვეყნები დღეს|{{დროშა|თურქეთი}}<br>{{დროშა|უკრაინა}}|}}
}}
'''ტრაპიზონის იმპერია''' ''ტრაპეზუნტის იმპერია'' ({{lang-el|Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας}}) — სახელმწიფო [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის იმპერიის]] დაშლის შემდეგ, არსებობდა [[1204]] წლიდან [[1461]] წლამდე. მდებარეობდა მცირე აზიის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ტერიტორიაზე, ძველი [[პონტოს სამეფო]]ს ადგილზე. დედაქალაქი [[ტრაპიზონი]]. ძირითადი მოსახლეობა [[ლაზები]] და [[ბერძნები]]. მოსახლეთა უმრავლეოსობა მართლმადიდებელი ქრისტიანი იყო. ტრაპიზონის იმპერია იყოფოდა სამ სამხედრო ოლქად ანუ ვანდად, მაცუკის, გიმორის და ტრაპიზონის ვანდებად.

==ისტორია ==
იმპერია დაარსდა [[1204]] წელს [[მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობა|მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობის]] შემდეგ [[საქართველოს სამეფო]] კარის ([[თამარ მეფე]]) ინიციატივითა და დახმარებით. პირველი იმპერატორი იყო [[ალექსი I (ტრაპიზონი)|ალექსი კომნენოსი]]. იგი [[კომნენოსები|კომნენოსთა დინასტიის]] უკანასკნელი წარმომადგენლის [[ანდრონიკე I (ბიზანტია)|ანდრონიკე I-ის]] შთამომავალი იყო.  

მანამდე აღნიშნული ტერიტორია ბიზანტიის იმპერიის შემადგენლობაში შედიოდა. თამარს გადაწყვეტილი ჰქონდა ქართული მიწების საქართველოს ფარგლებში მოქცევა; ამისათვის საბაბად გამოიყენა [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის]] კეისრის, [[ალექსი III (ბიზანტია)|ალექსი III-ის]] მიერ ბიზანტიაში მოღვაწე ქართველ საეკლესიო მსახურთა გაძარცვა [[1203]] წელს. საგანგებოდ შეკრებილმა ქართულმა ჯარმა ერთიმეორის მიყოლებით დაიკავა [[ჭანეთი]], [[ტრაპიზონი]], [[ლიმნია]], [[სამსუნი]], [[სინოპი (ქალაქი)|სინოპი]], [[გირესუნი|კერასუნტი]], [[კოტიორა]], [[ამასტრისი]], [[ჰერაკლეა]], [[პაფლაგონია|პაფლაგონიისა]] და პონტოს სხვა ადგილები. ბიზანტიის იმპერატორმა ქართველთა წინსვლას ხელი ვეღარ შეუშალა, რადგან სწორედ იმ დროს კონსტანტინოპოლს დასავლეთიდან ჯვაროსნები შეესივნენ და [[კონსტანტინოპოლის დაცემა|აიღეს კიდეც]]. თამარმა ახლადჩამოყალიბებული ტრაპიზონის იმპერიის ტახტზე დასვა უფლისწულები, ძმები [[ალექსი I (ტრაპიზონი)|ალექსი]] და [[დავით კომნენოსი|დავით კომნენოსები]], წარმომავლობით ბერძნები. ისინი თამარ მეფის დის [[რუსუდანი (გიორგი III-ის ასული)|რუსუდანის]] შვილები<ref> [http://www.staropomor.ru/Bogoslovie(4)/odb/ah-ap.pdf The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. 1,] NY-[[ოქსფორდი|Oxford]], [[1991]], p. 63</ref>  და [[საქართველო]]ს სამეფო კარზე, ქართული ტრადიციებით აღზრდილი იყვნენ. 

ტრაპიზონის იმპერია საქართველოს ქვეშევრდომი და ყმადნაფიცი გახდა. იგი მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა საქართველოს ცხოვრებაში, განსაკუთრებით — დასავლეთიდან ბიზანტიელთა და სამხრეთ-დასავლეთიდან [[რუმის სასულთნო]]ს შემოტევათა უკუსაგდებად. არსებობის ორნახევარი საუკუნის მანძილზე ტრაპიზონის სამეფო კარზე პირველობისთვის ერთმანეთს ებრძოდა ორი პოლიტიკური ორიენტაცია და კულტურული ტენდენცია — ქართული და ბიზანტიური. საქართველოს ძლიერების ხანაში [[კომნენოსები|კომნენოსთა დინასტია]] ქართველობას არ ღალატობდა, მაგრამ მონღოლთა შემოსევებისაგან საქართველოს დასუსტების შემდეგ ტრაპიზონელი კეისრები გუშინდელ პროტექტორს უკვე ნაკლებ ანგარიშს უწევდნენ. 

[[1243]] წელს ტრაპიზონელები რუმის სასულთნოს და ბიზანტიელებს შეუკავშირდნენ [[მონღოლები|მონღოლთა]] წინააღმდეგ ბრძოლაში, მაგრამ დამარცხდნენ და [[ჰულაგუიანთა სახელმწიფო]]ს მოხარკეებად გადაიქცნენ. [[1282]] წელს მეფე [[დავით VI ნარინი|დავით VI ნარინმა]] აღადგინა ქართული ორიენტაციის ჰეგემონობა ტრაპიზონის იმპერიაში. ქალაქებიდან გააძევა ბიზანტიელთა გარნიზონები და ქართველი მეციხოვნეები ჩააყენა. ბოლოს ქართველებმა ტრაპიზონიც აიღეს და ტახტზე ქართველ დიდებულთან დამოყვრებული დედოფალი [[თეოდორა (ტრაპიზონი)|თეოდორა]] დასვეს, მაგრამ დავით ნარინის სიკვდილისთანავე, 1293 წელს, ისევ დაკარგეს პოზიციები ტრაპიზონის იმპერიაში. 

[[1297]] წელს კი ტრაპიზონის კეისარმა [[ალექსი II (ტრაპიზონი)|ალექსი II-მ]] ბიზანტიის კეისარ [[ანდრონიკე II პალეოლოგოსი|ანდრონიკე II-ს]] დამოყვრებაზე უარი უთხრა და ცოლად შეირთო სამცხის მთავრის, [[ბექა I|ბექა ჯაყელის]], ასული. ისევ გაიმარჯვა ქართულმა ორიენტაციამ ტრაპიზონში.  ალექსი II-მ მესხების ჯარით თურქთა შემოტევაც უკუაგდო და ზღვიდან მოწოლილი მეკობრეებიც გაანადგურა. მაგრამ ალექსი II-ის სიკვდილის შემდეგ ([[1330]] წ.) ისევ მომძლავრდნენ ბიზანტიელები. დაიწყო დევნა და ხოცვა ქართული დასის წარმომადგენლებისა. მაშინ დაიღუპნენ ტრაპიზონის გამოჩენილი ქართველი მოღვაწენი – დიდი დუკა [[ლეკი ჭანჭიძე]] და მთავარსარდალი (დიდი დომესტიკოსი) [[ჯაბა დომესტიკოსი|ჯაბა]]. უკანასკნელად [[1341]] წელს [[გიორგი V ბრწყინვალე]]მ აღადგინა ქართველთა ჰეგემონობა ტრაპიზონის იმპერიაში. [[1340]]-[[1349]] წლებში ქართულ და ბიზანტიურ პარტიებს შორის მიმდინარეობდა [[სამოქალაქო ომი ტრაპიზონის იმპერიაში|სამოქალაქო ომი]], რომელიც ბიზანტიური პარტიის გამარჯვებით და ალექსი III კომნენოსის გამეფებით დასრულდა. [[თემურლენგი]]ს შემოსევების დასაწყისში ქართველებმა სამუდამოდ დაკარგეს პირველობა ტრაპიზონში. [[1456]] წელს ოსმალები შეესივნენ და დახარკეს ტრაპიზონის სახელმწიფო. [[1461]] წელს სულთანმა [[მეჰმედ II|მეჰმედ II-მ]] ტრაპიზონის იმპერია მთლიანად დაიპყრო და [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ერთ-ერთ პროვინციად აქცია.

== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[ტრაპიზონის იმპერატორთა სია]]

== ლიტერატურა ==
{{ქსე|10|41}}
* ''ალ.  გამყრელიძე,'' ბასიანის  ომის  თარიღი  და  ტრაპიზონის  იმპერიის  დაარსების  ზოგიერთი  საკითხი,  კავკასიის ხალხთა ისტორიის საკითხები, თბ., 1966.

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

{{იმპერიები}}
{{თამარ მეფე}}
{{თარგი:შუა საუკუნეებში არსებული სახელმწიფოები ახლო აღმოსავლეთში}}

[[კატეგორია:ტრაპიზონის იმპერია| ]]